Κλιμάκωση της διαδικασίας εμπορευματοποίησης του πολιτισμού αποτελεί η συμφωνία συμβιβασμού μεταξύ του διαδικτυακού μονοπωλίου «Google» και των ενώσεων συγγραφέων και εκδοτών των ΗΠΑ, μετά από πολύχρονη δικαστική διαμάχη με αφορμή το πρόγραμμα ψηφιοποίησης αμερικανικών βιβλιοθηκών από το μονοπώλιο.

Χtες, ο ελληνικός Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου (σ.σ. διαχειρίζεται τα συγγραφικά πνευματικά δικαιώματα) δημοσιοποίησε τα βασικά σημεία της πολυσέλιδης συμφωνίας (εκκρεμεί η επικύρωσή της από δικαστήριο των ΗΠΑ) αφού αποτελεί την πρώτη απόπειρα να θεσμοθετηθεί η κερδοσκοπική διαχείριση των έργων του λόγου στο πλαίσιο που διαμορφώνεται από την ιλιγγιώδη ανάπτυξη των ψηφιακών τεχνολογιών.

Ολα ξεκίνησαν πριν λίγα χρόνια, όταν η «Google» άρχισε, παράνομα, να ψηφιοποιεί βιβλία με στόχο τη δημιουργία μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης με εμπορευματικούς σκοπούς. Αν και η αρχική αντίδραση των συγγραφέων και των εκδοτών στις ΗΠΑ είχε καταγγελτικά χαρακτηριστικά, ωστόσο διολίσθησε σε μια διαπραγμάτευση για το πόσο, ουσιαστικά, θα πουλήσουν τα έργα τους. Η χρόνια δικαστική διαμάχη τους εξόντωσε οικονομικά, γι' αυτό και συμβιβάστηκαν.

Το μονοπώλιο θα παρακρατά το 37% από τα έσοδα των πολυποίκιλων εμπορικών χρήσεων του «προϊόντος» και οι δικαιούχοι (συγγραφείς ή εκδότες ή και οι δύο ή συγγενείς) θα μοιράζονται - μέσω ενός μητρώου που θα συσταθεί - το 63%. Για όσα βιβλία παρανόμως ψηφιοποίησε η «Google» μέχρι τη συμφωνία, θα «αποζημιωθούν» με... 60 δολάρια έκαστο, αν και εφόσον οι δικαιούχοι τους προλάβουν να τεκμηριώσουν απαίτηση μέχρι τον ερχόμενο Μάη. Ενώ όσοι δικαιούχοι δε θέλουν να ενταχθούν στο πρόγραμμα, οφείλουν(!) να το δηλώσουν μέχρι τον Απρίλη του 2011, αλλιώς η «Google» θα μπορεί να ψηφιοποιεί τα έργα τους ελεύθερα. Αυτή όμως η «δηλωτική» πρακτική έρχεται σε αντίθεση με το θεσμικό πλαίσιο περί πνευματικών δικαιωμάτων που κυριαρχεί - προς το παρόν - στις ευρωπαϊκές χώρες, όπου ο δικαιούχος δεν οφείλει να δηλώσει το δικαίωμά του. Ομως, οι αμερικανικές βιβλιοθήκες που ψηφιοποιούνται, περιλαμβάνουν και άπειρο αριθμό βιβλίων Ευρωπαίων δικαιούχων, φυσικά και Ελλήνων. Η επικύρωση όμως αυτής της συμφωνίας, σημαίνει ότι θα ισχύει για όλους, ακόμη και γι' αυτούς που δε συμφωνούν με αυτήν. Ετσι και οι μη Αμερικανοί δικαιούχοι θα «σύρονται» στην «Google» για να «δηλώνουν» ή όχι τα έργα τους!

Τα κέρδη για το μονοπώλιο θα είναι τεράστια από την απεριόριστη εμπορική χρήση: Πώληση συνδρομών σε μεγάλους χρήστες (πανεπιστήμια, εταιρείες κλπ.), πώληση πρόσβασης σε συγκεκριμένα βιβλία, πώληση διαφημιστικού χώρου (με τους δικαιούχους να μην έχουν δικαίωμα αντίρρησης να τοποθετηθεί διαφήμιση στην ψηφιακή «σελίδα») κ.ά.

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εκδοτών (FEP)... χάρηκε επειδή η συμφωνία «αναγνωρίζει ντε φάκτο πως η ψηφιοποίηση και η δυνατότητα πρόσβασης δεν περιλαμβάνονται στην έννοια του "φέαρ γιουζ"» (σ.σ. δηλαδή του δικαιώματος χρήσης σε «ειδικές περιπτώσεις» χωρίς να ερωτούνται οι δικαιούχοι, επιχείρημα που χρησιμοποίησε η «Google»). Το μόνο που φαίνεται να ενοχλεί τους Ευρωπαίους εκδότες είναι η υποχρέωση δήλωσης. Ως προς αυτό αντιπαραβάλλουν τον τρόπο που «στήνεται» η «europeana», ο ευρωπαϊκός πολιτιστικός κόμβος με ψηφιοποιημένα αρχεία που ξεκίνησε τη λειτουργία του προχτές.

Προσβάσιμη για το κοινό είναι από προχτές η δικτυακή πύλη της ευρωπαϊκής ψηφιακής βιβλιοθήκης «Europeana» (www.europeana.eu), όπου καταρχήν έχουν καταχωρηθεί περισσότερα από δύο εκατομμύρια βιβλία, χάρτες, ηχογραφήσεις, φωτογραφίες, αρχειακά έγγραφα, πίνακες και ταινίες, προερχόμενα από τις εθνικές βιβλιοθήκες και τα πολιτιστικά ιδρύματα των 27 κρατών μελών της ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ασχολείται από το 2000 με την ψηφιοποίηση «πολιτισμικού υλικού», ενώ τον περασμένο Αύγουστο ζήτησε από τα κράτη μέλη «να αυξήσουν τις προσπάθειες συνεισφοράς στην «Europeana», παρέχοντας περισσότερους χρηματοδοτικούς πόρους υπέρ της ψηφιοποίησης». Περισσότεροι από 1.000 πολιτιστικοί οργανισμοί από όλη την Ευρώπη προσέφεραν υλικό στην «Europeana». Μόνο το εθνικό ίδρυμα οπτικοακουστικών μέσων της Γαλλίας προσέφερε 80.000 εγγραφές εκπομπών του 20ού αιώνα, συμπεριλαμβανομένων των πρώτων λήψεων των πεδίων μαχών της Γαλλίας το 1914. Οι εθνικές βιβλιοθήκες από όλη την Ευρώπη συνεισέφεραν έντυπο και χειρόγραφο υλικό, συμπεριλαμβανομένων ψηφιοποιημένων αντιτύπων των αξιόλογων βιβλίων που έφεραν νέες ιδέες στον κόσμο. Μέχρι το 2010 θα διατεθούν από την ΕΕ περίπου 69 εκατομμύρια ευρώ σε έρευνα με αντικείμενο τις ψηφιακές βιβλιοθήκες.

Ωστόσο, ακόμη και η χρήση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας για τη διάδοση του πολιτισμού, στον καπιταλισμό σχετίζεται άμεσα με τις ανάγκες κερδοφορίας του κεφαλαίου. Ετσι στο «κάλεσμα» του περασμένου Αυγούστου (βλ. αναλυτική παρουσίαση στο «Ρ» 31/8/2008) η ΕΕ «πρότεινε» στα κράτη - μέλη να «συνεργαστούν με τον ιδιωτικό τομέα». Εφερε μάλιστα και το παράδειγμα της Σλοβενίας, η οποία «εξέδωσε το 2007 νόμο για τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με τον οποίο προσφέρονται νέες ευκαιρίες για την ιδιωτική προώθηση έργων ψηφιοποίησης σε δημόσια ιδρύματα»...

Η Νατάσσα Παπαδοπούλου και οι συνεργάτες της παρουσιάζουν ένα μουσικό αφιέρωμα στον μελοποιημένο Νίκο Γκάτσο, στις 26 Νοέμβρη (9μμ), στο «Cabaret Voltaire» (Μαραθώνος 30, Μεταξουργείο, 210 5227046). Θα ερμηνεύσουν τα μελοποιημένα από τον Μάνο Χατζιδάκι έργα του: «Ματωμένος Γάμος», «Αμέρικα - Αμέρικα», «Μυθολογία», «Παράλογα» και άλλα τραγούδια του συνθέτη. Επίσης, μελοποιημένα έργα του Ν. Γκάτσου από τους Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρο Ξαρχάκο, Λουκιανό Κηλαηδόνη, Γ. Χατζηνάσιο. Συμμετέχουν: Πέτρος Μπεράτης: πιάνο, Μάνος Αβαράκης: φυσαρμόνικα, φλογέρα, Ηλιάνα Μαλανδρενιώτη: απαγγελία, Θέμης Ροδαμίτης.

Στα μυστικά της μακραίωνης, πολύτιμης θρακιώτικης μουσικής παράδοσης θα ξεναγήσουν το κοινό του Παρισιού, ο Χρόνης Αηδονίδης και η Νεκταρία Καραντζή, συνεργάτιδα και μαθήτριά του, στη μοναδική συναυλία τους, σήμερα, στο «Maison de la Musique de Nanterre». Μαζί τους ο γνωστός Θρακιώτης καλλιτέχνης, επίσης μαθητής του Αηδονίδη, Βαγγέλης Δημούδης και δεξιοτέχνες μουσικοί. Αύριο, στον ίδιο χώρο, ο Χρόνης Αηδονίδης και η Νεκταρία Καραντζή θα παρουσιάσουν τις ομοιότητες και διαφορές μεταξύ βυζαντινής και δημοτικής μουσικής, σε ημερίδα της εθνομουσικολογικής ομάδας «Ethnomusiκa».