ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

KUHLE WAMPE: Μάθετε να αγωνίζεστε και να νικάτε!

Οκτώ συνολικά οι καινούργιες ταινίες αυτήν τη βδομάδα, με κορυφαία φυσικά την ταινία του Ζλάταν Ντούντοβ «KuhleWampe ή σε ποιον ανήκει ο κόσμος» που προβάλλεται μόνο στην αίθουσα ΤΡΙΑΝΟΝ. Ο κινηματογράφος ΤΡΙΑΝΟΝ καθιερώνει εισιτήρια εργατικά των 5 ευρώ και για άνεργους 3 ευρώ. Τις προβολές της συγκεκριμένης ταινίας θα συνοδεύει εκδήλωση με ζωντανό τραγούδι σε μουσική Χανς Αϊσλερ και Κουρτ Βάιλ. Για πληροφορίες σχετικές με τα λεπτομερή ωράρια των εκδηλώσεων, απευθυνθείτε στον ως άνω κινηματογράφο επί της οδού Κοδριγκτώνος 21 - περιοχή πλατείας Βικτωρίας - ή/και στο τηλέφωνο 210-8215.469.

Από τις υπόλοιπες ταινίες, αξιόλογο είναι το αμερικάνικο δράμα του 2010 «Στην καρδιά του χειμώνα» της Ντέμπρα Γκράνικ. Αδιάφορα μέτριο το μεταφυσικό θρίλερ της βδομάδας για εξορκιστές και δαίμονες που έχει τίτλο «Η Τελετή». Καθόλου κακή όμως η σκηνοθετική αντίληψη και η χρήση της κινηματογραφικής γλώσσας από τον Σουηδό Μίκαελ Χόφστρεμ. Χαριτωμένα πανάλαφρη η αμερικάνικη ερωτική κωμωδία του 2011 με τίτλο «Μόνο το σεξ δεν φθάνει» σε σκηνοθεσία του Αϊβαν Ράιτμαν. Προβάλλεται και το φιλμ «Biloba» που είναι μια ελληνική παραγωγή του 2010, μια κωμωδία με διεθνές καστ, σε σκηνοθεσία της Σοφίας Παπαχρήστου. Τέλος, για τους μικρούς ή/και για όσους αγαπούν τις ταινίες κινουμένων σχεδίων βγαίνει την τρέχουσα βδομάδα στις αίθουσες η αμερικάνικη παραγωγή του 2010 «Οι ήρωες του δάσους: Περιπέτειες στο τσίρκο» του Κόντι Κάμερον...

ΚΡΙΤΙΚΗ:
Τζία ΓΙΟΒΑΝΗ

ΖΛΑΤΑΝ ΝΤΟΥΝΤΟΒ

KUHLE WAMPE - Σε ποιον ανήκει ο κόσμος

Η ταινία προτείνεται ως αντικείμενο περισυλλογής για το πώς μπορεί κανείς - ως καλλιτέχνης - να πράξει σε δύσκολους και δύσβατους καιρούς, αλλά και τι θα πρέπει να αναμένει και να στηρίζει κανείς σαν προοδευτικό, ανυπότακτο κοινό, που θεωρεί την τέχνη αναπόσπαστο μέρος των επαναστατικών διεργασιών.

Το KUHLE WAMPE γυρίστηκε το 1932, έναν χρόνο πριν την άνοδο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος του Χίτλερ στην εξουσία. Μετά το οικονομικό κραχ του '29 η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει μπλοκάρει με τα πλοκάμια της τα πάντα. Η Γερμανία βιώνει ιδιαίτερα έντονα τις σκληρές συνέπειες της κρίσης με εκατομμύρια άνεργους, άθλιες συνθήκες εργασίας, με φτώχεια, με πείνα και απελπισία. Αυτήν την στιγμή, ξεπροβάλλει μέσα από τον κινηματογράφο η θέση των κομμουνιστών με την ταινία «Kuhle Wampe», που διαμηνύει εργατική αλληλεγγύη και αγώνα ταξικό! Είναι το πρώτο γερμανικό φιλμ που απροκάλυπτα εκφράζει μια κομμουνιστική οπτική. Και είναι άλλωστε απόλυτα φυσικό, δεδομένου ότι το σενάριο της ταινίας υπογράφουν οι Μπέρτολτ Μπρεχτ και Ερνστ Οτβαλτ, τη μουσική ο Χανς Αϊσλερ και ο νεαρός βουλγαρικής καταγωγής Ζλάταν Ντούντοβ τη σκηνοθεσία. Ολοι μέλη του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Χιλιάδες επίσης ήταν τα μέλη των αριστερών οργανώσεων σαν την Ενωση Εργατικού Αθλητισμού, τη Μονάδα του Θεάτρου των Εργατών και τη Χορωδία των Εργατών του ευρύτερου Βερολίνου που δήλωσαν εθελοντές, στις σκηνές που απαιτούσαν συμμετοχή μαζών. Η ανεξάρτητη αυτή παραγωγή πραγματοποιήθηκε κάτω από τις χειρότερες των συνθηκών. Αρκεί μόνο να αναφερθεί ότι στα μισά των γυρισμάτων, η υπεύθυνη εταιρεία για τις ηχητικές εγκαταστάσεις αρνήθηκε να συνεχίσει τη συνεργασία για λόγους πολιτικούς. Η ταινία, που ήταν αδύνατον να ξαναγυριστεί από την αρχή, σπατάλησε πολλά λεφτά σε δικαστικές διαδικασίες.

Η μυρωδιά της ατμόσφαιρας στους δρόμους του Βερολίνου, στις αρχές της δεκαετίας του '30, μπορεί να συγκριθεί μόνο με εκείνη των μεγαλουπόλεων της περιόδου 1914 - '18. Ενας επισκέπτης στην πόλη, μετά από δυο - τρεις μέρες, θα απορούσε πράγματι για το πώς και δεν ξεσπά κάποιου είδους εξέγερση... Οχι ότι υπήρχε κάτι ιδιαίτερο που θα μπορούσε κανείς να διακρίνει με γυμνό μάτι, αλλά η μυρωδιά και μόνο στην ατμόσφαιρα παρέπεμπε σε κάποιου είδους ξέσπασμα ενάντια σ' αυτό το πιεστικά εκρηκτικό ψυχοπλάκωμα, που προμήνυε σίγουρη καταιγίδα η οποία θα ξεσπούσε βίαια. Αυτή την εποχή το Βερολίνο αναμένει με περισσότερο ενδιαφέρον από οτιδήποτε άλλο το φιλμ «Kuhle Wampe».

Η ταινία βρήκε θυελλώδη αντίδραση από τα συντηρητικά στοιχεία και απαγορεύτηκε πάραυτα η προβολή της λόγω του έντονου πολιτικού της μηνύματος, της ξεκάθαρης πολιτικής της θέσης και της αισιοδοξίας της για μια μελλοντική σοσιαλιστική κοινωνία. Παραπέμπουμε στο τραγούδι της Αλληλεγγύης, στο καταληκτικό μαχητικό μήνυμα που υμνεί την ταξική αδελφοσύνη και δικαιοσύνη αναδεικνύοντας μια τέχνη, που μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί με επαναστατικό τρόπο.

Δευτερευόντως θα έπρεπε να γίνει μνεία ορισμένων σημείων που σήμερα ίσως να μην προκαλούν την παραμικρή εντύπωση, στην εποχή τους όμως συνιστούσαν τουλάχιστον τομή ριζοσπαστική. Η ρηξικέλευθα υποκείμενη δομή της ταινίας εκφράζεται στη μη συνήθη σεναριακή της κατασκευή. Το ότι ο γιος αυτοκτονεί στο εισαγωγικό μέρος κι όχι στον επίλογο, αποτελεί στοιχείο που εναντιώνεται στο σύνολο της γερμανικής σκηνικής παράδοσης. Το αυτό συμβαίνει και με την ερωτική ιστορία της Αννι και του Φριτς, που παρουσιάζει ειδικό βάρος για τα τότε δεδομένα της εργατικής τάξης. Ο Φριτς επιστρέφει στην Αννι όταν ωριμάζει η ταξική του συνείδηση και όταν καταφέρνει να αποβάλει τις μικροαστικές του αντιλήψεις. Αυτό το οποίο τώρα συνδέει τους δύο ερωτευμένους είναι το ευκταίο σε ό,τι αφορά γενικότερα στην πρακτική κοινωνική του εφαρμογή. Η ελευθερία της εργατικής τάξης εξαρτάται από το βαθμό χειραφέτησής της, η ευτυχία της εξαρτάται από το βαθμό ωριμότητάς της.

Η εισαγωγή της ταινίας - το πρώτο της μέρος - είναι μαρτυρία για το πνεύμα μιας ολόκληρης προ κρίσης εποχής που καταγράφεται μέσα από τις clear-cut εικόνες. Ο Βούλγαρος Ντούντοβ έμαθε από τους Ρώσους να αποδίδει τα χαρακτηριστικά των κοινωνικών καταστάσεων μέσα από επιλεγμένα πορτρέτα και υπαινικτικές γωνίες της μηχανής. Βλέπουμε τροχούς εν κινήσει, εικόνες από μεγάλα έργα υποδομής, τεράστιες παραγωγικές μονάδες, φουγάρα - ενεργά και μη - από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Εικόνες που διαδέχονται γρήγορα η μια την άλλη, μοντάζ που πατάει στο στακάτο της μουσικής σύνθεσης του Αϊσλερ, στοιχεία μιας σύνθεσης που παραπέμπει στη σοβιετική βουβή κινηματογραφία των ετών '26 και '27, την οποία χαρακτηρίζει έντονη φουτουριστική διάθεση, δομή και ρυθμός. Τώρα την εποχή της καλπάζουσας ανεργίας προβάλλουν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και τα εκατομμύρια των ανέργων που πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο. Ερήμωση, εξαθλίωση και απογοήτευση στις γειτονιές, στις εσωτερικές αυλές των εργατικών κατοικιών και στους δρόμους που κινούνται αυτοί που παράγουν. Οι άνεργοι συγκεντρώνονται τα χαράματα και περιμένουν την έκδοση του ημερήσιου φυλλαδίου προσφοράς εργασίας. Ξεχύνονται σε έναν απεγνωσμένο αγώνα δρόμου για ένα λιγοστό μεροκάματο που μόνο ελάχιστοι τυχεροί κατορθώνουν να βρουν. Μετά το γενικό, έρχεται το ειδικό, το μεσημεριανό τραπέζι μιας εργατικής οικογένειας χτυπημένης από την οικονομική κρίση. Ο πατέρας μακρόχρονα άνεργος, πικραμένος και απογοητευμένος. Το ίδιο κι ο γιος με πενιχρότατο επίδομα ανεργίας, μαθαίνει από τον πατέρα του ότι θα κοπεί κι αυτό, έτσι διακηρύσσει το διάταγμα έκτακτης ανάγκης. Κι η μητέρα ν' αναμασά αστικά ιδεολογήματα του τύπου, άνεργοι μένουν οι τεμπέληδες και οι ανίκανοι... Η μόνη που ακόμα έχει δουλειά είναι η Αννι, η κόρη που αντιστέκεται σθεναρά στην ηττοπαθή ατμόσφαιρα του σπιτιού. Ο γιος παραδίδεται στη μοίρα του, πηδά από το παράθυρο και βάζει τέλος στη μίζερη ζωή του. «Ενας άνεργος λιγότερος» σχολιάζει κατάματα στο φακό μια γυναίκα. Η οικογένεια αδυνατεί να πληρώσει το νοίκι, της γίνεται έξωση και μετακομίζει στην κατασκήνωση των ανέργων, στο Kuhle Wampe, μια ώρα έξω από το Βερολίνο.

Το δεύτερο - και πιο αδύνατο - μέρος, που διαδραματίζεται στην κατασκήνωση των ανέργων, παρουσιάζει κάποια προβλήματα, εστιάζοντας κυρίως σε συμπεριφορές, νοοτροπίες και ήθη. Στιγματίζει τη συμπεριφορά των «μεγαλύτερων σε ηλικία» και διαχωρίζει την εργατική τάξη σε παλαιότερες και νεότερες ηλικίες. Φθάνει μάλιστα στο σημείο να καταδικάσει τον τρόπο συμπεριφοράς των μεγαλύτερων ηλικιών στο «τραπέζι».

Στο τρίτο μέρος της ταινίας - στον επίλογο - κυριαρχεί μια ελπιδοφόρα διάθεση που παραγκωνίζει την προηγούμενη, εκείνη της κατάθλιψης. Η συλλογική εικόνα επισκιάζει εκείνη των ανοιχτών προσωπικών ζητημάτων. Η Αννι συσπειρώνεται στο μαζικό αθλητικό κίνημα των ριζοσπαστών εργατών, ξανασυναντά τον - άνεργο πια - Φριτς και επανατοποθετούν τη σχέση τους σε υγιέστερη βάση. Η κομμουνιστική νεολαία προσδιορίζεται ως η μόνη επαναστατική πρωτοπορία, στην τελευταία μακρά σκηνή της πολιτικής λογομαχίας για την παγκόσμια οικονομική κρίση, σκηνοθετημένη από τον ίδιο τον Μπρεχτ. Τα πράγματα δεν άλλαξαν, το επιβεβαιώνουμε και σήμερα καθημερινά άρα το φιλμ «Kuhle Wampe» μας δείχνει και σήμερα ακόμα τον σταθερό δρόμο του αγώνα...

Παίζουν: Ερνστ Μπους, Χέρτα Τίλερ, Μάρτα Βόλτερ, Αντολφ Φίσερ, κ.ά.

Παραγωγή: Γερμανία (1932).

ΑΠΙΤΣΑΤΠΟΝΓΚ ΟΥΕΡΑΣΕΘΑΚΟΥΛ

Ο θείος Μπουνμί θυμάται τις προηγούμενες ζωές του

«Ο κινηματογράφος είναι ένας τρόπος να δημιουργήσεις εναλλακτικούς κόσμους, άλλες ζωές», αναφέρει ο Ταϊλανδός σκηνοθέτης Απιτσατπόνγκ Ουρασεθακούλ που προσφέρει στο κοινό - σε εκείνο της Δύσης ιδιαίτερα - μέσα από την ποιητική του ταινία που βραβεύτηκε με τον «Χρυσό Φοίνικα» στο περσινό κινηματογραφικό φεστιβάλ των Καννών, ένα αργόσυρτο, μαγευτικά ονειρικό και σαγηνευτικό ταξίδι σε μακρινούς και άγνωστους κόσμους, σε απόμακρους και διαφορετικούς πολιτισμούς που πιστεύουν στη μετενσάρκωση, σε προηγούμενες κι επόμενες ζωές, στην ανταλλαγή των ψυχών μεταξύ ανθρώπων, φυτών ζώων και φαντασμάτων. Κι όλα αυτά τα καθόλου κοντινά μας κυριαρχούν στην καρδιά ενός ακόμη «σύγχρονου» και ομοιογενώς παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος.

Τυλιγμένη σε πέπλο πνιγηρής υγρασίας, με οσμή θανάτου η ταινία για τον θείο Μπουνμί που υποφέρει από οξεία νεφρική ανεπάρκεια κι επιλέγει να περάσει τις τελευταίες του μέρες στο αγρόκτημα που έχει, στην εξοχή, και εκεί να κάνει την περισυλλογή του και τον απολογισμό της ζωής και της αρρώστιας του. Ο άρρωστος θέλησε να τον συνοδεύσουν αγαπημένοι του άνθρωποι που θα είναι και οι μάρτυρες για το «πέρασμά» του από αυτήν τη ζωή. Μαζί του θέλησε να έχει την Jen, την αδελφή της πεθαμένης γυναίκας του και τον Tong, έναν έμπιστο νέο που ο Μπουνμί έχει στη δούλεψή του. Ενα ήρεμο, κατασκότεινο βράδυ εμφανίζεται στο τραπέζι του δείπνου το φάντασμα της πεθαμένης γυναίκας του Μπουνμί που ήρθε να συμπαρασταθεί στον άρρωστο στις τελευταίες του στιγμές. Η συζήτηση σπρώχνει σε μνήμες και αναμόχλευση αναμνήσεων από χρόνια νεαρά που τώρα γίνονται πιο ζωηρές, ωθεί σε περιέργειες και φόβους που ανεβαίνουν στην επιφάνεια, όταν ο άνθρωπος ετοιμάζεται να πεθάνει. Στη συντροφιά των ζωντανών και των φαντασμάτων προστίθεται και ο πεθαμένος γιος του Μπουνμί, μετενσαρκωμένος σε μαύρη τριχωτή μαϊμού με κατακόκκινα μάτια και απαντά λεπτομερώς στους συνδαιτυμόνες που ρωτούν για το πώς και το γιατί της συγκεκριμένης του μετενσάρκωσης. Η ταινία - μέσα από την ιστορία του Μπουνμί - μιλά για τις ιδέες και τις πεποιθήσεις του σκηνοθέτη αναφορικά με τη μετενσάρκωση, την ανταλλαγή των ψυχών και των περιπλανώμενων πνευμάτων. Στο αρχικό σενάριο υπήρχε καταγεγραμμένο το, ποιες ήταν και ποιες δεν ήταν, οι περασμένες ζωές του Μπουνμί, στο τέλος όμως ο σκηνοθέτης αποφάσισε να σεβαστεί τη φαντασία του κοινού για το αν στις προηγούμενες ζωές του ο ήρωας της ταινίας ήταν ταύρος ή πριγκίπισσα ή γατόψαρο ή στρατιώτης ή μέλισσα ή ζωύφιο. Ο ινδουιστής Μπουνμί, κάνοντας τον απολογισμό της αρρώστιας του, λέει στην Jen: «Η αρρώστια μου είναι το κάρμα μου, σκότωσα πολλούς κομμουνιστές για το καλό της πατρίδας, σκότωσα όμως και πολλά ζωύφια».

Παίζουν: Ταναπάτ Σαϊσαϊμάρ, Τζεντζίρα Πόνγκπας, Σάκντα Καεμπουάντι, κ.ά.

Παραγωγή: Ταϋλάνδη, Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία, Ισπανία (2010).

ΠΙΤΕΡ ΟΥΙΡ

The way back

Τρισάθλια αντικομμουνιστική προπαγάνδα βασισμένη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο - το συνέγραψε ο συγγραφέας «φάντασμα» Ronald Downing - του λοχαγού του Πολωνικού Στρατού Slavomir Rawicz - που φέρει τον τίτλο«The long walk: The true story of a trek to freedom». Στο μυθοπλαστικό αυτό κείμενο - που πρωτοεκδόθηκε στη Βρετανία το 1956 - εξιστορείται η απόδραση κατά το έτος 1942, μιας ομάδας επτά κρατουμένων σε σοβιετικό στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στη Σιβηρία και η πορεία τους προς νότο, προς την Ινδία και την «ελευθερία»(!).

Ενστάσεις για την ακρίβεια των όσων αναφέρονται στο βιβλίο έχουν διατυπωθεί πλειστάκις όλα αυτά τα χρόνια. Στοιχεία της σοβιετικής πλευράς επιβεβαιώνουν τον αιχμαλωτισμό του στρατιωτικού Rawicz, αλλά διαφοροποιούνται ως προς τα αναφερόμενα αίτια σύλληψης και τον τόπο κράτησής του. Πληροφορίες του πολωνικού στρατού αναφέρουν ότι ο Rawicz έφυγε το 1942 από τη Σοβιετική Ενωση για το Ιράν, στοιχείο ανατρεπτικό και της ιστορικής αλήθειας του βιβλίου. Παρεμπιπτόντως, υφίστανται στοιχεία που αποδεικνύουν την άφιξη του Πολωνού στην Παλαιστίνη. Η πατρότητα της ιστορίας που θέλει απόδραση προς την Ινδία, αποδίδεται στον ίδιον τον Rawicz. Φαίνεται, δε, ότι την επινόησε αφότου το BBC ανέφερε ότι ο Βρετανός πράκτορας CaptainRupert Mayne - σταθμευμένος στην Καλκούτα - αποκάλυψε ότι το 1942 βρέθηκαν τρεις άνδρες που ισχυρίζονταν ότι είχαν δραπετεύσει από στρατόπεδο της Σιβηρίας.

Τίποτα δεν μπορεί να αναιρέσει το χυδαίο και φτηνιάρικα αγοραίο αντικομμουνισμό της ταινίας για «τον Χίτλερ και τον Στάλιν που μπήκαν το 1939 στην Πολωνία και μοίρασαν την χώρα μεταξύ τους». Εκτοτε ο Χίτλερ παύει να αναφέρεται. Υπάρχει μόνο για παραπάνω από δύο ώρες ο αιμοσταγής Στάλιν που βασανίζει, καίει και σκοτώνει με τους πλέον σαδιστικούς και απάνθρωπους τρόπους όποιον βρει μπροστά του, ακόμη περισσότερο τους κληρικούς και τους ξένους τους οποίους μισεί, ενώ μαντρώνει κρατούμενους ποινικούς και πολιτικούς σε γκουλάγκ στη Σιβηρία. Αλήθεια, αυτούς γιατί δεν τους καθαρίζει κατευθείαν να τελειώνει μια για πάντα μαζί τους; Προς τι η ευαισθησία να τους διατηρεί ζωντανούς; Το πόνημα του Αυστραλού Πίτερ Ουίρ, με οκάδες ιδεολογήματα της οκάς, είναι τόσο φρικαλέα αντι-ιστορικό και αντι-επιστημονικό, που εξουδετερώνει οποιαδήποτε νύξη για όποια πιθανή τεχνική αρετή. Το αποτέλεσμα λειτουργεί σαν μπούμερανγκ και πλήττει πέρα για πέρα την αξιοπιστία του ίδιου του Ουίρ ως σκεπτόμενου ανθρώπου και καλλιτέχνη. Κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της διεθνούς εκστρατείας παραχάραξης της Ιστορίας στηρίζει εμπράκτως το πρόστυχο ξαναγράψιμό της. Και μην τολμήσει κανείς να ψελλίσει το αντίθετο γιατί σας διαψεύδει το ίδιο το φιλμ και οι «ιστορικές» πληροφορίες που, με συνοπτικές διαδικασίες, καταγράφονται στο σελουλόιντ του ...

Παίζουν: Κόλιν Φάρελ, Τζιμ Στέρτζες, Γκούσταβ Σκάρσγκορντ, Εντ Χάρις, Σάουαρς Ρόναν, Μαρκ Στρονγκ, κ.ά.

Παραγωγή: ΗΠΑ (2010).