Στην Τσεχία, τη χώρα που ολοκληρώνει σε λίγες μέρες την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είχαμε την ευκαιρία να βρεθούμε πρόσφατα και να μιλήσουμε με την επικεφαλή του Τμήματος Παιδείας της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος Τσεχίας Μοραβίας και πρόεδρο της Κομματικής Οργάνωσης Πράγας, Μάρτα Σεμέλοβα, ειδικότερα για την προσπάθεια που γίνεται από τις κυρίαρχες αντιδραστικές δυνάμεις για να ξαναγραφτεί η Ιστορία και να χειραγωγηθούν στον αντικομμουνισμό κυρίως οι νεότερες γενιές.

Ο αντικομμουνισμός στην Τσεχία βαθαίνει μέρα με τη μέρα. Η βρώμικη καμπάνια ενάντια στους κομμουνιστές με την ποινικοποίηση και της δράσης της Κομμουνιστικής Ενωσης Νεολαίας κλιμακώνεται.

Η Μ. Σεμέλοβα, δασκάλα στο επάγγελμα μπήκε στο στόχαστρο του υπουργείου Παιδείας και της δημοτικής Αρχής του 12ου Διαμερίσματος της Πράγας τον Ιούνη του 2006 και έγινε αντικείμενο διοικητικής έρευνας, γιατί ακριβώς είπε δημόσια την άποψή της, υπερασπιζόμενη με θάρρος το σοσιαλισμό. Η συζήτηση που είχαμε μαζί της ξεκίνησε ως εξής:

-- Είχατε δεχτεί την επίθεση του υπουργείου Παιδείας της χώρας σας γιατί διδάσκετε στα παιδιά με αντικειμενικό τρόπο την Ιστορία. Τι έγινε με αυτή τη δίωξη;

-- Το Τμήμα Εκπαίδευσης της ΚΕ του ΚΚ Βοημίας Μοραβίας, που είμαι επικεφαλής εδώ και πολλά χρόνια, εκτός των άλλων, ασχολείται με τη διδασκαλία της Ιστορίας, όπως αυτή διδάσκεται στα σχολικά βιβλία, κάνουμε δηλαδή ανάλυση των βιβλίων. Ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα προχωρήσαμε σε μια έρευνα σχετικά με τη διδασκαλία και συζητήσαμε και για ορισμένα φαινόμενα που εμφανίζονται στην κοινωνία μας που έχουν σχέση με την αυξανόμενη παρουσία των νεοφασιστών, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Απευθύναμε δημόσια έκκληση ενάντια σε αυτά τα φαινόμενα και στο χυδαίο αντικομμουνισμό που πάει παρέα και επισημάναμε σε αυτή, την παραχάραξη της Ιστορίας, τη διαστρέβλωση, το ανοιχτό ψέμα. Αυτή η έκκληση είχε σκοπό να ευαισθητοποιήσει τα ΜΜΕ, την επιστημονική και γενικότερα κοινή γνώμη, ώστε να ενωθούν δυνάμεις ενάντια σε αυτά τα αρνητικά φαινόμενα. Καταφέραμε να προκαλέσουμε μια μεγάλη συζήτηση, στην οποία ενεπλάκη τόσο το υπουργείο Παιδείας, οι εργαζόμενοι στην εκπαίδευση και η κοινή γνώμη και κάποια ΜΜΕ που πραγματεύτηκαν τα ζητήματα του αντικομμουνισμού και της διδασκαλίας της Ιστορίας. Φυσικά, αρκετά από αυτά διαστρέβλωσαν τα πράγματα. Ετσι η έκκληση, που υπέγραφα και εγώ, έγινε αντικείμενο επιθέσεων στο σχολείο όπου διδάσκω και επίσης παρέμβηκε και το υπουργείο Παιδείας. Ταυτόχρονα, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές και συγκεκριμένοι δημοσιογράφοι ενοχλούσαν συνεχώς την διευθύντρια του σχολείου και η επιθεώρηση εκπαίδευσης έκανε έρευνα για το πώς διδάσκω το μάθημα της ιστορίας. Αυτό συνέβη τον Ιούνη του 2006 και μετά από πιέσεις η διευθύντρια αναγκάστηκε να δεχτεί το μέτρο να μου αφαιρεθούν τα μαθήματα που έχουν σχέση με την Ιστορία. Ωστόσο, δεν πέρασαν τα σχέδια, υπουργείου, δήμου και κάποιων γονιών να διωχθώ από το σχολείο, αφού μου συμπαραστάθηκαν η διεύθυνση, οι συνάδελφοι και η πλειοψηφία των γονιών. Βέβαια, για μεγάλο διάστημα στο σχολείο έφταναν υβριστικές και προσβλητικές επιστολές ιδιαίτερα από ακροδεξιούς και νεοφασίστες, πράγμα που και αυτό απέδειξε το πόσο δίκιο είχαμε που αναδείξαμε αυτά τα ζητήματα.

-- Μιλήστε μας για το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων σε ό,τι αφορά την Ιστορία;

-- Στα βιβλία, η χειραγώγηση ξεκινάει κυριολεκτικά από το νηπιαγωγείο και κλιμακώνεται στη βασική και μέση εκπαίδευση έως την ανώτατη, όπου γίνεται διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων και ιδιαίτερα της μεταπολεμικής Ιστορίας. Φυσικά, αυτό έχει σχέση και με τις αιτίες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και την αναφορά στα γεγονότα του πολέμου. Υπάρχουν πάρα πολλά ζητήματα που αποσιωπούνται και επιλεκτικά αναφέρονται και υπερπροβάλλονται κάποια άλλα. Σε ό,τι αφορά τις μεταπολεμικές εξελίξεις γίνεται αναφορά μόνο για αρνητικές πλευρές, μηδενίζοντας και εξαφανίζοντας τα πολλά θετικά στη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Δε γίνεται καθόλου αναφορά στον ενθουσιασμό των μεταπολεμικών γενεών που ανοικοδόμησαν τη χώρα, τότε που αναπτύχθηκε ένα μεγάλο δίκτυο σχολείων, νοσοκομείων, βιομηχανικές μονάδες που σήμερα έχουν καταληστευτεί και ξεπουληθεί. Επίσης, καμία αναφορά στην πρόοδο που είχε επιτευχθεί στη γεωργία. Μιλάνε για τα «εγκλήματα του κομμουνιστικού καθεστώτος στη δεκαετία του '50», παρόλο που εδώ ποτέ δεν είχαμε κομμουνιστικό σύστημα, κρύβοντας ότι υπήρχαν οργανωμένα σαμποτάζ ενάντια στο λαϊκό καθεστώς, ότι υπήρξαν δολοφονίες κομμουνιστών ηγετών που αναδείχτηκαν από τη λαϊκή ετυμηγορία στην εξουσία, δολοφονίες υπευθύνων σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, αστυνομικών, συνοριοφυλάκων. Εμφανίζονται οι ήρωες ως δολοφόνοι και οι δολοφόνοι ως ήρωες. Για να έχουμε μια εικόνα για τη χειραγώγηση μέσα από τα βιβλία θα αναφέρω ένα παράδειγμα στο βιβλίο της 2ας τάξης, δηλαδή για παιδιά 7 - 8 χρόνων. Υπάρχει σκίτσο που αναφέρεται στην περίοδο από το 1948 έως το 1989 με σκούρα χρώματα και η μετά το 1989 περίοδος, ως η φωτεινή περίοδος, της νίκης της ελευθερίας. Με αυτόν τον τρόπο διαστρεβλώνεται μια περίοδος ολόκληρη και γίνεται πλύση εγκεφάλου στις παιδικές συνειδήσεις.

-- Ωστόσο, υπάρχουν και οι μαρτυρίες αυτών που έζησαν τα γεγονότα, συγγενών των παιδιών. Αυτό δεν επηρεάζει την κατάσταση;

-- Σίγουρα τα παιδιά έχουν επιρροές από την οικογένεια, τους παππούδες, γιαγιάδες, οι δάσκαλοι επίσης συμβάλλουν. Γι' αυτό και εμείς σε πολλές δραστηριότητες εσωκομματικές που πραγματοποιούμε ως Τμήμα Εκπαίδευσης, επισημαίνουμε το πώς πρέπει να διδάσκουμε τα παιδιά για αυτήν την περίοδο, χρησιμοποιώντας και τις εμπειρίες μας χωρίς να κρύβουμε κάτι, αξιοποιώντας για παράδειγμα επισκέψεις στις πόλεις, όπως έκανε μια καθηγήτρια στην πόλη Κλάντνο, όπου έδειξε στα παιδιά τι υπήρχε στην πόλη, που ήταν τα πολιτιστικά κέντρα, τα νοσοκομεία και έγινε συζήτηση και σύγκριση. Φυσικά, σημαντικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, εκτός από την οικογένεια, τους δασκάλους παίζουν και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, που στη χώρα μας προάγουν έντονα το χυδαίο αντικομμουνισμό. Επίσης, παρέμβαση γίνεται και με τη λογοτεχνία, όπου αποσιωπούνται σημαντικοί δημιουργοί, γιατί ήταν κομμουνιστές και αντίθετα υπερπροβάλλονται συγγραφείς όπως ο Χάβελ και άλλοι.

-- Πώς βλέπετε να εφαρμόζονται οι κατευθύνσεις της ΕΕ μετά και το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου φέτος που προβλέπει το συστηματικό ξαναγράψιμο της Ιστορίας με εξίσωση του φασισμού με το σοσιαλισμό.

-- Η αλήθεια είναι ότι η χώρα μου, η σημερινή κυρίαρχη τάξη είναι πρωτοπόρα στην εφαρμογή των αντικομμουνιστικών κατευθύνσεων της ΕΕ, ή ίσως και προηγείται. Ετσι, εδώ έχει δημιουργηθεί το λεγόμενο «Ινστιτούτο για τη Μελέτη των Ολοκληρωτικών Καθεστώτων», και σε αυτό δραστηριοποιείται πολύ δραστήρια η λεγόμενη συνομοσπονδία των πολιτικών κρατουμένων, όπου πρωταγωνιστούν γνωστοί αντικομμουνιστές. Κάνουν ειδική καμπάνια στη νεολαία και σε αυτό πρωτοστατεί η κρατική τηλεόραση. Κάνουν, για παράδειγμα, λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, ζωγραφικής, διαλέξεις στα σχολεία, προβάλλουν ταινίες και φυσικά έχουν το «πράσινο φως» για μεγάλες χρηματικές ενισχύσεις από το κράτος, δημοτικές αρχές (όπως το μισό εκατομμύριο κορόνες που έδωσε πρόσφατα το Δημοτικό Συμβούλιο της Πράγας - στο οποίο είμαι εκλεγμένη με το Κομμουνιστικό Κόμμα - για λεγόμενες εκδηλώσεις μνήμης για το Φλεβάρη του 1948). Με αυτήν την κάλυψη και στήριξη από τα ΜΜΕ μπαίνουν στους χώρους εκπαίδευσης. Φυσικά, αυτήν τη δυνατότητα δεν την έχουν όσοι είναι αντίθετοι με αυτή την προπαγάνδα. Για παράδειγμα, μου έχουν αρνηθεί επανειλημμένως τη δυνατότητα να φέρω στην τάξη ανθρώπους που έζησαν την περίοδο του σοσιαλισμού και να γίνει μια αντικειμενική συζήτηση.

-- Το Κόμμα σας προσπαθεί να διαμορφώσει στη νεολαία κριτήρια, τι ανταπόκριση υπάρχει;

-- Είναι γεγονός ότι το Κόμμα έχει πολύ περιορισμένες δυνατότητες. Αρκετοί δάσκαλοι και μέλη του Κόμματος φοβούνται. Υπάρχει ο φόβος της απόλυσης όπως συνέβη εκτεταμένα μετά το 1989. Αρκετοί καλοπροαίρετοι εκπαιδευτικοί που βομβαρδίζονται από τις κατευθύνσεις του υπουργείου και ιδρυμάτων όπως αυτό για τα «ολοκληρωτικά καθεστώτα» που αναφέραμε πιο πάνω, δεν ξέρουν πώς ακριβώς να διδάξουν τη μεταπολεμική Ιστορία και συμβιβάζονται στην τυπική παρουσίαση. Για μας είναι μια πολύ σύνθετη υπόθεση. Προσπαθούμε με αυτούς τους εκπαιδευτικούς να μιλήσουμε, θέλουμε το φθινόπωρο να πραγματοποιήσουμε ένα εξειδικευμένο σεμινάριο, όπου θα καλέσουμε ιστορικούς και άλλους επιστήμονες, με αφορμή τις φιέστες, που θα γίνουν για τα 20 χρόνια από τον Νοέμβρη του 1989, αυτού που ονομάζουν «βελούδινη επανάσταση». Θέλουμε να μιλήσουμε για την κατάσταση συνολικά στην εκπαίδευση που συνολικά έχει καθοδική πορεία. Για παράδειγμα, υπάρχει υποχώρηση στις τεχνικές σχολές, καταργήθηκε το ενιαίο, του χαρακτήρα της εκπαίδευσης, υπάρχει μια τεράστια διαφοροποίηση στα σχολεία, όπου υπάρχει μόνο ένα γενικό πλαίσιο κατευθύνσεων.

-- Εξηγήστε μας ποιες είναι οι βασικές αλλαγές στην Παιδεία που πραγματοποιήθηκαν μετά την αντεπανάσταση;

-- Καταρχήν, μετά το 1989, υπήρξε η λεγόμενη αποκρατικοποίηση της Παιδείας. Εμείς και σήμερα απαιτούμε και πάντα θα το κάνουμε, μια ενιαία Παιδεία αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους. Δεν είναι ατομική υπόθεση η Παιδεία, αλλά όλης της κοινωνίας και σε αυτήν επιστρέφει. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε αντίθετοι με οποιαδήποτε μορφή διδάκτρων. Για να αναφερθούμε στη σημερινή δομή του εκπαιδευτικού συστήματος έχουν δημιουργηθεί ιδιωτικά σχολεία και σχολεία της εκκλησίας. Τα ιδιωτικά, φυσικά, έχουν δίδακτρα, ενώ τα εκκλησιαστικά σχολεία έχουν τις δικές τους επιδιώξεις. Ετσι, έχουν δημιουργηθεί σχολεία για τις ελίτ και σχολεία για τους πολλούς που παράγουν φτηνή εργατική δύναμη και όπου πλασάρεται το ιδεολόγημα ότι δε χρειάζεται μια γενική υψηλού επιπέδου παιδεία. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να καταργηθεί ο ενιαίος χαρακτήρας της εκπαίδευσης με ενιαία αναλυτικά εκπαιδευτικά προγράμματα και το κάθε σχολείο με τους εκπαιδευτικούς και τη σχολική κοινότητα καθορίζει από μόνο του, στη βάση ενός γενικού προγράμματος κατευθύνσεων, τα σχολικά βιβλία και την ύλη που θα διδαχτεί. Αυτό δημιούργησε μια τεράστια διαφοροποίηση και το τραγελαφικό ότι πρέπει τα παιδιά να διδάσκονται ως την πέμπτη τάξη της βασικής εκπαίδευσης μια συγκεκριμένη, κατά κάποιο τρόπο, υποχρεωτική ύλη αλλά είναι αδιάφορο αν αυτή θα διδαχτεί στην τρίτη, τετάρτη ή πέμπτη τάξη. Φανταστείτε λοιπόν τι δυσκολίες μπορούν να συμβούν, αν ένα παιδί xρειαστεί να μεταφερθεί από ένα σχολείο σε ένα άλλο.

Αυτό δημιουργεί οπωσδήποτε ταξική διαφοροποίηση των σχολείων. Και επιπλέον στη χώρα μας καθιερώθηκε το λεγόμενο διαφοροποιημένο γυμνάσιο. Το γυμνάσιο είναι σχολείο μέσης εκπαίδευσης 4 χρόνων που ακολουθεί τη βασική εκπαίδευση που είναι 7χρονη. Με αυτήν την αλλαγή, ένας μαθητής μπορεί να πάει στο γυμνάσιο από την πέμπτη τάξη, με στόχο να πάει για το απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης και σπουδές στο πανεπιστήμιο και αυτό συμβαίνει με τους λεγόμενους καλύτερους μαθητές (δηλαδή στην πραγματικότητα αυτούς που έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες και μέσα λόγω οικογενείας), ενώ στη βασική εκπαίδευση μέχρι την 7η τάξη μένουν οι λεγόμενοι μέσοι μαθητές.

Επίσης, καθιερώθηκε η λεγόμενη ατομική ή κατ' οίκον εκπαίδευση. Αυτό σημαίνει παραπάνω υποβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, αφού στα υποτιθέμενα κριτήρια του διδάσκοντα δεν μπαίνει ως προϋπόθεση το πανεπιστημιακό πτυχίο ή παιδαγωγικές γνώσεις. Μπαίνει στο τέλος μια εξέταση αξιολόγησης για να υπάρξει υποτίθεται αναγνώριση αυτής της μορφής εκπαίδευσης. Φυσικά, αυτά τα παιδιά δεν κοινωνικοποιούνται σωστά όπως μπορεί να συμβεί στο σχολικό περιβάλλον όπου μαθαίνουν να αξιολογούν και να συγκρίνουν απόψεις, αν θέλετε να κερδίζουν ή και να χάνουν στο παιχνίδι. Επίσης, μιλάμε για αποδόμηση και του λειτουργήματος του εκπαιδευτικού, αφού υποθετικά και ένας γονιός που έχει απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης μπορεί να διδάξει το παιδί του. Τέτοια υποκρισία και υποβάθμιση υπάρχει.

-- Μπαίνει ένα ερώτημα ποιοι γονείς επιλέγουν αυτήν τη μορφή εκπαίδευσης;

-- Θα λέγαμε ότι σήμερα μάλλον αναγκαστικά το επιλέγουν γονείς με παιδιά που έχουν κάποιο πρόβλημα Υγείας, αλλά με βάση το νόμο μπορεί να το κάνει οποιοσδήποτε. Πάντως, μιλάμε για μια μορφή που είναι στα σπάργανα και δεν υπάρχουν ακόμα ούτε συγκεκριμένες επιστημονικές μελέτες. Θα ήθελα όμως να προσθέσω ότι πριν την ανατροπή στη χώρα μας είχαμε ένα μεγάλο δίκτυο μετά τη βασική εκπαίδευση με τεχνικές σχολές όπως επίσης και σχολεία για παιδιά με αναπηρίες και προβλήματα υγείας. Αυτά έχουν αποδιοργανωθεί. Επιδιώκεται να γίνεται ο διαχωρισμός από νωρίτερα, πιο πρώιμες ηλικίες μέσω του διαφοροποιημένου γυμνασίου. Αυτό οδηγεί σε πτώση του γενικού εκπαιδευτικού επιπέδου, ενώ πρέπει να σημειώσουμε ότι και η χρηματοδότηση των σχολείων από το κράτος γίνεται στη βάση του, πόσους μαθητές - πελάτες έχει προσελκύσει το σχολείο. Ετσι και τα σχολεία, για να έχουν χρηματοδότηση επιδιώκουν μεγαλύτερο αριθμό μαθητών πράγμα που μειώνει και τις απαιτήσεις αυτών που θα πάνε στη μέση εκπαίδευση. Ετσι, έχουν συμφέρον να τους κρατήσουν μέχρι το απολυτήριο. Και ειδικά στα ιδιωτικά σχολεία οι γονείς συμπεριφέρονται με τη λογική του πληρώνω άρα απαιτώ με αποτέλεσμα να πέφτει το επίπεδο. Στα λεγόμενα επαγγελματικά σχολεία υπάρχουν δίδακτρα πράγμα που θέλουν να βάλουν και στα πανεπιστήμια. Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε ότι σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης στη χώρα μας έχει πλέον καθιερωθεί η συμμετοχή από το νηπιαγωγείο κιόλας, π.χ. με συμμετοχή στη διατροφή, σε αθλητικές δραστηριότητες, πολιτιστικές κλπ. Ετσι, τα κοινωνικοοικονομικά εμπόδια συνεχώς διευρύνονται με αποτέλεσμα τα αδύναμα οικονομικά στρώματα να δυσκολεύονται να προσφέρουν την εκπαίδευση στα παιδιά τους.

-- Θεωρείτε ότι μέσα σε αυτό το μαύρο τοπίο, του αντικομμουνισμού και της υποβάθμισης για τους πολλούς υπάρχει διέξοδος;

-- Φυσικά ως κομμουνιστές και επαναστάτες είμαστε αισιόδοξοι. Παρά τα πισωγυρίσματα, η εξέλιξη δεν μπορεί να σταματήσει. Δε σημαίνει ότι αυτό το καθεστώς που έχουμε τώρα θα είναι αιώνιο. Φυσικά, αυτό προϋποθέτει κοινωνική αλλαγή, ρήξη με τον καπιταλισμό με τις αξίες που καλλιεργεί. Η πάλη για το σοσιαλισμό είναι η προοπτική και στον τομέα της Παιδείας και της διαπαιδαγώγησης της νέας γενιάς, γιατί από τη μόρφωση εξαρτάται και η πορεία ενός λαού.