Η Σύνοδος Κορυφής των χωρών της Οργάνωσης Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ), 16-17 Αυγούστου, που για πρώτη φορά συνέπεσε με την ολοκλήρωση μεγάλων στρατιωτικών γυμνασίων, παρουσία των 6 Προέδρων των χωρών - μελών της ΟΣΣ, προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον γύρω από τις αποφάσεις και τις προοπτικές της συμμαχίας αυτής. Σε αυτή συμμετέχουν οι Κίνα, Ρωσία, Καζαχστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, ενώ οι τέσσερις παρατηρητές είναι: Ινδία, Πακιστάν, Ιράν, Μογγολία και δύο, το Τουρκμενιστάν και το Αφγανιστάν, προσκλήθηκαν και εκπροσωπήθηκαν στη συγκεκριμένη σύνοδο με τους Προέδρους τους.

Θα ήταν αδύνατο να συνειδητοποιήσουμε τις εξελίξεις στην ΟΣΣ και στη Σύνοδό της, χωρίς να λάβουμε υπόψη μας σημαντικές εξελίξεις, που αφορούν τόσο τα παγκόσμια ζητήματα ασφάλειας, όσο και οικονομίας, στις σχέσεις της Ρωσίας με ΗΠΑ και ΕΕ, αλλά και της Κίνας με τις ΗΠΑ.

Από τη μια λοιπόν, έχουμε την προσπάθεια των ΗΠΑ να υψώσουν την αντιπυραυλική τους ασπίδα στην Ευρώπη, που προκαλεί τις σοβαρές αντιδράσεις της Ρωσίας, που απαντά με την εγκατάσταση νέων ρωσικών ραντάρ, την επίδειξη των νέων οπλικών πυραυλικών συστημάτων, τις πληροφορίες για εμφάνιση νέων ρωσικών ναυτικών βάσεων στη Μεσόγειο (Συρία). Ενα επιπλέον στοιχείο αυτής της αντιπαράθεσης εκτυλίσσεται, όπως είναι γνωστό, αυτήν την περίοδο στην περιοχή της Αρκτικής. Στις 17/8 από 7 διαφορετικά ρωσικά αεροδρόμια πέταξαν 14 ρωσικά βομβαρδιστικά για περιπολία σε «απόμακρες» περιοχές. Η πτήση τους κράτησε 20 ώρες κι ακολούθησαν δηλώσεις του Ρώσου Προέδρου ότι η Ρωσία επαναφέρει αυτές τις πτήσεις μετά από ένα «διάλειμμα» 15 χρόνων.

Επιπλέον, η «μάχη των αγωγών» μεταξύ Ρωσίας - ΗΠΑ για τους αγωγούς από Καζαχστάν - Τουρκμενιστάν, όπου η Ρωσία φαίνεται να έχει το προβάδισμα, όπως και η ρωσο-καζαχική συμφωνία για την εκμετάλλευση των ουρανίου του Καζαχστάν αποτέλεσαν ένα ακόμη «αγκάθι στο μάτι» όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά και για την ΕΕ. Αυτό έδειξε κι η αναβίωση της ναζιστικής επιχείρησης «Ερνα» στην Εσθονία, με την επίσημη συμμετοχή πολλών χωρών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, με σαφή στόχο, εκτός των άλλων, την ταπείνωση της Ρωσίας και των αντιδράσεών της. Ταυτόχρονα, η ανακοίνωση της ινδικής κυβέρνησης ότι θα προχωρήσει τη συμφωνία με τις ΗΠΑ στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, όπως και η προσπάθεια της Ιαπωνίας να βοηθήσει τα αμερικανικά σχέδια στην Ινδία, προκάλεσε τη σχεδόν ταυτόχρονη ρωσική αντίδραση, ότι θα καθυστερήσει την παράδοση του αεροπλανοφόρου, που έχει αγοράσει η Ινδία.

Από την άλλη, όλο και συχνότερα βρισκόμαστε στο «χείλος» ενός απειλούμενου εμπορικού πολέμου μεταξύ της «Δύσης» (ΗΠΑ - ΕΕ) και της Κίνας. Οι απειλές από κύκλους των ΗΠΑ για μποϊκοτάρισμα των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, με προφάσεις δήθεν τα «δημοκρατικά δικαιώματα», όπως και η πρόσφατη σύγκρουση για την ασφάλεια των παιδικών παιχνιδιών που κατασκευάζονται στην Κίνα, αποτελούν στην πραγματικότητα απάντηση στην έντονη δραστηριοποίηση της Κίνας στην Αφρική για τον έλεγχο ενεργειακών πηγών, όπως και συνέχιση των πιέσεων, που ασκούν οι ΗΠΑ προς την Κίνα με στόχο να επιτύχουν την αποσύνδεση του κινεζικού γιουάν από το δολάριο, ή τουλάχιστον την ανατίμηση του κινεζικού νομίσματος, με στόχο να μειώσουν το εμπορικό τους έλλειμμα. Την ίδια ώρα, η Κίνα απάντησε στην αμερικανική πρόκληση, αφού διάφοροι κύκλοι της υπογράμμιζαν τις συνέπειες που θα έχει για τις ΗΠΑ και την παγκόσμια οικονομία το ρίξιμο στην αγορά των τεράστιων αποθεμάτων δολαρίων και αμερικανικών ομολόγων που διαθέτει η Κίνα.

Αυτές είναι μόνον ορισμένες πλευρές του σύνθετου διεθνούς σκηνικού, γεμάτου ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και ανταγωνισμούς, μέσα στο οποίο συνήλθε στο Μπισκέκ η 7η Συνάντηση Κορυφής της ΟΣΣ. Η αλήθεια είναι πως οι Ρώσοι, αλλά κυρίως οι Κινέζοι αξιωματούχοι, κατέβαλαν όλο τον Αύγουστο σοβαρές προσπάθειες να πείσουν πως η ΟΣΣ δε στηρίζεται στη φιλοσοφία ενός «μπλοκ» κρατών κι ούτε έχει το χαρακτήρα του «ΑντιΝΑΤΟ» και πως, ακόμη, η ΟΣΣ «δε στρέφεται εναντίον κάποιας άλλης χώρας ή διακρατικής οργάνωσης». Φανερή η προσπάθεια να μην «προκαλέσουν» τις ΗΠΑ.

Την ίδια ώρα, η Σύνοδος Κορυφής χαρακτηρίστηκε, για πρώτη φορά τόσο έντονα, από τις διαφορετικές προσεγγίσεις των δύο σημαντικότερων χωρών (Κίνας, Ρωσίας), σχετικά με τις προοπτικές της. Από την αρθρογραφία που προηγήθηκε, αλλά και τις τοποθετήσεις των δύο βασικών «παικτών» της ΟΣΣ, των Ρώσου και Κινέζου Προέδρων, γινόταν φανερή η διαφορετική προσέγγισή τους στα ζητήματα εξέλιξης της ΟΣΣ.

Στην ομιλία του Βλ. Πούτιν κυριάρχησε η ανάγκη βαθύτερης συνεργασίας στα ζητήματα της «ασφάλειας», η τοποθέτηση του Χ. Τζιντάο έδινε το βάρος στην οικονομική συνεργασία στα πλαίσια της ΟΣΣ. Οπως σημείωνε σε άρθρο του ο Τζάο Χουασέν, διευθυντής του Κέντρου Μελετών της ΟΣΣ και του Κινεζικού Κέντρου Μελέτης της Ρωσίας και της Κεντρικής Ασίας: «Ολα αυτά μπορούν να εξελιχθούν μαζί, αλλά όχι ταυτόχρονα».

Αν και η κινεζική πλευρά δίνει το βάρος στην οικονομία δεν είναι αντίθετη στην εμβάθυνση των δεσμών της οργάνωσης στα ζητήματα της εσωτερικής τους ασφάλειας. Την ίδια ώρα, η Ρωσία θέτει το ζήτημα της «ασφάλειας» κυρίως σε άλλες διαστάσεις του, όπως είναι η απόκρουση της ανάμειξης ξένων δυνάμεων στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας και των προβλημάτων που δημιουργούν, όπως, π.χ., είναι η αύξηση της καλλιέργειας των ναρκωτικών και του εμπορίου τους, εξαιτίας της κατοχής του Αφγανιστάν από το ΝΑΤΟ. Ενα θέμα που συζητήθηκε στη Συνάντηση Κορυφής.

Στα πλαίσια της ΟΣΣ έχει διαμορφωθεί μια ολόκληρη δομή με στόχο την προώθηση κοινών επενδυτικών προγραμμάτων στην περιοχή. Εχει δημιουργηθεί μια «διατραπεζική ένωση», μια «ενεργειακή λέσχη», ένα «επιχειρηματικό συμβούλιο» κ.ά., όπου κυρίως η Κίνα και η Ρωσία ψάχνουν τρόπους για να επενδύσουν καλύτερα τα κεφάλαιά τους στις χώρες της Κεντρικής Ασίας.

Η Κίνα δίνει βάρος στην ολοκλήρωση μιας σειράς υποδομών (σιδηροδρόμων, δρόμων και αγωγών), που θα βοηθήσουν στην αύξηση του εμπορίου, πρώτα απ' όλα των κεντρο-ασιατικών χωρών της πρώην ΕΣΣΔ με την Κίνα. Αντίθετα, η Ρωσία με τις επενδύσεις της στοχεύει στην κατάκτηση νέων θέσεων στην οικονομία των χωρών της Κεντρικής Ασίας, όπως και στον εκσυγχρονισμό των υποδομών, που θα βοηθούσαν την αύξηση της αυτοτελούς στρατιωτικής της παρουσίας.

Γίνεται φανερό ότι και σε αυτό το επίπεδο της οικονομίας αυξάνει ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο μεγαλύτερων δυνάμεων της ΟΣΣ για την αύξηση της επιρροής τους στις υπόλοιπες 4 κεντρο-ασιατικές χώρες. Στο μέλλον δεν αποκλείεται αυτή η διαπάλη, πρωταρχικά για τις πηγές ενέργειας, να ενταθεί. Οπως επίσης πιθανό ζήτημα έντασης να αποτελέσει και το θέμα της διαχείρισης του νερού στην περιοχή, όπου είναι έκδηλες οι αντιθέσεις μεταξύ Καζαχστάν και Ουζμπεκιστάν γύρω από τις υδρο-ενεργειακές δυνατότητες της Κιργιζίας και του Τατζικιστάν.

Λίγες μέρες πριν από τη Συνάντηση Κορυφής ανακοινώθηκε πως, αν και η ΟΣΣ δεν είναι «κλειστή οργάνωση», την ίδια ώρα τα μέλη της έχουν συμφωνήσει να υπάρξει ένα «μορατόριουμ» σχετικά με την ένταξη νέων μελών σ' αυτήν. Η απόφαση αυτή ερμηνεύεται με το επιχείρημα ότι προς το παρόν απαιτείται η ενίσχυση και εμβάθυνση της οργάνωσης, κάτι που θα δυσκολέψει εάν ενταχθούν νέα μέλη. Αυτό βεβαίως έχει βάση, αλλά την ίδια ώρα δεν μπορεί να κρύψει την όλη συζήτηση που έγινε το προηγούμενο διάστημα, όπου διάφοροι ρωσικοί «κύκλοι» σημείωναν την ανάγκη διεύρυνσης της ΟΣΣ με το Ιράν και την Ινδία, ως άμεσα μέτρα «αύξησης του διεθνούς κύρους» της ΟΣΣ. Κι εδώ γίνεται φανερό το άγχος των κυρίαρχων ρωσικών κύκλων μπροστά στην αύξηση της επιρροής της Κίνας στο εσωτερικό της ΟΣΣ. Αντίθετα, η κινεζική πλευρά αντιτίθεται στην ένταξη τόσο του Ιράν, που θα αποτελούσε πρόκληση για τις ΗΠΑ, όσο και της Ινδίας, εκτιμώντας πως οι «ιδιαιτερότητες» αυτής της χώρας δημιουργούν αμφιβολίες για τη δυνατότητα ενσωμάτωσής της στην ΟΣΣ. Την ίδια ώρα, αφήνεται να εννοηθεί πως δε θα ήταν αντίθετη στο μέλλον σε μια πιθανή ενσωμάτωση της Μογγολίας και του Τουρκμενιστάν.

Οι ηγέτες των χωρών της ΟΣΣ υπέγραψαν το «Σύμφωνο για τη μακροχρόνια καλή γειτονία, τη φιλία και συνεργασία των κρατών της ΟΣΣ», όπου τονίζεται η προσήλωση στην «ισοτιμία» των σχέσεων μεταξύ των χωρών. Ενώ στη «Διακήρυξη του Μπισκέκ» σημειώνεται πως «η σταθερότητα και ασφάλεια στην Κεντρική Ασία μπορούν να εξασφαλιστούν πρώτα απ' όλα με τις δυνάμεις των κρατών της περιοχής, στη βάση των περιφερειακών διεθνών ενώσεων που υπάρχουν». Οι ηγέτες της ΟΣΣ σημείωσαν τη σημασία της λήψης «προληπτικών μέτρων» ενάντια στους παράγοντες που προκαλούν «αστάθεια» στο χώρο της ΟΣΣ και τάχθηκαν υπέρ της «επιτάχυνσης της διαδικασίας δημιουργίας μηχανισμού κοινής αντιμετώπισης καταστάσεων, που απειλούν την ειρήνη, τη σταθερότητα και ασφάλεια στην περιοχή». Υπογράφτηκε, επίσης, σειρά συμφωνιών για την οικονομική και πολιτιστική συνεργασία τους. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην καταπολέμηση του εμπορίου των ναρκωτικών, όπως και της δραστηριοποίησης της ΟΣΣ «προς την κατεύθυνση του Αφγανιστάν».

Αποφασίστηκε να αναπτυχθεί παραπέρα η δράση της ΟΣΣ και σε διεθνές επίπεδο, κυρίως μέσω της ανάπτυξης των σχέσεών της με την «Ευρωασιατική Οικονομική Ενωση», το ΑΣΕΑΝ, την ΚΑΚ και την «Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας».

Καθορίστηκαν οι επόμενες Συναντήσεις Κορυφής της ΟΣΣ, που θα γίνουν το 2008 στο Τατζικιστάν και το 2009 στη Ρωσία.

Ο «σκόπελος» των διαφωνιών, που αφορούσε τα ζητήματα της διεύρυνσής της με νέες χώρες, ξεπεράστηκε, με την απόφαση να μην υπάρξει καμία νέα διεύρυνση της ΟΣΣ με νέα μέλη, αλλά να ακολουθηθεί η τακτική της στενότερης προσέλκυσης των χωρών παρατηρητών στους επιμέρους τομείς δραστηριοτήτων της ΟΣΣ.

Η πολύπλευρη ενίσχυση (πολιτική, οικονομική, στρατιωτική) των δεσμών αυτής της διακρατικής Οργάνωσης στην Κεντρική Ασία, παρά τις υπαρκτές εσωτερικές αντιθέσεις, αντικειμενικά βάζει «φραγμούς» στις δραστηριότητες και πρωτοβουλίες που αναπτύσσουν στην περιοχή άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι στα επίσημα ντοκουμέντα της ΟΣΣ δεν υπάρχουν επιθετικές αναφορές σ' αυτές τις δυνάμεις. Από εδώ και τα επικριτικά σχόλια των «δυτικών» ΜΜΕ, που όταν αναφέρονται στην ΟΣΣ χύνουν «κροκοδείλια δάκρυα» για τη «δημοκρατία» στην περιοχή. Εκείνο που στην πραγματικότητα τους ενοχλεί είναι ο περιορισμός των δυνατοτήτων διείσδυσης των κεφαλαίων τους στην περιοχή, του ελέγχου των αγορών και των πρώτων υλών της περιοχής από τα δικά τους μονοπώλια, εξαιτίας της ενίσχυσης των ανταγωνιστών τους. Κάτι τέτοιο ελλοχεύει εξελίξεις που μπορεί να φέρουν ανακατατάξεις στο συσχετισμό δύναμης στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Και οπωσδήποτε οι δυνάμεις που σήμερα έχουν την «πρωτοκαθεδρία» δε θα μείνουν με «σταυρωμένα χέρια», περιμένοντας την ανατροπή του σημερινού συσχετισμού που τους ευνοεί.

Η Κεντρική Ασία, εξαιτίας του φυσικού της πλούτου, αλλά και της γεωστρατηγικής της θέσης, στο «υπογάστριο» Κίνας και Ρωσίας, είναι και θα παραμείνει το αμέσως επόμενο διάστημα ένα σημαντικό πεδίο στην όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων.