Χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα είναι το ανέβασμα στο Ηρώδειο της όπερας του Ρουτζέρο Λέονκαβάλο «Παλιάτσοι», σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι. Το έργο θα ανέβει στις 24, 25 και 26 Σεπτέμβρη αντικαθιστώντας τη «Μήδεια» του ίδιου σκηνοθέτη, που πρόβλεπε το πρόγραμμα του Φεστιβάλ. Ωστόσο, η αλλαγή αυτή τέθηκε επισήμως υπόψη της Α' Εφορείας Αρχαιοτήτων (όπου υπάγεται το Ηρώδειο) μόλις την περασμένη Παρασκευή (αν και η σχετική επιστολή στάλθηκε νωρίς το καλοκαίρι) και συζητήθηκε προχθές στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, λίγες μέρες δηλαδή πριν τις παραστάσεις, με τις αφίσες να έχουν ήδη «πλημμυρίσει» την πόλη, τα εισιτήρια να προπωλούνται εδώ και μερικές βδομάδες και μία μέρα μετά τη συνέντευξη για την παρουσίαση της παράστασης!

Το ΚΑΣ βρέθηκε, λοιπόν, για πολλοστή φορά προ τετελεσμένων γεγονότων. Το θέμα θα είχε μόνον ηθική διάσταση αν δεν επρόκειτο για το σπουδαίο και πολύπαθο (από την υπερχρήση) ρωμαϊκό μνημείο. Η «Ελληνικό Φεστιβάλ ΑΕ» δεν ενημέρωσε εγκαίρως την Αρχαιολογική Υπηρεσία, αν και πρόκειται για υπερπαραγωγή, με πλήθος ηθοποιών και άλλων καλλιτεχνών (ζογκλέρ κλπ), με τεράστιο σκηνικό (σκαλωσιές εντός και εκτός της σκηνής), χρήση μοτοσικλετών, αυτοκινήτων και τροχόσπιτων.

Το Ελληνικό Φεστιβάλ απαξίωσε, λοιπόν, την Αρχαιολογική Υπηρεσία και, όπως ειπώθηκε στο ΚΑΣ, αυτή η στάση είναι δυστυχώς συνήθης. Οροι χρήσης όπως η ένταση του ήχου, τα σκηνικά που «αντέχει» το μνημείο κλπ, δεν τηρούνται από το Φεστιβάλ, με αποτέλεσμα, όπως ειπώθηκε στο συμβούλιο, «κάθε τόσο να πέφτουν κομμάτια» του Ηρωδείου.

Βέβαια, το Φεστιβάλ «βρίσκει και τα κάνει», αφού όλες οι κυβερνήσεις και η σημερινή (πιο απροκάλυπτα) εφάρμοσαν και εφαρμόζουν μια «πολιτιστική» πολιτική εμπορευματοποιημένης χρήσης των μνημείων, συνδεδεμένη με εντυπωσιακά και «πιασάρικα» στο εξωτερικό θεάματα, εις βάρος μόνο των μνημείων. Γι' αυτό και ενέκρινε την παράσταση το ΚΑΣ (παρά τη φανερή αντίθεση των μελών του), όχι τόσο επειδή τέθηκε στο «παρά 5», αλλά γιατί «βάρυνε» το όνομα του Τζεφιρέλι. Συνεπώς, οι «εντολές» του ΓΓ του ΥΠΠΟ και προέδρου του ΚΑΣ, Χρ. Ζαχόπουλου, να σταλεί «αυστηρό έγγραφο» στο Ελληνικό Φεστιβάλ για τη χρήση του μνημείου και η Α' ΕΠΚΑ να κάνει έκθεση της κατάστασης του Ηρωδείου αποτελούν μάλλον «άσφαιρα πυρά».

Η σήραγγα αποτελεί μέρος του έργου της ΕΡΓΟΣΕ (θυγατρική του ΟΣΕ) για τη σύνδεση του εμπορικού λιμανιού του Νέου Ικονίου, στο Κερατσίνι, με το σιδηροδρομικό δίκτυο. Οι πρώτες εκρήξεις για τη διάνοιξη της σήραγγας έγιναν σε απόσταση 900 μέτρων από το μνημείο, στο οποίο, επιτέλους, γίνονται εργασίες αποκατάστασης των πολύ επικίνδυνων βλαβών που του προκάλεσε ο σεισμός του 1999. Οι δονήσεις από τις εκρήξεις καταγράφηκαν από ειδικά όργανα που υπάρχουν στο μνημείο, προκαλώντας εύλογες ανησυχίες στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία πάντως δε γνώριζε τη διενέργεια του έργου, αφού ουδέποτε η ΕΡΓΟΣΕ και η «Μοχλός ΑΕ» μπήκαν... στον κόπο να την ενημερώσουν.

Το θέμα συζητήθηκε προχτές στο ΚΑΣ, όπου αναφέρθηκε ότι αυτή τη στιγμή το έργο έχει σταματήσει μεν, αλλά ήδη έχει ολοκληρωθεί πάνω από το 60%, οπότε πάλι οι αρχαιολόγοι βρέθηκαν προ τετελεσμένων. Αν και δεν ξεκαθαρίστηκε για ποιο λόγο δε γίνονται αυτή τη στιγμή εργασίες, ωστόσο ειπώθηκε ότι η Αστυνομία απέστειλε έγγραφο στο ΥΠΕΧΩΔΕ και στο ΥΠΠΟ τον περασμένο Ιούνιο (!) με το ερώτημα αν έχουν δώσει άδεια για το έργο. Μάλιστα, η Αστυνομία ζητούσε απάντηση το «συντομότερο δυνατό».

Το αν και πώς αντέδρασε το ΥΠΠΟ από τότε μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστό. Πάντως, οι εκπρόσωποι της ΕΡΓΟΣΕ και του «Μοχλού» είπαν ότι πλέον η διάνοιξη έχει φτάσει στα 1.300 μ. από το μνημείο, οπότε οι δονήσεις «δε θα είναι αισθητές». Ο εκπρόσωπος της ΕΡΓΟΣΕ πρόσθεσε ότι και τα 900 μ. «είναι αρκετά για να μην υπάρχει πρόβλημα».

Πρόβλημα, ωστόσο, υπήρξε. Η ΕΡΓΟΣΕ ισχυρίστηκε ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί άλλη μέθοδος διάνοιξης στο συγκεκριμένο σημείο, πλην των εκρηκτικών και το «καλύτερο» που μπορεί να κάνει είναι να αναζητήσει τρόπους μείωσης των επιπτώσεων από τις εκρήξεις. Συνεπώς το ΚΑΣ έδωσε την άδεια για συνέχιση του έργου, με τον όρο να γίνει με μέθοδο που να μηδενίζει την επίδραση στο μνημείο και να έχει όσο το δυνατόν μικρότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Επίσης, ζήτησε την παρακολούθηση του έργου από ομάδα ειδικών, για λογαριασμό του ΥΠΠΟ... αλλά με αμοιβή (!) από τους φορείς του έργου.

Μερικά από τα ευρήματα στο σπήλαιο Ανδρίτσας

Από τις εκθέσεις που θα ακολουθήσουν στο χώρο του Μουσείου, σημειώνουμε την ομαδική παρουσίαση με τίτλο «Οράματα» (26/10 - 20/11) με τη συμμετοχή των: Ψυχοπαίδη, Ακριθάκη, Χατζησάββα και Ξένου. Ακολουθεί (μέσα του Δεκέμβρη - τέλος του Γενάρη) μία έκθεση αφιερωμένη σε δύο σπουδαίους συντηρητές έργων τέχνης και καλλιτέχνες, τον Φώτη Ζαχαρίου και τον Αντώνη Γκλινό. Σημειώνουμε ότι από το Γενάρη 2006, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο θα περιοδεύσει σε συνοικίες της Δυτικής Αττικής.