«Τεχνητή» χαρακτηρίζει την οικονομική κρίση στη γειτονική Τουρκία ο Κεμάλ Οκουγιάν, μέλος του ΠΓ του Κόμματος για τη Σοσιαλιστική Εξουσία/ Κομμουνιστικό Κόμμα.: Oπως λέει, σκοπός είναι να εξαναγκαστεί η κυβέρνηση να προχωρήσει σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ενώ ταυτόχρονα προωθείται και η μεταμόρφωση του πολιτικού σκηνικού από τις ΗΠΑ και το στρατό, με τη συνεργασία του πολυεθνικού κεφαλαίου. Ο Οκουγιάν εκτιμά ότι στην πραγματικότητα είναι η τουρκική πολιτική και κοινωνία που διέρχονται βαθιά κρίση και μιλά για «πρόκληση και ευκαιρία ταυτόχρονα» για την Aριστερά στη χώρα του.

-- Πώς είδατε αυτήν τη διεθνή συνάντηση των κομμουνιστικών κι εργατικών κομμάτων, για την εξέταση του ρόλου τους στο συνδικαλιστικό κίνημα, αλλά και το κίνημα των εργαζομένων γενικότερα;

-- Κ.Ο.: Πρώτα απ' όλα, η συνάντηση ήταν πολύ χρήσιμη. Δεν είναι βέβαια εύκολο να συζητήσεις σε τρεις μέρες. Καθένας είχε μια ομιλία, αλλά δεν ήταν μόνο οι ομιλίες. Η συνάντηση είχε ενδιαφέρον, είχαμε την ευκαιρία να δούμε και να κουβεντιάσουμε με εκπροσώπους 50 κομμάτων απ' όλο τον κόσμο. Να δούμε τις απόψεις τους για την εργατική τάξη, τα συνδικάτα σε κάθε χώρα. Φυσικά, οι συνθήκες σε κάθε χώρα είναι πολύ διαφορετικές, και έχουμε μια μείξη διαφορετικών πραγματικοτήτων. Σ' αυτές τις τρεις μέρες μάθαμε πολλά. Πάντως, οι σύντροφοι που είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι για την κατάσταση στα συνδικαλιστικά κινήματα θα έπρεπε να είναι πιο συγκρατημένοι. Νομίζουμε ότι υπάρχει πρόβλημα στα συνδικάτα και αυτό το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη βοήθεια του κομμουνιστικού κινήματος. Ετσι, λέμε ότι θα πρέπει να δώσουμε περισσότερη έμφαση σε κάθε κόμμα, διότι τα συνδικάτα είναι σημαντικά ασφαλώς, όμως για να τα μετατρέψουμε σε επαναστατικούς οργανισμούς ή οργανισμούς που υπηρετούν τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, τα κομμουνιστικά, τα κόμματα της εργατικής τάξης, πρέπει να εργαστούν ώστε τα συνδικάτα να μεταμορφωθούν. Εχουμε λοιπόν δύσκολη δουλιά να κάνουμε.

-- Ας δούμε τις εξελίξεις που αφορούν το δικό σας κόμμα. Πρόσφατα, το Μάη φέτος, είχατε το Συνέδριό σας, και σ' αυτό αποφασίσατε ανάμεσα σε άλλα να αλλάξετε το όνομα του κόμματός σας σε Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας.

-- Κ.Ο.: Ναι. Αυτή η απόφαση είχε στην πραγματικότητα ληφθεί ένα χρόνο πριν. Οπως θα ξέρετε, αφού η εφημερίδα σας έχει δημοσιεύσει σχετικές ειδήσεις, σε αυτό το συνέδριο αποφασίσαμε να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας. Το προηγούμενο καλοκαίρι ιδρύσαμε το νέο κόμμα, για να αντιπαλέψουμε το νέο αντιδημοκρατικό νόμο. Το κόμμα μας είναι ακόμη νόμιμο. Ετσι, έχουμε δυο κόμματα επίσημα. Αλλά το δικαστήριο στις αρχές του Ιούνη εξέδωσε απόφαση που ανέφερε ότι δεν μπορούμε να έχουμε στον τίτλο του κόμματός μας τη λέξη «κομμουνιστικό» και μας έδωσε έξι μήνες διορία να αλλάξουμε το όνομα του κόμματος. Δηλώσαμε ότι δε θα το αλλάξουμε. Ετσι το Δεκέμβρη, το Συνταγματικό Δικαστήριο, που είναι το Ανώτατο Δικαστήριο στην Τουρκία, θα αποφασίσει τι θα γίνει. Ωστόσο από το Σεπτέμβρη θα οργανώσουμε σε εσωτερικό και διεθνές επίπεδο διαδηλώσεις εναντίον αυτού του αντιδημοκρατικού νόμου. Και πιστεύουμε ότι το Γενάρη ή το Φλεβάρη τα δύο κόμματα θα ενωθούν υπό τον τίτλο του Κομμουνιστικού Κόμματος.

-- Για πολλά χρόνια, η Αριστερά στην Τουρκία καταδιώχτηκε από τις παραστρατιωτικές οργανώσεις, τον ίδιο το στρατό, την αστυνομία και τις μυστικές υπηρεσίες, καθώς και άλλες δομές γύρω από το κράτος. Νόμιμες και μη. Πιστεύετε ότι οι δυνάμεις της Αριστεράς μπορούν να ανασυνταχθούν, ενδεχομένως να ενωθούν; Φυσικά το Κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς του πρωθυπουργού Ετζεβίτ δεν μπορεί να συμπεριληφθεί σε αυτό που ορίζεται ως Αριστερά...

-- Κ.Ο.: Για να είμαστε ειλικρινείς, ακόμη κι αν όλα τα αριστερά κόμματα σχημάτιζαν μια συμμαχία, αυτό δε θα σήμαινε πολλά βλέποντάς το σε κοινωνικό επίπεδο. Στις τελευταίες εκλογές το σύνολο της τουρκικής Αριστεράς δεν ξεπέρασε ποσοστιαία το 1%. Το θέμα δεν είναι λοιπόν η ενότητα της Αριστεράς, την οποία φυσικά και θα τη θέλαμε, το θέμα είναι να αποκτηθεί μια ευρύτερη κοινωνική βάση. Η τουρκική Αριστερά έχει ισχυρές οργανωτικές βάσεις, αλλά ισχνές κοινωνικές βάσεις. Πρέπει να πάμε στον κόσμο, ειδικά στη νεολαία, και να τους προσεγγίσουμε. Δεν έχει νόημα να αναλώνουμε χρόνο σε συζητήσεις όσον αφορά το χώρο. Το κόμμα που θα ηγηθεί και θα οργανώσει μεγάλες μάζες θα ενώσει τελικά την τουρκική Αριστερά στην πορεία. Βέβαια, υπάρχουν σοβαρά ιδεολογικά εμπόδια. Πώς μπορούμε να συμφωνήσουμε με ένα κόμμα που είναι υπέρ της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όταν εμείς αντιστεκόμαστε σ' αυτήν; Πώς μπορούμε να ενωθούμε με ένα κόμμα που υποστηρίζει ισλαμιστές φονταμενταλιστές; Τούτα είναι σοβαρά προβλήματα για μας. Βεβαίως στους στόχους μας πάντα θα είναι η ενότητα της τουρκικής Αριστεράς. Αλλά δεν μπορούμε να δούμε στο ορατό μέλλον πιθανότητες ή ευκαιρίες για κάτι τέτοιο. Δεν ενδοσκοπούμε λοιπόν, αντίθετα αναζητούμε τις νέες κοινωνικές δυναμικές.

-- Στην προσπάθειά σας να προσεγγίσετε τη νεολαία υπάρχουν δεδομένα προβλήματα. Είναι γνωστό τοις πάσι ότι ο στρατός και η αστυνομία έχουν επιρροές, και φυσική παρουσία, ακόμη και μέσα στα Πανεπιστήμια. Ενα ακόμη πρόβλημα είναι ότι ο τουρκικός λαός μοιάζει να εμπιστεύεται το στρατό. Αλλάζουν αυτές οι συνθήκες;

-- Κ.Ο.: Σταδιακά αλλάζουν. Το κόμμα μας κατάφερε να οργανώσει φοιτητές, να οργανώσει νέους εργαζόμενους. Ετσι, εδώ κι ένα χρόνο, διπλασιάσαμε τον αριθμό των μελών μας ποσοτικά, κάτι που προϋπέθεσε μια μεγάλη οργανωτική προσπάθεια. Το σημαντικό είναι ότι αυξανόμαστε κάθε χρόνο κι ο ηλικιακός μέσος όρος μας πλέον είναι στα 28 χρόνια. Είμαστε ένα κόμμα νέων ανθρώπων. Το πρόβλημά μας δεν είναι να επηρεάσουμε τη νεολαία, αλλά να τη ριζοσπαστικοποιήσουμε, να κάνουμε τους νέους μαχητικούς κομμουνιστές. Πρέπει να τους επιμορφώσουμε. Κι ας μη δικαιολογούμαστε, κι ας μην υπερβάλλουμε, όσον αφορά την επιρροή του στρατού. Οι νέοι στη χώρα μας δεν έχουν εύκολο μέλλον, καμία εργασιακή ασφάλεια, κανέναν να στραφούν, και αναζητούν μια εναλλακτική λύση. Θεωρούμε ότι η σημερινή κατάσταση θέτει προ της τουρκικής Αριστεράς μια μεγάλη πρόκληση και ευκαιρία ταυτόχρονα. Αυτό που χρειάζεται είναι δράση.

-- Από πέρυσι στις φυλακές έχουμε ταραχές. Βεβαίως το φαινόμενο δεν είναι καινούριο, ξεκινάει από δεκαετίες πριν, και πιο πρόσφατα, τη δεκαετία του '90 σοβαρές ταραχές, απεργίες πείνας, φονικές επιχειρήσεις ξεκαθαρίσματος. Τώρα, στα τέλη του 2000, υπήρξε η απεργία πείνας, η αντιπαράθεση, το Δεκέμβρη η επιχείρηση «Επιστροφή στη Ζωή» με 30 νεκρούς κρατούμενους, και η συνέχιση της απεργίας εφέτος, που φθάνει και πάλι τους 30 νεκρούς, ενώ πολλοί αγωνιστές απέχουν ελάχιστα από το θάνατο. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Χικμέτ Σάμι Τουρκ επανειλημμένως έχει δηλώσει πως «δε διαπραγματεύεται». Πώς κρίνετε την κατάσταση;

-- Κ.Ο.: Η κατάσταση στις φυλακές είναι πολύ άσχημη, πράγματι. Ωστόσο, παρότι ο αγώνας των κρατούμενων είναι αξιοσημείωτος και η απεργία πείνας μπορεί να αποτελέσει ένα επαναστατικό όπλο, όπως έγινε στην περίπτωση της Ιρλανδίας, είναι ίσως αμφίβολη η χρησιμότητά του σε μια χώρα όπως είναι η δική μας. Νομίζω ότι η πάλη μέσα στις τάξεις του λαού είναι αυτό που προέχει. Η μεταρρύθμιση των φυλακών τύπου «F» με τα «Λευκά Κελιά» συνοδεύτηκε με μια τεράστια καμπάνια προπαγάνδας υπέρ τους. Κάναμε, και εμείς, πολλή δουλιά για να ανατραπεί η κατάσταση. Αλλά τώρα... Οι κρατούμενοι πεθαίνουν και η κοινή γνώμη αδιαφορεί. Ναι, υποστηρίζουμε τους κρατούμενους, δεν τίθεται καν το ερώτημα. Πιστεύουμε όμως πως πρέπει να μεταφερθεί η μάχη στην κοινωνία, να μη μείνει στις φυλακές. Η χώρα μας βρίσκεται σε σοβαρή κρίση, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι απολύονται, επιχειρήσεις κλείνουν, υπάρχουν ταυτόχρονα πολλά μέτωπα ανοιχτά.

-- Ας δούμε τις διαστάσεις της οικονομικής κρίσης. Η λίρα έχασε 50% της αξίας της εφέτος, 500.000 άνθρωποι απολύθηκαν κι έπονται κι άλλες απολύσεις, η κυβέρνηση δανείζεται 15,7 δισ. δολάρια από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα που κανείς δεν ξέρει αν και πώς θα βρεθεί τρόπος να αποπληρωθούν, τράπεζες κλείνουν, επιχειρήσεις βάζουν λουκέτο, κρατικές επιχειρήσεις αναρτούν πωλητήρια. Τι προβλέπετε; Και κάτι ακόμα - πώς τα βγάζει πέρα ο απλός Τούρκος πολίτης;

-- Κ.Ο.: Ηδη οι συνθήκες πριν την κρίση δεν ήταν καλές. Η τουρκική κυβερνώσα ελίτ και η μπουρζουαζία ίσως πιστεύουν ότι οι Τούρκοι πολίτες έχουν... συνηθίσει να ζουν με οικονομικά προβλήματα. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της κρίσης θα φανούν στ' αλήθεια από το φθινόπωρο, ξεκινώντας από το Σεπτέμβρη. Ακόμα υπάρχει τουρισμός, εισέρχεται κάποιο συνάλλαγμα... Μόνο που οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι θα βρουν μια ανηλεή πραγματικότητα μπροστά τους, τους επόμενους μήνες. Τα ποσά που ξέρουμε επισήμως δεν έχουν πολλή σχέση με τα πραγματικά. Στην Τουρκία υπάρχουν χρήματα. Πριν την κρίση η Τουρκία είχε 42 δισ. δολάρια συναλλαγματικά αποθέματα στην Κεντρική Τράπεζα. Μια χώρα με τέτοια αποθέματα δεν μπορεί να βρέθηκε ξαφνικά σε κρίση λόγω χρέους. Πρόκειται για μια τεχνητή κρίση, με στόχο να προχωρήσει η Τουρκία σε «μεταρρυθμίσεις», ιδιωτικοποιήσεις, διάλυση του συστήματος πρόνοιας κλπ... Και περιμένουμε ένα νέο κύμα κρίσης. Εάν δεν υπάρξει «αποτέλεσμα», εάν δεν αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο και το πολιτικό σύστημα, θα υπάρξει μια νέα κρίση, και το κεφάλαιο που κυκλοφορεί μέσα στην Τουρκία επίσημα και ανεπίσημα θα συμβάλλει σ' αυτήν. Φαίνεται πως οι ΗΠΑ έχουν αποφασίσει να ξεφορτωθούν κάποιους πολιτικούς και να επιβάλλουν άλλους. Και ο στρατός επίσης.

-- Παρενθετικά, πιστεύετε πως ο Κεμάλ Ντερβίς θα παίξει σημαντικό ρόλο; Από αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, στην κορυφή της τουρκικής πολιτικής πυραμίδας; Το θεωρείτε πιθανό;

-- Κ.Ο.: Ο Ντερβίς θα αποτελέσει πιθανότατα πολύ σημαντική προσωπικότητα για την τουρκική πολιτική τα επόμενα χρόνια. Γι' αυτό επιλέχτηκε. Υπάρχει πολύ κουτσομπολιό σχετικά με τη δημιουργία ενός φιλελεύθερου σοσιαλδημοκρατικού σχήματος, του οποίου θα ηγηθεί ή θα είναι ένας από τους ηγέτες του ο Ντερβίς. Και ο γιος του Ινονού. Γνωρίζετε την προσωπικότητα...

Αλλο ένα θέμα, για να επανέλθουμε στην κρίση, είναι η ποσότητα των γερμανικών μάρκων που κυκλοφορούν στην Τουρκία. Στην Τουρκία διακινούνται περισσότερα γερμανικά μάρκα από ό,τι στη Γερμανία. Είναι απίστευτο, αλλά αληθινό. Το ανακοίνωσε η Ντόιτσε Μπανκ, δεν το ανακαλύψαμε εμείς. Πρόκειται για μια παράδοξη συνέπεια της δραστηριότητας των ξένων «επενδυτών», οι οποίοι δε χτίζουν εργοστάσια ή τίποτα τέτοιο, απλώς παίζουν με τις μετακινήσεις κεφαλαίων. Μέσα σε μια μέρα, το Φλεβάρη, έβγαλαν 7 δισ. δολάρια από τη χώρα μας. Παίζουν με την Τουρκία, με σκοπό να την εξαναγκάσουν να αλλάξει.

Ολοι το ξέρουν ότι αν υπάρξει μια νέα κρίση, η κυβέρνηση θα πέσει. Και νομίζω πως οι ΗΠΑ, ο στρατός και το πολυεθνικό κεφάλαιο έχουν κοινό συμφέρον να το κάνουν και θα το κάνουν.

-- Οι εξελίξεις με την απαγόρευση του Κόμματος Αρετής και στο χώρο του πολιτικού Ισλάμ συνδέονται με τις ζυμώσεις που αναφέρετε; Και πώς;

-- Κ.Ο.: Φυσικά. Το ισλαμικό κίνημα υποστηριζόταν πάντοτε από τις ΗΠΑ. Αλλά το σύστημα στράφηκε σε ακροδεξιά και ισλαμιστικά κόμματα και πλέον αυτοί οι δύο χώροι ξεπερνούν το 40% στο Κοινοβούλιο. Αυτό δε συμβαίνει πουθενά αλλού, σε καμία άλλη χώρα. Η απουσία σοσιαλδημοκρατικού σχήματος είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Αποτελεί πρόβλημα. Ετσι ο στρατός και οι ΗΠΑ στρέφονται στο... κέντρο και η επιλογή, όσον αφορά ένα πιο «ξεθυμασμένο» πολιτικό Ισλάμ μοιάζει να είναι ο Ταγίπ Ερντογκάν, που προβάλλεται ως μετριοπαθής, ενώ αναζητείται και η φόρμουλα σχηματισμού ενός κεντρώου κόμματος.

-- Πιστεύετε ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι πιθανή η ανάδειξη του φασιστικών καταβολών Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης του Μπαχτσελί ως πρώτου τη τάξει κόμματος;

-- Κ.Ο.: Αν συμβεί αυτό θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα στο σύστημα. Οι ΗΠΑ και οι στρατηγοί δεν έχουν πρόβλημα αν το κόμμα αυτό είναι δεύτερο στην κυβέρνηση, όπως τώρα, όμως αν κυβερνά ως πρώτο κόμμα, θα διαταραχτεί το κρατικό απαράτ. Κατ' αρχάς θα επανέλθει το ζήτημα του απαγχονισμού του Οτσαλάν. Οι ηγέτες του κόμματος ξέρουν ότι δε θα τους επιτραπεί να τον κρεμάσουν από τη Δύση, αλλά θα υπάρξουν μεγάλα προβλήματα.

-- Συζητάμε για «αλλαγές»... Αλλά με δεδομένη την πολιτική καταστολής και το ότι οι Τούρκοι εργαζόμενοι πρακτικά δεν μπορούν ούτε να απεργήσουν, πώς μπορούν να αντιδράσουν στις εντολές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας (ΠΤ) που μετατρέπει σε πραγματικότητα γι' αυτούς η τουρκική κυβέρνηση;

-- Κ. Ο.: Στη συνάντηση των κομμάτων εδώ στην Αθήνα αναφέρθηκα σε αυτό το θέμα. Στην Τουρκία, με πληθυσμό κάπου 70 εκατομμυρίων οι συνδικαλισμένοι εργαζόμενοι δεν ξεπερνούν στην πραγματικότητα το 1 εκατομμύριο - είναι αμελητέο το ποσοστό, όπως καταλαβαίνετε. Οι συνδικαλιστές συνήθως πληρώνονται καλύτερα, σε κάποιες περιπτώσεις δωροδοκούνται ή απειλούνται. Στο εργατικό κίνημα τα πάντα συνδέονται με την πολιτική. Το γεγονός ότι δεν έχουμε εργατικές κινητοποιήσεις δεν οφείλεται μόνο στην κρατική πολιτική καταστολής, αλλά και στο φόβο των εργαζομένων ότι θα χάσουν τη δουλιά τους. Πρέπει λοιπόν να τους εμπνεύσουμε θάρρος. Από το 1980 κι ως εδώ ο τουρκικός λαός έχασε κάθε ελπίδα. Πρέπει να δώσουμε ελπίδα στο λαό. Και η ελπίδα έρχεται μέσα από την πάλη.

Καταφέραμε να βγάλουμε μια εφημερίδα που αναφέρει ρητώς ότι είναι κομμουνιστική, καταφέραμε να εμφανιστούμε την Πρωτομαγιά εφέτος με πανό που έγραφαν κομμουνιστικό κόμμα. Η αστυνομία σοκαρίστηκε. Οι ίδιοι οι διαδηλωτές σοκαρίστηκαν. Κάποιοι έλεγαν «κοίτα, τα κατάφεραν!». Ηταν μια μικρή συμβολική νίκη. Αλλά έχει σημασία, και αυτό προσπαθούμε να δείξουμε, ότι δεν μπορείς να κερδίσεις αν δεν παλέψεις!