Οι συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων που δουλεύουν με άτυπες μορφές απασχόλησης ήταν το θέμα διημερίδας, που οργανώθηκε πρόσφατα για πρώτη φορά - από την Ενωση Περιοδικού Τύπου. Πέρα από το ειδικό ενδιαφέρον που είχε η συγκεκριμένη ημερίδα, τέθηκαν θέματα «καυτά», που αφορούν και άλλες κατηγορίες εργαζομένων. Γιατί δεν είναι μόνο στον Περιοδικό Τύπο - που η πλειονότητα των εργαζομένων είναι γυναίκες. Η άτυπη μορφή απασχόλησης που προωθείται από την ΕΕ και την κυβέρνηση αφορά πολλούς κλάδους, π.χ. εκπαιδευτικούς που προσλαμβάνονται και απολύονται με τη λήξη του σχολικού χρόνου, δικηγόρους κ.ά.

Η αλλαγή των εργασιακών σχέσεων γίνεται με τρόπο που δεν αφήνει πολλά περιθώρια αντίδρασης σε κάθε μεμονωμένο εργαζόμενο, γι' αυτό πρέπει να διδασκόμαστε από την πείρα των άλλων. Μ' αυτήν την έννοια, η διημερίδα που έθεσε για πρώτη φορά το θέμα επί τάπητος ήταν χρήσιμη και για άλλους κλάδους εργαζομένων, ιδιαίτερα για τις γυναίκες, που επείγει να δράσουν συλλογικά, πριν να είναι πια αργά...

Δεν είναι ελεύθεροι επαγγελματίες...

«Οι δημοσιογράφοι που εργάζονται με άτυπες μορφές εργασίας (δελτίο παροχής υπηρεσιών), ουσιαστικά, δεν είναι ελεύθεροι επαγγελματίες», υποστήριξε ο Δημήτρης Καλτσώνης, εκπρόσωπος του ΚΚΕ στη διημερίδα.

«Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια έχει διαδοθεί πολύ η αλλαγή των εργασιακών σχέσεων - δημοσιογράφοι που ήταν πριν μισθωτοί, απολύονται και εξαναγκάζονται να κάνουν την ίδια δουλιά με δελτίο παροχής υπηρεσιών για να μη μείνουν άνεργοι. Αυτού του είδους οι εργασιακές σχέσεις είναι πηγή εκμετάλλευσης και εξάρτησης των εργαζομένων, γι' αυτό εμείς ζητάμε να αμείβονται με κανονικό μισθό και να έχουν όλες τις παροχές που έχει ο εργαζόμενος με πλήρη απασχόληση. Προς αυτήν την κατεύθυνση, πρέπει να συνεργαστούν οι δημοσιογραφικές ενώσεις».

Κάτι που θα γίνει πιο εύκολο, όταν ενοποιηθούν σ' έναν ενιαίο συνδικαλιστικό φορέα. Εν τω μεταξύ, όμως, θα πρέπει να αγωνιστούν συγχρόνως για μια στοιχειώδη κατοχύρωση. Οι δημοσιογράφοι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου ο θεσμός των αυτοαπασχολούμενων δημοσιογράφων έχει πιο μακρόχρονη ιστορία, προσπαθούν να συντονιστούν και σε συνεργασία με τις δημοσιογραφικές ενώσεις τους να προωθήσουν τα αιτήματά τους. Αλλωστε, όσο περνάει ο καιρός, μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι δημοσιογράφοι αποδεικνύεται ότι έχουν αλληλένδετα συμφέροντα, αφού οι εργοδότες από το χώρο των μισθωτών αντλούν συνεχώς νέους «φρι-λάνσερς» (αυτοαπασχολούμενους) που τους κοστίζουν λιγότερο... Ηδη, στην πρόσφατη μεγάλη απεργία των Ιταλών δημοσιογράφων, ένα από τα κύρια αιτήματα ήταν η κατοχύρωση των δημοσιογράφων που εργάζονται με άτυπες μορφές εργασίας.

Σύμφωνα με έρευνα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, που έγινε σε συνεργασία με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, σε 29 ευρωπαϊκές χώρες - ανάμεσά τους και η Ρωσία - ο συνολικός αριθμός των δημοσιογράφων είναι 470.461 και από αυτούς οι 106.275 είναι αυτοαπασχολούμενοι (ποσοστό 22,58%) - ένας αριθμός που αυξάνεται συνεχώς. Οι περισσότεροι είναι νέοι.

Στην Ελλάδα, οι αυτοαπασχολούμενοι δημοσιογράφοι σε έντυπα, ραδιοτηλεοπτικά ΜΜΕ και ηλεκτρονικές εκδόσεις υπολογίζονται σε 7.000, που θεωρούνται «ελεύθεροι επαγγελματίες» - συνήθως με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Αυξάνονται ραγδαία από το 1987 και ιδιαίτερα στο χώρο του Περιοδικού Τύπου, όπου αποτελούν περισσότερο από το 60% του συντακτικού προσωπικού - κυρίως γυναίκες! Δυσοίωνες οι προοπτικές για τους δημοσιογράφους, αλλά και τους φωτορεπόρτερ που δουλεύουν με άτυπη σχέση απασχόλησης. Μέχρι πρόσφατα, δεν μπορούσαν να ασφαλιστούν, παρά μόνο στο Ταμείο Εμποροβιοτεχνών (ΤΕΒΕ). Πολύ χαμηλές αποδοχές, ανασφάλεια, ερωτηματικά για το μέλλον της σύνταξής τους, αθέμιτος ανταγωνισμός, συνθήκες που ευνοούν τη διαφθορά και κυρίως δημιουργία εργαζομένων δυο ταχυτήτων: Ο Περιοδικός Τύπος είναι ο ...παράδεισος των εργοδοτών! Οι εργαζόμενοι δουλεύουν, με τη δαμόκλειο σπάθη της ανεργίας να επικρέμαται, χωρίς συλλογικές συμβάσεις και χωρίς υποχρεώσεις από την πλευρά του εργοδότη, ούτε καν για μια στοιχειώδη αύξηση.

Αποκαλυπτικές ήταν οι μαρτυρίες των γυναικών εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων για τα προβλήματα των συμπατριωτών τους. Χρησιμοποιούν, είπαν, τους «φρι-λάνσερς» σαν φτηνή εργατική δύναμη για να αποφύγουν τις υποχρεώσεις του εργοδότη. Οι εργαζόμενοι δουλεύουν για μια συγκεκριμένη εκδοτική εταιρία και όχι για πολλούς πελάτες, χωρίς καθόλου κοινωνική ασφάλιση. Οπως επισήμανε η Σιμόνα Φοσάτι, από την Ενωση Συντακτών Ιταλίας, σήμερα η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική σε σύγκριση με το παρελθόν: Παλιότερα οι - λίγοι - αυτοαπασχολούμενοι δημοσιογράφοι είχαν υψηλή διαπραγματευτική ικανότητα, εξαιτίας της έλλειψης ανταγωνισμού. Σήμερα, τα πράγματα έχουν δυσκολέψει και μόλις το 1997 οι ενδιαφερόμενοι άρχισαν να οργανώνονται, ώστε να διεκδικήσουν το δίκιο τους. Στόχος είναι η υπογραφή συλλογικών συμβάσεων, που θα καλύπτουν όλους τους δημοσιογράφους. Στις σχετικές διαπραγματεύσεις με τους εργοδότες, οι μισθωτοί δημοσιογράφοι τάχθηκαν υπέρ των αυτοαπασχολούμενων και των αγώνων τους και ένας από του στόχους της απεργίας ήταν η ικανοποίηση των αιτημάτων αυτής της κατηγορίας.

Οχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι εργοδότες απολύουν και μετά προσλαμβάνουν τους ίδιους εργαζόμενους με συμβόλαιο ορισμένου χρόνου. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι αυτοαπασχολούμενοι θα προτιμούσαν να εργάζονται με όρους πλήρους απασχόλησης, αλλά αναγκάζονται να δεχτούν τους όρους των εργοδοτών για να μη μείνουν άνεργοι.

Οπως παρατήρησε η Αντουανέτα Γκρέιβ, από τη Μ. Βρετανία, οι δημοσιογράφοι που οργανώνουν ραδιοφωνικές και ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές δουλεύουν με σύμβαση έργου και νιώθουν μεγάλη ανασφάλεια.

Εχουν πολύ περιορισμένη κοινωνική ασφάλιση, π.χ., όταν αρρωσταίνουν και δεν εργάζονται δεν έχουν χρήματα, ενώ μερικοί αναγκάζονται να πληρώνουν φόρο πάνω στα έξοδα που κάνουν για την ίδια τους τη δουλιά. Πρέπει να διαθέτουν πολύ χρόνο για ενημέρωση, εξειδίκευση και διαπραγματεύσεις, αλλά οι αμοιβές που παίρνουν δεν είναι ανάλογες με τις υπηρεσίες που προσφέρουν και ορισμένες εταιρίες κηρύσσουν δόλια πτώχευση, για να μην εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να πληρώνουν από την τσέπη τους τα έξοδα κινήσεως, συχνά δε γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και δε θέλουν να δημιουργήσουν προβλήματα με διεκδικήσεις για να μην χάσουν στο μέλλον τη δουλιά τους. Ετσι εργάζονται πολλές ώρες την ημέρα για πολλές εβδομάδες.

Οταν μένουν άνεργοι, τα γραφεία ευρέσεως εργασίας τούς συστήνουν να δείξουν «ευελιξία» και ενδεχομένως να αλλάξουν ...επάγγελμα! Ο αυτοαπασχολούμενος αναγκάζεται να δουλεύει τις ώρες που επιβάλλει η εταιρία που τον προσλαμβάνει και συχνά απαιτούν να κάνει και δουλιές άλλων ειδικοτήτων για οικονομία. Οσο για τα έξοδα ασφάλισης και περίθαλψης, οι αποδοχές που έχουν δεν τους φτάνουν για να τα πληρώσουν.

Ακόμα πιο μελανή εικόνα έδωσε η Ντόρις, δημοσιογράφος στο Ραδιοτηλεοπτικό Οργανισμό Αυστρίας και πρόεδρος του Σωματείου Δημοσιογράφων της περιοχής όπου εργάζεται. Με τους αγώνες τους, η κοινωνική ασφάλιση έγινε υποχρεωτική για τους αυτοαπασχολούμενους υπογράφτηκαν συλλογικές συμβάσεις, όμως πολλοί εκδότες έφυγαν από την Ενωση Εκδοτών για να μην είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν.

Σήμερα ένα μέρος των αυτοαπασχολούμενων έχει κοινωνική ασφάλιση, αλλά οι αμοιβές που παίρνουν είναι μικρότερες. Οσοι δουλεύουν για τον κρατικό Ραδιοτηλεοπτικό Οργανισμό, έχουν τα ίδια καθήκοντα με τους μισθωτούς, κάθονται στο ίδιο τραπέζι, έχουν το ίδιο πρόγραμμα εργασίας, αλλά αμείβονται με λιγότερα χρήματα, χωρίς να καλύπτονται από κοινωνική ασφάλιση και παλεύουν για να καλυφθούν από την ίδια συλλογική σύμβαση εργασίας που ισχύει για τους υπαλλήλους. Συμμετέχουν στις εκλογές για εκλογή εργασιακών συμβουλίων, ώστε να εκπροσωπούνται τα συμφέροντά τους.

Η υπογραφή συλλογικών συμβάσεων εργασίας είναι μια εκκρεμότητα και για τους Ελληνες δημοσιογράφους του Περιοδικού Τύπου και, όπως τονίστηκε στη διάρκεια της διημερίδας, αυτή είναι εφικτή... Ομως χρειάζεται αγώνας και συμμετοχή των εργαζομένων, όπως και αλληλεγγύη από τους συναδέλφους...