Σύντροφοι,

Παρότι νέος, νιώθω περήφανος ως Κνίτης που αυτούς τους μήνες οδεύουμε προς το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ με σύνθημα την Αντεπίθεση. Περηφάνια που δεν απορρέει από προσωπικά βιώματα, αλλά από την πεποίθησή μου ότι όπως τότε που οι παλικαράδες της «ανανέωσης» έφευγαν με βαρύγδουπες δηλώσεις από το Κόμμα βλέποντας τα σχέδιά τους να αποτυγχάνουν και κανένας δεν περίμενε το ΚΚΕ να ορθοποδήσει, αλλά αυτό ανασυγκροτήθηκε επιτυχώς, έτσι και σήμερα που μιλάνε για το «τέλος της ιστορίας» και ευελπιστούν στον ύπνο της εκμεταλλευόμενης κοινωνικής πλειοψηφίας, θα τους έρθει από εκεί που δεν το περιμένουν το χαστούκι των καιρών μας, η νέα έφοδος στον ουρανό.

Το πρώτο πράγμα που φαίνεται στις Θέσεις για το Συνέδριο είναι η δυναμική των κομματικών αναλύσεων ιδιαίτερα σε επίπεδο οικονομικών εξελίξεων, παρά τις επιμέρους μεθοδολογικές παρατηρήσεις που μπορεί κάποιος να κάνει.

Ιδιαίτερα θέλω να σταθώ στα παρακάτω σημεία. Πιστεύω πως ο γνήσιος Διεθνισμός μας, με τα πολύ θετικά χαρακτηριστικά που πήρε τα τελευταία χρόνια, πρέπει να εκφραστεί το επόμενο διάστημα και στον τομέα των ευρωεκλογών, με τη συσπείρωση και την κοινή προβολή από τα Κομμουνιστικά Κόμματα της Ευρώπης του προτάγματος της Ευρώπης του Σοσιαλισμού. Μια πρόταση που συνδυάζει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο τη διαμαρτυρία, την ανάγκη διάλυσης της ΕΕ, αλλά και την προοπτική της Ευρώπης των Λαών. Είναι γόνιμο το έδαφος να σπείρουμε πιο δυναμικά τη θέση για αποδέσμευση και σύγκρουση με τους ιμπεριαλιστές, τώρα που η αγανάκτηση του κόσμου παίρνει νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Αλλωστε, σε συνθήκες παγκόσμιας οικονομικής κρίσης θα πρέπει να υπάρχει διεθνής, συντονισμένη, πιο επιθετική παρέμβαση των Εργατικών και Κομμουνιστικών Κομμάτων με πιο προωθημένους στόχους, χωρίς να παραβλέπουμε και τις αδυναμίες πολλών εξ αυτών.

Αναφέρεται σωστά στις Θέσεις πως «είναι μονόδρομος να μπούμε σε πιο βαθιά νερά». Για να γίνει αυτό ξεχωρίζω, χωρίς να υποτιμώ καμιά άλλη, μια προϋπόθεση. Την αφομοίωση από κάθε μέλος του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, ιδιαίτερα της ΚΝΕ, της στρατηγικής μας. Η γνώση όχι μόνο των άμεσων διεκδικήσεων, αλλά πολύ περισσότερο της πολιτικής γραμμής θα δώσει φτερά στη δράση μας. Και κάνω λόγο για συνολική αφομοίωση που περιλαμβάνει το Πρόγραμμα, την πολιτική των συνεργασιών και των συσπειρώσεων, το στόχο για το Μέτωπο, τη Λαϊκή εξουσία και το Σοσιαλισμό. Η βαθιά γνώση των παραπάνω, σε συνδυασμό με την πολύπλευρη καλλιέργεια των κομμουνιστών, τη συνεχή μόρφωση και αυτομόρφωση, την αδιάλειπτη παρακολούθηση όλων των εξελίξεων θα κάνει τον καθένα από μας ικανό να ζυμώνει τις προτάσεις του ΚΚΕ σε κάθε κουβέντα, να επιδιώκει με αυτοπεποίθηση το διάλογο και με όσους διαφωνούν, με ξεκάθαρο στόχο να πείσουμε, να συσπειρώσουμε, να βρούμε κοινά σημεία με κόσμο που μας προσεγγίζει, να φέρουμε στο προσκήνιο νέα παιδιά που καμία σχέση δεν έχουν με την πολιτική. Πρέπει όλοι να καταλάβουμε πως έχουμε στα χέρια μας μια ιδεολογία διαχρονική, ένα σύνολο αιτημάτων σύγχρονο, μια πολιτική συνεπούς αντίστασης σε ό,τι υποβαθμίζει τη ζωή του λαού, μια πρόταση εργατικής εξουσίας και ένα έμπειρο Κόμμα, που από μόνα τους περικλείουν δυναμική. Μένει σε εμάς να απευθυνθούμε στους εργαζόμενους και τους εργάτες, στα πιο φτωχά στρώματα του λαού και στη νεολαία. Σε αυτήν την κατεύθυνση θα συμβάλει και η ορμητική ανάπτυξη της κυκλοφορίας του «Ριζοσπάστη». Είναι αδιανόητο να μιλάμε για αντεπίθεση ενώ υπάρχουν σύντροφοι που διαβάζουν «Ριζοσπάστη» αραιά και πού. Οχι μόνο το δυναμικό μας πρέπει να έχει σταθερή επαφή με τον «Ριζοσπάστη», αλλά και να επιδιώξουμε να φτάσει στις μάζες των εργαζομένων και των νέων.

Μεγάλης σημασίας είναι πράγματι η δουλειά στους νέους εργαζόμενους. Παιδιά κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, άλλοι ανειδίκευτοι, άλλοι με πτυχία και μεταπτυχιακά, αλλά και μετανάστες που δικαιολογημένα έχουν στο μυαλό τους το συνδικαλισμό ως κάτι άχρηστο ή κάτι το αναχρονιστικό, θα δουν με άλλο μάτι το σωματείο, την απεργία, τη διαδήλωση αν βρουν μπροστά τους το ΠΑΜΕ, αν βρουν στη δουλειά μια Οργάνωση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, αν συναντήσουν δίπλα τους έναν κομμουνιστή υπόδειγμα στην εργασία και στην προσωπική του ζωή, αλλά και αταλάντευτο στα δικαιώματά του, σταθερό αγωνιστή, πρωτοπόρο σε κάθε θέμα, δυναμικό σε κάθε κινητοποίηση και δράση.

Με επίμονη δουλειά σε κάθε χώρο εργασίας, με ακατάπαυστη παρέμβαση στα αμφιθέατρα, με ανύψωση της δράσης στα σχολεία, θα δημιουργηθεί το μαζικό, συγκροτημένο, οργανωμένο λαϊκό κίνημα που θα ενδυναμώσει και θα συνενώσει τα άλλα κοινωνικά κινήματα κάθε χώρου. Η ισχυροποίηση του ΚΚΕ σε κάθε τομέα, αλλά και η αναγέννηση του κινήματος θα δώσει τη δυνατότητα στο Κόμμα να ανοίγει στην κοινωνία το ζήτημα της εξουσίας και θέματα πιο σύνθετα όταν στα δελτία των 8 θα μιλάνε περί ανέμων και υδάτων.

Ολα τα θετικά βήματα που έχει κάνει το Κόμμα από το 17ο Συνέδριο ως τώρα πρέπει να σταθεροποιηθούν. Η αντοχή στις επιθέσεις πρέπει να γίνει αντοχή και αυτοπεποίθηση κάθε κομμουνιστή, κάθε Κνίτη, γιατί είναι δύσκολο και το ξέρουμε να κοιτάς το σήμερα από τη σκοπιά του αύριο. Να μιλάς για μια ζωή απόλυτα ρεαλιστική με βάση την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, αλλά μακρινή στη συνείδηση του εργαζόμενου.

Το ΚΚΕ σήμερα δε διαπραγματεύεται την επαναστατική του φυσιογνωμία. Είναι μαρξιστικό - λενινιστικό Κόμμα, κάτι που κατέκτησε μέσα από ένα δύσκολο δρόμο. Το πείσμα και η πίστη πως «αυτός ο κόσμος μπορεί να αλλάξει και θα αλλάξει» ήταν που κράτησαν το Κόμμα και την ΚΝΕ όρθια. Αυτά τα χαρακτηριστικά σήμερα στην καθημερινή μας δουλειά είναι που θα μας κάνουν να φτάσουμε στην Αντεπίθεση. Δεν αφήνουμε σε χλωρό κλαρί τα αστικά κόμματα, δεν κάνουμε κανένα συμβιβασμό και πουθενά με ξοφλημένους «ροζ» επαναστάτες. Πιο μαζικά και πιο ποιοτικά βάζουμε το στίγμα μας σε κάθε χώρο. Με οξυμένα αντανακλαστικά και ετοιμότητα, χωρίς ανοχή στις δικές μας αδυναμίες ο καθένας και όλοι με κάθε μέσο και με νέους τρόπους να πάμε την πρότασή μας στην εργατική τάξη και στη νέα γενιά. Από δω και πέρα ο καθένας μας έχει πολύ μεγαλύτερη ευθύνη να πιάνει τον παλμό στον περίγυρό του, να δρα με αυταπάρνηση και χωρίς αναστολές. Οι λαοί και οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να κοιτάνε άλλο την ιστορία τους να «γράφεται», αλλά να τη γράψουν οι ίδιοι. Εκεί είναι η δική μας θέση!

Το ΚΚΕ μέσα στις δύσκολες συνθήκες της μεγαλύτερης αντεπανάστασης που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα κατόρθωσε να σταθεί όρθιο και να ανασυγκροτηθεί ιδεολογικά, πολιτικά και οργανωτικά, μετρώντας βήμα βήμα τις κατακτήσεις του στην πορεία αυτή. Οπως όμως σωστά επισημαίνουμε, δεν ξεμπερδέψαμε ακόμα με τις επιπτώσεις της ήττας και της αντεπανάστασης. Ισα ίσα η πίεση της αστικής τάξης είναι παρούσα και μπορεί να παίρνει σάρκα και οστά με πολλές μορφές, έχοντας πάντα στο επίκεντρο της προσπάθειας να ασκήσει πιέσεις ώστε να κρατήσουμε αποστάσεις από το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε.

Οι απαντήσεις μας για τις αιτίες της αντεπανάστασης, από τη σκοπιά της αντεπίθεσης του μαρξισμού-λενινισμού, δεν είναι ούτε αβασάνιστες, ούτε εύκολες. Οταν οι αντίπαλοί μας «ανακαλύπτουν» κάποιο σκιάχτρο για να τσακίσουν το όραμα του κομμουνισμού, εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να «σκάψουμε». Κλειδί στη συνέχιση και την ολοκλήρωση της τοποθέτησής μας πρέπει να είναι η μελέτη της ταξικής διαστρωμάτωσης στο σοσιαλισμό (που πηγάζει από τον ίδιο το χαρακτήρα του σοσιαλισμού σαν κατώτερη βαθμίδα του κομμουνισμού), και των αντιθέσεων που γεννά. Το πώς αυτές οι αντιθέσεις κάτω από το βάρος της ιμπεριαλιστικής επέμβασης μπορούν να αποχτάνε ανταγωνιστικό χαρακτήρα.

Ολη η ανθρώπινη ιστορία είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων. Είναι ο μοχλός της εξέλιξης, αλλά και της προσωρινής οπισθοδρόμησης που και αυτή με τη σειρά της αποτελεί οργανικό στοιχείο της εξέλιξης. Εξετάζουμε το χαρακτήρα της ΕΣΣΔ και των υπόλοιπων χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, όχι με υποκειμενισμό, αλλά με βάση την υλική πραγματικότητα. Απαντώντας στα θεμελιακά ερωτήματα: Σε ποιας τάξης τα χέρια βρισκόταν η ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής; Σε ποιας τάξης τα χέρια βρισκότανε η πολιτική εξουσία; Κι εδώ τα πράγματα είναι σαφή: Στα χέρια της εργατικής τάξης. Μέχρι πότε; Μέχρι τις ανατροπές που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη της 10ετίας του '80.

Σε αυτή την τοποθέτηση πρέπει να είμαστε συνεπείς μέχρι την τελευταία μας λέξη. Από αυτή την άποψη δεν μπορώ να κατανοήσω τι ακριβώς θέλουμε να πούμε στη σελίδα 23 των Θέσεων όπου αναφέρεται ότι κάτω από το βάρος των μεταρρυθμίσεων αποδυναμώθηκε ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής(Μερικοί σύντροφοι κάνουν λόγο ακόμα και για αλλοίωση των σοσιαλιστικών σχέσεων!!!).

Αυτό μπορεί να θεωρηθεί σωστό όσον αφορά την αγροτική οικονομία, με το πέρασμα μέσων παραγωγής (των μηχανημάτων) στη (συλλογική) ιδιοκτησία των κολχόζ (κάτι που βεβαίως δε συνεπάγεται και δημιουργία εκμεταλλευτικών σχέσεων, αλλά συνιστά σε κάθε περίπτωση υποχώρηση στο θέμα της ιδιοκτησίας). Οι μεταρρυθμίσεις που αναφέρονται στο κείμενο (πως αναγνωριζότανε η επίδραση του νόμου της αξίας, η αποκέντρωση του σχεδιασμού, ο τρόπος διαμόρφωσης των πριμ, κλπ.) δεν είναι σε θέση να αποδυναμώσουν (ή πολύ περισσότερο να αλλοιώσουν) τη σοσιαλιστική ιδιοκτησία, ούτε να δημιουργήσουν αστούς. Ηταν λαθεμένες, συνιστούσαν παρέκκλιση από τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, επέδρασαν στην καθυστέρηση της ανάπτυξης της σοσιαλιστικής οικονομίας, συνέβαλαν στην όξυνση των αντιθέσεων του σοσιαλισμού, αλλά δεν αλλοίωσαν το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της ΕΣΣΔ.

Είναι βαθύτερα θεωρητικό το θέμα: Οι σχέσεις ιδιοκτησίας, οι σχέσεις παραγωγής είναι δυνατό να «αλλοιώνονται», να «διολισθαίνουν», να μετατρέπονται στο αντίθετό τους; Ούτε οι δουλοκτητικές σχέσεις αλλοιώθηκαν σε φεουδαρχικές, ούτε οι φεουδαρχικές σε καπιταλιστικές, ούτε οι καπιταλιστικές σε σοσιαλιστικές, ούτε αντίστροφα. Υπάρχουν ιστορικές στιγμές που σχέσεις παραγωγής που αντιστοιχούν σε διαφορετικές βαθμίδες ανάπτυξης της κοινωνίας συνυπάρχουν και ανταγωνίζονται για το ποια θα επικρατήσει τελικά μέσα σε συνθήκες επαναστατικής (ή και αντεπαναστατικής) πάλης, αλλά δε μετατρέπονται ποτέ η μία στην άλλη. Αν αποδυναμώθηκε ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας των σχέσεων ιδιοκτησίας, αυτό σημαίνει ότι γεννήθηκαν μέσα στο σοσιαλισμό καπιταλιστικές (ή προκαπιταλιστικές που εξελίχτηκαν σε καπιταλιστικές) σχέσεις ιδιοκτησίας και κατά συνέπεια σχέσεις εκμεταλλευτικές (πράγμα που αλλάζει και το χαρακτηρισμό του κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού). Ομως, κάτι τέτοιο δεν αποτελεί θέση μας και ΔΕ συνέβη. Αντίθετα, όλες οι στατιστικές (που δεν αμφισβητούνται από κανέναν) αποδείχνουν ότι στις 10ετίες του '60 και του '70 σταδιακά ενισχύονταν ολοκληρωτικά οι σοσιαλιστικές, σε βάρος των υπολειμμάτων των προσοσιαλιστικών μορφών ιδιοκτησίας.

Με το ίδιο σκεπτικό δεν μπορούμε να ξεχωρίζουμε τους «εξωτερικούς» από τους «εσωτερικούς» παράγοντες της ανατροπής και μάλιστα να δίνουμε προτεραιότητα στους εσωτερικούς (σελ. 13). Η πάλη των τάξεων δε γνωρίζει σύνορα και δε διεξάγεται στα πλαίσια αποκλειστικά μιας χώρας. Η ιμπεριαλιστική επέμβαση δεν ταυτίζεται με την πολεμική επίθεση και ήταν πολύμορφα υπαρκτή σε όλη τη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Η περεστρόικα καλά καλά δε θα μπορούσε να υπάρξει και πολύ περισσότερο να κυριαρχήσει χωρίς τον ιμπεριαλισμό. Μα το πιο σημαντικό είναι ότι η εξουσία μιας τάξης δεν είναι δυνατό να ανατραπεί από τίποτε άλλο, εκτός από μια άλλη τάξη και μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση από την αστική τάξη, η οποία στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ είχε εξαφανιστεί από τα μέσα της δεκαετίας του '30 και ξαναδημιουργήθηκε μετά την περεστρόικα και το 28ο Συνέδριο. Αν η αντεπανάσταση ήταν κυρίαρχα αποτέλεσμα της δράσης του εσωτερικού παράγοντα, τότε θα ήμασταν υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουμε ότι στην ΕΣΣΔ υπήρχε αστική τάξη (έστω και με λανθάνουσα μορφή - σημείο στο οποίο συγκλίνουν τροτσκιστές και μαοϊκοί), συνεπώς δεν υπήρχε σοσιαλισμός ή τουλάχιστον δεν υπήρχε «ακριβώς» σοσιαλισμός. Αυτή η άποψη αναπόφευκτα θα μας οδηγούσε και στην αποδοχή της άποψης της «κατάρρευσης», που απορρίφτηκε από το Κόμμα. Γι' αυτό η διατύπωση της σελ. 13 δεν είναι σωστή. Δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι η ανατροπή του σοσιαλισμού έγινε «από τα μέσα». Εγινε από τον ιμπεριαλισμό, κι αυτό είναι θέση αρχής.

Φυσικά, για να «πέσει το κάστρο» υπήρξε κερκόπορτα, που την άνοιξαν εκείνες οι κοινωνικές δυνάμεις (το στελεχικό στρώμα στην οικονομία, το κράτος και το Κόμμα) που έχουν αντικειμενικά υλικά συμφέροντα να αντιστέκονται στην προοπτική της παραπέρα επαναστατικοποίησης των σχέσεων παραγωγής και που στη δεκαετία του '80 (έχοντας πλέον συνειδητοποιήσει την υλική αντίθεσή τους με την εργατική τάξη και την εξουσία της) συμμάχησαν ανοιχτά με τον ιμπεριαλισμό για να ανατραπεί η σοσιαλιστική εξουσία. Λυδία λίθος ήταν ότι οι (υπαρκτές στο σοσιαλισμό) αντιθέσεις πνευματικής-χειρωνακτικής εργασίας μεταφέρθηκαν μέσα στο ΚΚΣΕ, που στα τέλη της ΙΟετίας του '80 έπαψε να είναι το κόμμα της εργατικής τάξης.

Τέλος, ο τρόπος που εκτιμάμε τα δεξιού χαρακτήρα λάθη του 20ού Συνεδρίου και μετά πρέπει να τοποθετηθεί σε άλλη βάση, γιατί οδηγούμαστε σε αντιφάσεις. Στη σελίδα 26 μιλάμε για επικράτηση της οπορτουνιστικής στροφής στο ΚΚΣΕ από το '56 και μετά. Με τη συγκεκριμένη εκτίμηση δε συμφωνώ. Είναι άλλο πράγμα να εκτιμάμε ότι πάρθηκαν δεξιού χαρακτήρα αποφάσεις, κι άλλο πράγμα να θεωρούμε ότι το ΚΚΣΕ «χρεοκόπησε» οπορτουνιστικά από το '56. Καταρχήν στο ΚΚΣΕ υπήρξε διαπάλη και υπήρξε και στροφή από το '68 και μετά (βλ. Τ. Ι. Γιαμπρόβα, Βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ - ΚΟΜΕΠ τ. 3/2008 σελ. 130-131). Το θέμα δεν είναι απλά αν θα δούμε το ποτήρι «μισογεμάτο» ή «μισοάδειο». Ενα σοβαρό θέμα είναι το αν μπορεί να υπάρχει σοσιαλισμός για πάνω από 30 χρόνια καθοδηγούμενος από ένα οπορτουνιστικό κόμμα, παίρνοντας υπόψη το ρόλο του κόμματος στο σοσιαλισμό (η δικτατορία της εργατικής τάξης ασκείται από το κόμμα της).

Λέμε βέβαια ότι από το '56 κυριάρχησε η οπορτουνιστική γραμμή στο ΚΚΣΕ, αλλά όχι η προδοσία και η αντεπανάσταση (που κυριάρχησαν με την περεστρόικα) καθώς στο διάστημα '56-'86 το ΚΚΣΕ συνέχιζε να οικοδομεί το σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ αλλά και η ίδια η ΕΣΣΔ συνέχιζε να παρέχει απλόχερα την αλληλεγγύη της στα επαναστατικά και απελευθερωτικά κινήματα, να είναι σε σύγκρουση με τον ιμπεριαλισμό... Ομως αυτή η τοποθέτηση είναι αντιφατική, γιατί η ιστορία μάς έχει διδάξει ότι ο οπορτουνισμός δεν μπορεί να είναι τίποτα λιγότερο από ανοιχτή προδοσία. Οσες φορές οι οπορτουνιστές βρέθηκαν σε θέσεις εξουσίας κράτησαν τη στάση της πιο ωμής αντεπανάστασης.

Γι' αυτό το λόγο νομίζω ότι θα πρέπει να αποφύγουμε διατυπώσεις που αν σκύψουμε πάνω τους θα δούμε ότι αντιφάσκουν με τη γενικότερη τοποθέτησή μας. Αυτός είναι κι ο ασφαλέστερος τρόπος για να βαθύνουμε τη θεωρητική μας μελέτη για το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε.