Για πολλές δεκαετίες η Αρχαιολογική Υπηρεσία ήταν μια κλειστή, "αριστοκρατική" κάστα, με 150 (για τις ανάγκες όλης της επικράτειας) "επιφανείς" αρχαιολόγους. Αρχαιολογία,εξάλλου, σπούδαζαν ελάχιστοι κι αυτοί προερχόμενοι από την αστική τάξη. Ετσι η Αρχαιολογική Υπηρεσία εφεύρισκε διάφορα εμπόδια για να κρατά εκτός των πυλών της τους νεότερους αρχαιλόγους, ιδίως αν ήταν παιδιά του λαού. Καθώς οι ανάγκες της φούντωναν με την άναρχη οικοπεδοποίηση των μεγάλων πόλεων, ιδίως της Αθήνας, αναγκάστηκε να προσλάβει, τις δεκαετίες του '60 και του '70, γύρω στους 150 αρχαιολόγους, που υπό το καθεστώς των εκτάκτων τους κρατούσε "ομήρους", με μισθούς πείνας, χωρίς εργασιακά και επιστημονικά δικαιώματα. Το ίδιο έκανε με τους εκτάκτους τεχνικούς επιστήμονες, συντηρητές, εργατοτεχνίτες και εργάτες. Χρειάστηκαν σκληροί αγώνες των "ομήρων" αρχαιολόγων και των άλλων κλάδων εργαζομένων, από τη μεταπολίτευση μέχρι τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '80, ώστε να μονιμοποιηθούν, επί της δεύτερης υπουργείας της Μελίνας Μερκούρη.Εκτοτε, αρχαιολόγοι προσλαμβάνονται ...με το σταγονόμετρο - όποτε και εάν προκηρυχθεί διαγωνισμός - ενώ με το σταγονόμετρο και ως ωρομίσθιοι πλέον προσλαμβάνονται εργαζόμενοι άλλων κλάδων, παρά την πλημμύρα των αρχαιολογικών αναγκών, από την οικοπεδοποίηση ακόμα και δασών και ακτών.

Γιατί τα λέμε όλα αυτά; Γιατί παρά τις μεγάλες και συνεχώς αυξανόμενες πάγιες ανάγκες των Εφορειών Αρχαιοτήτων (συστηματικές και σωστικές ανασκαφές) και παρά τις κατεπείγουσες, περίπλοκες (συστηματικές και σωστικές) ανασκαφές που δημιουργούν τα μεγάλα τεχνικά έργα (Μετρό Αθήνας - έπεται και της Θεσσαλονίκης, αεροδρόμιο Σπάτων, Νέο Μουσείο Ακρόπολης, Εγνατία Οδός, Αττική Οδός, ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων κ.ά.), η κυβέρνηση αντί διά του αρμοδίου ΥΠΠΟ να προσλάβει το απαραίτητο προσωπικό, παραραπέμπει το πρόβλημα των αρχαιοτήτων στις ιδιωτικές τεχνικές εταιρίες -αναδόχους των έργων και στους ΟΤΑ.

Οι εργολάβοι βέβαια προσλαμβάνουν μερικούς αρχαιολόγους, σχεδιαστές, συντηρητές και εργάτες, οι οποίοι όμως εντέλονται να υπηρετούν τα συμφέροντα του εργοδότη και όχι την πολιτιστική αξία των τεράστιου αριθμού αρχαιολογικών ευρημάτων. Ευρημάτων, που αποκαλύπτονται, συνήθως κακήν κακώς, όταν δεν ..."λύνουν" μονομιάς το αρχαιολογικό πρόβλημα οι "τυφλοπόντικες" και οι γιγαντοεκσκαφείς. Αλλά κι όποιο αρχαίο γλυτώνει από τα μηχανήματα, και εάν έχει την τύχη να καταγραφεί, να αποτυπωθεί, να φωτογραφηθεί κλπ, κατ'αρχήν υπόκειται στη δικαιοδοσία, "ευαισθησία", "ακεραιότητα" του όποιου οικονομικά αχόρταγου εργολάβου και έπειτα στέλνεται να στοιβαχτεί στις συνήθως ακατάλληλες και αφύλακτες αποθήκες των Εφορειών Αρχαιοτήτων. Οσο για τους αρχαιολόγους που δουλεύουν στα αρχαιολογικά τμήματα των τεχνικών έργων, ο καημός είναι διπλός. Εργασιακά είναι μετέωροι και επιστημονικά αδικαίωτοι.

Γι'αυτό με ανακοίνωσή τους καταγγέλλουν ότι: "Ο τεράστιος αριθμός των αρχαιολογικών ευρημάτων που προέρχονται από τις ανασκαφές αυτές παραμένει, δυστυχώς, στοιβαγμένος στις αποθήκες των Εφορειών Αρχαιοτήτων. Οι τεχνικές εταιρίες που αναλαμβάνουν την κατασκευή των έργων χρηματοδοτούν μόνο τις ανασκαφές και αδιαφορούν για τη συνέχιση και ολοκλήρωση των αρχαιολογικών εργασιών, δηλαδή την ταξινόμηση, συντήρηση, καταγραφή, μελέτη και δημοσίευση των επιστημονικών συμπερασμάτων. Το εξειδικευμένο προσωπικό που διεξάγει τις ανασκαφές απολύεται από τις τεχνικές εταιρίες, που επιβάλλουν με τον τρόπο αυτό τη βεβιασμένη διακοπή των αρχαιολογικών εργασιών".

Η ανακοίνωση τονίζει τον πιθανότατο κίνδυνο: "Με την τακτική αυτή τα αρχαία θα παραμείνουν, ίσως για πάντα, στην αφάνεια και δε θα δοθεί η ευκαιρία στους Ελληνες πολίτες να γνωρίσουν τον πολιτισμικό πλούτο που η γη φύλαγε για χιλιάδες χρόνια, ενώ η αδιαφορία του νεοελληνικού κράτους φροντίζει να τα ξεθάψει πάνω από αυτή".

Για το εργασιακό πρόβλημα η ανακοίνωση επισημαίνει: "Οι εργαζόμενοι των αρχαιολογικών τμημάτων (αρχαιολόγοι, συντηρητές, σχεδιαστές, εργάτες), πιστεύουμε ότι ο φυσικός χώρος μέσα στον οποίο μπορούμε να συνεχίσουμε την εργασία μας και να συμβάλλουμε στην ανάδειξη του πολιτιστικού μας παρελθόντος μέσα στο παρόν, είναι η Αρχαιολογική Υπηρεσία".

Τέλος, οι εργαζόμενοι απευθυνόμενοι σ' όλους τους βουλευτές, καλούν τον πρωθυπουργό και την υπουργό Πολιτισμού "να αποδείξουν άμεσα με έργα, τη μέριμνά τους για την εξασφάλιση του εργασιακού μέλλοντος του παραπάνω εξειδικευμένου προσωπικού και την τύχη των αρχαίων".

Χαρακτηριστικό -μέσα σε πολλά άλλα- παράδειγμα της αρχαιολογικής πολιτικής της κυβέρνησης είναι και όσα συμβαίνουν στη Σαντορίνη. Ενα νησί με εκτεταμένους και ανεκτίμητους αρχαιολογικούς χώρους και θησαυρούς.

Παραμονές των ευρωεκλογών η Αρχαιολογική Υπηρεσία του ΥΠΠΟ επαναπροσέλαβε με οκτάμηνες συμβάσεις έκτακτο φυλακτικό προσωπικό για το Ακρωτήρι και την Αρχαία Θήρα,το οποίο το παίζει επί τρία χρόνια ως "μπαλάκι", με προσλήψεις και απολύσεις. Προσωπικό, που ενώ έχει δουλέψει περίπου τρεις μήνες, αφενός είναι απλήρωτο και αφ'εταίρου πριν τελείωσουν οι οκτάμηνες συμβάσεις ειδοποιήθηκε αυτή τη βδομάδα ότι απολύεται!!!

Η εκλεγόμενη στις Κυκλάδες υπουργός Πολιτισμού, που προεκλογικά -ως είθισται- έταζε "λαγούς με πετραχήλια", τώρα απολύει ακόμα και το ελάχιστο, μπροστά στις μεγάλες ανάγκες του αρχαίου νησιού, έκτακτο φυλακτικό προσωπικό, και μάλιστα όταν υπάρχουν κενές θέσεις μονίμων αρχαιοφυλάκων που συνταξιοδοτήθηκαν.

Α.

Πρέπει να φωτίζονται τα μνημεία; Σε αυτό το επί της αρχής ερώτημα αρμόδιοι να απαντήσουν είναι οι αρχαιολόγοι. Μόνο που το αυτονόητο έχει γίνει θέμα συζήτησης και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο πρέπει να υπακούει είτε στα κοινοτικά κονδύλια είτε στις υπουργικές ή διυπουργικές οδηγίες, ακόμα και εξαγγελίες.Το ίδιο κλήθηκε να κάνει και για το φωτισμό μνημείων όπως η Μονή Δαφνίου,το Κάστρο της Ακροκορίνθου,το Κάστρο της Αγίας Μαύρας στη Λευκάδα και το Υδραγωγείο της Καβάλας.Το πρόγραμμα εξαγγέλθηκε πριν από 2 χρόνια από την υπουργό Ανάπτυξης, Β. Παπανδρέου και τον τότε υπουργό Πολιτισμού, Ευ. Βενιζέλο και συντονίζεται από τη ΔΕΗ, η οποία ανέθεσε τις μελέτες.

Κανείς δε γνώριζε, στην τελευταία συνεδρίαση του ΚΑΣ, ποιος επέλεξε τα συγκεκριμένα μνημεία. Δηλαδή δεν τα επέλεξε η Αρχαιολογική Υπηρεσία και κανείς δεν ήξερε αν η διυπουργική εξαγγελία έχει χαρακτήρα απόφασης. Αλλωστε,ο φωτισμός ενός μνημείου δεν είναι απλή υπόθεση, αφού πρέπει να συνυπολογιστούν ο χαρακτήρας του μνημείου, η κατάσταση διατήρησής του, το οικοσύστημα που περιβάλλει το μνημείο, οι πιθανές αλλοιώσεις και φθορές των επιφανειών από το είδος του φωτισμού, η έκταση των εργασιών που θα γίνουν για την εγκατάσταση καλωδίων και φώτων κ. ά.

Τα μέλη του Συμβουλίου άλλοτε ευθέως και άλλοτε ακροθιγώς μίλησαν για όλα αυτά, αλλά μέχρι ενός ορίου: μέχρι εκεί που αρχίζει η απειλή της απορρόφησης των κοινοτικών κονδυλίων (Β ΚΠΣ). Για το φωτισμό της Μονής Δαφνίου όλοι είχαν αντιρρήσεις, αλλά εγκρίθηκε με παρατηρήσεις. Σχετικά με το Υδραγωγείο της Καβάλας αρχικά το Συμβούλιο απέρριψε και ύστερα από επαναληπτική ψηφοφορία ενέκρινε, το Κάστρο στη Λευκάδα θα φωτιστεί, ενώ ο φωτισμός του Κάστρου της Ακροκορίνθου αναβλήθηκε.

Δ. Μ.