Οι επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων στις γυναίκες, που λήφθηκαν στις συνθήκες έξαρσης της πανδημίας, βρέθηκαν όλο το προηγούμενο διάστημα και συνεχίζουν να βρίσκονται στο επίκεντρο δημοσιευμάτων, ερευνών και αναλύσεων από αστικά επιτελεία, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλα τα καπιταλιστικά κράτη και τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες. Με αφορμή το «lockdown» και τις ιδιαίτερες συνθήκες εργασίας και ζωής που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκειά του, αναζωπυρώθηκε η συζήτηση γύρω από το βάρος που επωμίζονται οι γυναίκες στη φροντίδα των μικρών παιδιών, των ηλικιωμένων γονιών, καθώς και άλλων εξαρτώμενων μελών της οικογένειας που αντιμετωπίζουν χρόνιες ασθένειες ή αναπηρίες. Ιδιαίτερα απασχολεί ο χρόνος που δαπανούν καθημερινά οι γυναίκες στις δουλειές του νοικοκυριού.

«Σχεδόν μία στις δύο γυναίκες ασχολήθηκε περισσότερο με το σπίτι κατά τη διάρκεια της πανδημίας και του lockdown, πράγμα που ισχύει για δύο στους δέκα άνδρες», διαπιστώνει το Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο σε έρευνά του¹. Οπως σημειώνεται, θα πρέπει να γίνουν βήματα «ώστε η ενασχόληση της γυναίκας με τη μη αμειβόμενη εργασία στο σπίτι, με τη φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων να μην γίνεται τροχοπέδη στη δική της επαγγελματική και προσωπική εξέλιξη» και να ενθαρρύνεται η «γυναικεία απασχόληση».

Αντίστοιχα, το Eurofound υπογραμμίζει ότι «σήμερα, ως αποτέλεσμα του lockdown, το μερίδιο των γυναικών στη μη αμειβόμενη εργασία είναι πιθανό να αυξηθεί σημαντικά, με τα παιδιά να βρίσκονται εκτός σχολείου και τυχόν μεγαλύτερα εξαρτώμενα άτομα στο σπίτι να χρειάζονται περισσότερη φροντίδα»².

Δεν πρόκειται για μια καινούργια συζήτηση αλλά για τις πιο πρόσφατες εκφράσεις ενός προβληματισμού που βρίσκεται πάντα στην ατζέντα των αστικών επιτελείων. Οι σχετικοί υπολογισμοί και στατιστικά στοιχεία αξιοποιούνται για να ενισχυθούν οι αντιλαϊκές κατευθύνσεις της ΕΕ, των κυβερνήσεων, των ίδιων των επιχειρηματικών ομίλων σε βάρος των εργαζόμενων γυναικών, στο όνομα της «συμφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής».

Σε γενικές γραμμές, η χαμηλότερη συμμετοχή των γυναικών στη μισθωτή εργασία ή στην αυτοαπασχόληση παρουσιάζεται ως η μία όψη του νομίσματος, που έχει στην άλλη του πλευρά τη μεγαλύτερη και πιο εκτεταμένη ενασχόληση των γυναικών με τη λεγόμενη «μη αμειβόμενη εργασία». Στη βάση του σχετικού προβληματισμού βρίσκεται η προσπάθεια διαχείρισης ορισμένων συνεπειών που συνεπάγεται η δέσμευση των γυναικών στο πλαίσιο των οικογενειακών ευθυνών, λόγω της μητρότητας και της σχεδόν αποκλειστικής ευθύνης για τη φροντίδα της οικογένειας, σε συνθήκες συρρίκνωσης και εμπορευματοποίησης των σχετικών υπηρεσιών Υγείας, Πρόνοιας, Παιδείας.

Με περισσότερο ή λιγότερο άμεσο τρόπο, οι σχετικές αναλύσεις και προβληματισμοί συνδέονται με τις συζητήσεις που γίνονται από αστικά επιτελεία σε επίπεδο ΕΕ, ΔΝΤ, Παγκόσμιας Τράπεζας για την αξιοποίηση της «ειδίκευσης» της γυναίκας σε ανάλογες εργασίες στο πλαίσιο του ατομικού νοικοκυριού για την ανάπτυξη κάποιων υποβαθμισμένων υπηρεσιών στήριξης της οικογένειας. Την ίδια στιγμή, οι αστικές κυβερνήσεις - φιλελεύθερες, σοσιαλδημοκρατικές κ.ά. - απαλλάσσονται από την κρατική ευθύνη για χρηματοδότηση και ανάπτυξη σύγχρονων, δημόσιων και δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών, καθολικά για όλες τις οικογένειες.

Είναι χαρακτηριστικές οι πολιτικές παρεμβάσεις που γίνονται κυρίως από σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις σε επίπεδο ΕΕ, όπως η πρόσφατη επιστολή που στάλθηκε στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, την οποία συνυπογράφει ο εκλεγμένος με τον ΣΥΡΙΖΑ ευρωβουλευτής Δ. Παπαδημούλης, για την «κατανομή των επενδύσεων του Ταμείου Ανάκαμψης με βάση την ισότητα των φύλων». Σύμφωνα με αυτή, «οι επενδύσεις θα πρέπει ιδίως να πραγματοποιούνται (...) στον τομέα της φροντίδας, για παράδειγμα με την ανάπτυξη ανθεκτικών υπηρεσιών φροντίδας παιδιών».

Οι παραπάνω στόχοι επενδύονται ενίοτε και με φεμινιστικά επιχειρήματα και αναλύσεις. Είναι χαρακτηριστικές οι προτάσεις του Ευρωπαϊκού Λόμπι Γυναικών για τη λεγόμενη «φεμινιστική οικονομία» και το «όραμα» ενός οικονομικού μοντέλου που θα έχει ως ραχοκοκαλιά του τη «φροντίδα». Ωστόσο, οι πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται η «οικονομία της φροντίδας» περιλαμβάνουν την παροχή «κινήτρων» για επενδύσεις στους σχετικούς τομείς, την παροχή «οικονομικά προσιτών» υπηρεσιών, αλλά και την «ευελιξία» στις εργασιακές σχέσεις με το πρόσχημα της καλύτερης ισορροπίας ανάμεσα στις υποχρεώσεις της εργασίας και της οικογένειας.

Η παραπάνω συζήτηση αντανακλά τους αστικούς σχεδιασμούς, με κίνητρο το κέρδος που φέρνει για το κεφάλαιο η μισθωτή εργασία γυναίκας και άνδρα, ενώ ταυτόχρονα διευκολύνει την κυριαρχία των καπιταλιστικών σχέσεων σε τομείς της κοινωνικής ζωής, που πριν δεν είχαν οικονομική σημασία για το κεφάλαιο, ως ένα ακόμα πεδίο για τη «δραστηριοποίηση» επιχειρήσεων.

Οι εκτιμήσεις των ευρωενωσιακών θεσμών για τις επιπτώσεις της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων στις γυναίκες έρχονται να στηρίξουν τα αντιλαϊκά μέτρα και τις ρυθμίσεις που αφορούν την «ισορροπία» της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής και υπηρετούν το στόχο της γενίκευσης των «ευέλικτων» μορφών απασχόλησης στο σύνολο του εργατικού δυναμικού, ανεξαρτήτως φύλου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκφράσει τον ...καημό της για το γεγονός ότι ενώ περισσότερες από 1 στις 3 γυναίκες μειώνουν τις ώρες εργασίας τους σε ωράριο μερικής απασχόλησης, «μόνο 1 στους 10 άνδρες κάνει το ίδιο»³ αλλά και για το ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι «εξακολουθούν να εργάζονται με σταθερό ωράριο εργασίας και δεν αξιοποιούν πλήρως τις ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, όπως την τηλεργασία, το ευέλικτο ωράριο εργασίας και το μειωμένο ωράριο εργασίας (μερική απασχόληση)»⁴. Με ωμό τρόπο ομολογείται ότι σταθερή επιδίωξη αστικών κυβερνήσεων και μονοπωλιακών ομίλων είναι να γενικευτεί η πλήρης «ευελιξία» στο χρόνο και το χώρο εργασίας, εξαφανίζοντας τα διαλείμματα μεταξύ εργάσιμου και μη εργάσιμου χρόνου, κάθε κανονικότητα στα ωράρια εργασίας.

Στην πραγματικότητα, όπως επιβεβαιώθηκε και στις συνθήκες των περιοριστικών μέτρων, οι λεγόμενες «ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας» οδηγούν στη διάλυση της οικογενειακής ζωής, στον κατακερματισμό της κοινωνικής ζωής της γυναίκας, φέρνοντας σε αντιπαράθεση το δικαίωμά της στην εργασία με την κοινωνική ανάγκη προστασίας της μητρότητας, της οικογένειας.

Οπως ομολογείται και από την έρευνα του Eurofound, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Απρίλη, το 39% των γυναικών στην ΕΕ, σε σύγκριση με το 35% των ανδρών, βρέθηκε να δουλεύει με το καθεστώς της τηλεργασίας. Μάλιστα, το ποσοστό είναι ακόμα μεγαλύτερο στις μητέρες παιδιών έως 11 ετών αγγίζοντας το 46%. Στους γονείς παιδιών των παραπάνω ηλικιών, το 24% των γυναικών και το 13% των ανδρών υποστήριξαν πως αντιμετώπισαν εμπόδια να εργαστούν στον χρόνο που θα ήθελαν λόγω οικογενειακών ευθυνών. Ακόμα χειρότερες αποτυπώνονται οι συνέπειες στην οικογενειακή ζωή, καθώς το 32% των γυναικών και το 25% των ανδρών δήλωσαν ότι η δουλειά τούς εμποδίζει να αφιερώσουν χρόνο στην οικογένειά τους.

Τις κοινωνικές διακρίσεις σε βάρος των γυναικών στην εργασία, στην οικογένεια, στην κοινωνία, που στις συνθήκες των περιοριστικών μέτρων εξαιτίας της πανδημίας ενισχύθηκαν στα κράτη - μέλη με ευθύνη της ΕΕ, των κυβερνήσεων και της εργοδοσίας, καταγγέλλει η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ με Ερώτηση που κατέθεσε ο ευρωβουλευτής του Κόμματος Λευτέρης Νικολάου - Αλαβάνος προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

«Αδιαμφισβήτητα, ενισχύθηκε η τάση διάλυσης της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής της εργαζόμενης γυναίκας, στο έδαφος τόσο των απολύσεων και της αύξησης της ανεργίας, όσο και της γενίκευσης των "ελαστικών" σχέσεων εργασίας, μέσω της τηλεργασίας, της εκ περιτροπής εργασίας. Ταυτόχρονα, η εντατικοποίηση της εργασίας, τα ακανόνιστα ωράρια κυριάρχησαν σε τομείς και κλάδους της οικονομίας με μεγάλα ποσοστά εργαζόμενων γυναικών, όπως στη δημόσια και ιδιωτική Υγεία, στα σούπερ μάρκετ, στις υπηρεσίες "Βοήθεια στο Σπίτι". Οι γυναίκες επιβαρύνθηκαν περισσότερο με τη φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων γονιών, γιατί ό,τι θα έπρεπε να είναι κοινωνικό δικαίωμα για τη στήριξη της οικογένειας, αποτελεί ατομική - οικογενειακή υπόθεση», σημειώνει το κείμενο της Ερώτησης.

Παράλληλα, σχολιάζει το γεγονός ότι «τον 21ο αιώνα τα δημόσια συστήματα Υγείας δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν πάγιες και έκτακτες ανάγκες φροντίδας υγείας, εξαιτίας της υποχρηματοδότησης και εμπορευματοποίησής τους, με επιπλέον συνέπειες για την πρόληψη και τη φροντίδα της υγείας των γυναικών και ιδιαίτερα των εγκύων, οι οποίες αναγκάστηκαν να χρυσοπληρώσουν τις αναγκαίες ιατρικές προληπτικές, διαγνωστικές εξετάσεις σε ιδιωτικές δομές», επισημαίνοντας πως η κατάσταση αυτή είναι αποτέλεσμα της πολιτικής ΕΕ και κυβερνήσεων, στο πλαίσιο της οποίας «η Υγεία, η Πρόνοια, το Φάρμακο, η προστασία της μητρότητας αντιμετωπίζονται με τη λογική "κόστους - οφέλους" για το κράτος και τους επιχειρηματικούς ομίλους».

Τέλος, στις ιδιαίτερες συνθήκες της πανδημίας «που κλόνισαν κάθε πλευρά της κοινωνικής ζωής, σε συνθήκες που γενικεύτηκαν ο φόβος, η ανασφάλεια για την υγεία και για την "επόμενη μέρα" στις εργασιακές σχέσεις, στο εισόδημα των εργαζομένων, του λαού», το ΚΚΕ επισημαίνει πως ξεπρόβαλε ακόμα πιο καθαρά η βαρβαρότητα της σύγχρονης εκμεταλλευτικής κοινωνίας και οξύνθηκαν καταδικαστέες και απαράδεκτες συμπεριφορές απέναντι στις γυναίκες, μεταξύ αυτών και η ενδοοικογενειακή βία.

Με την Ερώτηση η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα καλεί την Επιτροπή να τοποθετηθεί απέναντι στα αιτήματα για: Κατάργηση των «ελαστικών» σχέσεων εργασίας που πλήττουν ιδιαίτερα τις γυναίκες, εξασφάλιση μισθολογικών και εργασιακών δικαιωμάτων (ιδιαίτερα άδεια λοχείας, μητρότητας, ανατροφής τέκνου κ.λπ.) σε όλες τις εργαζόμενες ανεξάρτητα από τη μορφή απασχόλησης και χρηματοδότηση, ανάπτυξη και στελέχωση των κρατικών υποδομών Προσχολικής Αγωγής, δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, φροντίδας των ηλικιωμένων και των ΑμεΑ. Δωρεάν κάλυψη όλων των ιατρικών, προληπτικών, διαγνωστικών εξετάσεων σε γυναίκες, ιδιαίτερα σε εγκύους. Εξασφάλιση γενναίας κρατικής χρηματοδότησης για την ανάπτυξη και λειτουργία κρατικών υπηρεσιών και υποδομών για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και για τη στήριξη των κακοποιημένων γυναικών (ξενώνες, τηλεφωνικές γραμμές, νομική στήριξη κ.ά.), με άμεσες προσλήψεις και πλήρη στελέχωσή τους από εξειδικευμένο προσωπικό με μόνιμη και σταθερή εργασία, χωρίς εμπλοκή ΜΚΟ και ΚΟΙΝΣΕΠ.

Παραπομπές

1. https://www.amcham.gr/wp-content/uploads/2020/05/GenderImpactOfPandemic2020-GREEK1.pdf

2. https://www.eurofound.europa.eu/publications/blog/covid-19-fallout-takes-a-higher-toll-on-women-economically-and-domestically

3. https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/aid_development_cooperation_fundamental_rights/equalpayday-eu-factsheets-2018_el.pdf

4. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52017DC0252&from=EN