Ογδόντα χρόνια από το κραχ του 1929 ουδείς αμφισβητεί πλέον ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός βιώνει τη μεγαλύτερη κρίση του. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:

Μόνο το 2008 τα κεφάλαια που «εξανεμίστηκαν», λόγω της καθίζησης των χρηματιστηρίων, ξεπέρασαν τα 25 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που ξεπέρασε το 43% του παγκόσμιου ΑΕΠ και υπερέβη όλο μαζί το άθροισμα των ΑΕΠ των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και της Κίνας. Εως το Μάρτη του 2009 τα ποσά που χάθηκαν είχαν εκτιναχθεί στο 58% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ξεπερνώντας ακόμα και την κατρακύλα των χρηματιστηρίων την περίοδο του κραχ του '29.

*

Παρά τα μέτρα στα οποία έκτοτε έχουν προχωρήσει τόσο οι ΗΠΑ και η ΕΕ, όσο και διεθνείς μηχανισμοί (ΔΝΤ, ΕΚΤ κλπ.), η κατάσταση κάθε άλλο παρά αναστρέψιμη δείχνει. Τα «πακέτα», με τα οποία κυβερνήσεις και οργανισμοί τροφοδοτούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις πολυεθνικές, μοιάζουν περισσότερο με λίπασμα διόγκωσης της κρίσης παρά με «γιατρικό».

*

Η κατάσταση, όπως διαμορφώνεται, έχει ήδη οδηγήσει στην κατάρρευση των θεωριών που αναπτύχθηκαν και αποδείχτηκαν βραχύβιας αξίας όσον αφορά την εξήγηση της κρίσης.

Ούτε για φαινόμενο που οφείλεται στην απληστία των golden boys πρόκειται.

Ούτε για ντόμινο που περιορίζεται στο χρηματοπιστωτικό τομέα, αφήνοντας ανέγγιχτη τη λεγόμενη πραγματική οικονομία.

Ούτε βέβαια για μια «συνηθισμένη» καπιταλιστική κρίση περιφερειακού χαρακτήρα που θα ξεπεραστεί αν, τάχα, λειανθούν κάποιες πλευρές του νεοφιλελευθερισμού και επανέλθουμε σε συνθήκες κεϋνσιανών ρυθμίσεων.

*

Το μέγεθος της κρίσης, η διάρκεια και η έντασή της συνιστούν κάτι που δεν κρύβεται πια: Μια καθολική καπιταλιστική κρίση, που τα αίτιά της δε βρίσκονται στην παραβίαση των «ηθικών κανόνων» του συστήματος, αλλά ίσα - ίσα στην εφαρμογή αυτών των καπιταλιστικών κανόνων μέχρι τα ακρότατα όριά τους.

*

Η καπιταλιστική κρίση, που η γέννησή της βρίσκεται στη σφαίρα της παραγωγής και όχι στη σφαίρα της κυκλοφορίας - εκεί έχουμε την εκδήλωση της κρίσης - δεν είναι, όπως τη βαφτίζουν, μια «κρίση χρέους».

Στην περίπτωση των γενικευμένων και με αυτή την έννοια των δομικών κρίσεων, όπως αυτή που διανύουμε, η απάντηση στο «γιατί» είναι αδύνατο να δοθεί όσο κι αν μεγεθυνθούν τα «παράπλευρα» στοιχεία τους, τα οποία τελικά δεν είναι παρά τα φαινόμενα εκδήλωσης και όχι τα αίτια που προκαλούν την κρίση. Για τις κρίσεις συστημικού χαρακτήρα οι εξηγήσεις του τύπου «το πέταγμα μιας πεταλούδας στον Ειρηνικό προκαλεί τσουνάμι στον Ατλαντικό» δεν επαρκούν.

Συνεπώς, όποιος επιθυμεί να εντοπίσει την ουσία της κρίσης θα πρέπει να σταθεί σε ένα άλλο, απολύτως εξόφθαλμο γεγονός και να προσμετρήσει τη δική του καταλυτική επίδραση: Οτι, δηλαδή, η στιγμή του «μπαμ» βρήκε τη διεθνή καπιταλιστική οικονομία να διανύει μια φάση εκτενούς υπερπαραγωγής και απίθανης υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου. Χωρίς το συνυπολογισμό αυτού του κομβικού στοιχείου είναι αδύνατο να προσδιοριστούν τα αληθή αίτια για το χαρακτήρα της καπιταλιστικής κρίσης, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και στην εγχώρια ελληνική έκφρασή της.

*

Η κρίση, με άλλα λόγια, είναι το αποτέλεσμα μιας απίθανης υπερσυσσώρευσης, που δεν επιτρέπει στο κεφάλαιο να βρει διέξοδο, διότι το έδαφος πάνω στο οποίο δημιουργήθηκε προϋπέθετε μια έρημο φτώχειας και ανείπωτης εκμετάλλευσης των λαϊκών στρωμάτων.

*

Το γεγονός αυτό ισοδυναμεί με πλήρη αδυναμία των τελευταίων να βγουν από την απόλυτη και σχετική εξαθλίωση στην οποία οδηγήθηκαν και συνακόλουθα προκαλεί μια άνευ προηγουμένου κρίση αδιανέμητης υπερπαραγωγής.

*

Ως εκ τούτου, πρόκειται για μια κρίση του καπιταλισμού στο σύνολό του, και όχι κάποιων πλευρών του. Είναι κρίση που αφορά το σύστημα εκ θεμελίων. Και που αναδεικνύει ότι ένας τρόπος υπάρχει για το ξεπέρασμα αυτής της κρίσης: Το ξεπέρασμα ισοδυναμεί με την ανατροπή του ίδιου του καπιταλισμού.

*

Αλλος τρόπος, «δεύτερος», «τρίτος» ή «τέταρτος δρόμος» για να μπει τέρμα στην αιτία της κρίσης, που δεν είναι άλλη από τη μονοπώληση του παγκόσμιου πλούτου από την ολιγαρχία, δεν υπάρχει.

«(β) Αν, βάσει της ανάλυσης βιωσιμότητας, συνάγεται ότι ένα πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής δεν μπορεί ρεαλιστικά να επαναφέρει το δημόσιο χρέος σε μία βιώσιμη πορεία, το δικαιούχο κράτος μέλος υποχρεούται να προσέλθει καλόπιστα σε ενεργές διαπραγματεύσεις με τους δανειστές του για να εξασφαλίσει την άμεση συμμετοχή τους στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους. Η παροχή της χρηματοδοτικής συνδρομής εξαρτάται από την ύπαρξη αξιόπιστου σχεδίου του κράτους μέλους, καθώς και επαρκούς του δέσμευσης για την εξασφάλιση κατάλληλης και αναλογικής συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα. Η πρόοδος της εφαρμογής του σχεδίου παρακολουθείται δυνάμει του προγράμματος και λαμβάνεται υπ' όψιν στην απόφαση για τις εκταμιεύσεις.

Κατά τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, το δικαιούχο κράτος μέλος τηρεί τις ακόλουθες αρχές:

(...) Δίκαιη διαδικασία: το κράτος μέλος διαβουλεύεται με τους δανειστές σχετικά με το ενδεχόμενο αναπρογραμματισμού ή αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους, με σκοπό τη διαπραγμάτευση κατάλληλων λύσεων. Μέτρα για τη μείωση της καθαρής παρούσας αξίας του χρέους εξετάζονται μόνο όταν είναι απίθανη η επίτευξη των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων με άλλους τρόπους.

(...) ο κίνδυνος εξάπλωσης του προβλήματος και ενδεχόμενων δευτερογενών επιπτώσεων σε άλλα κράτη μέλη και τρίτες χώρες λαμβάνεται δεόντως υπ' όψιν κατά το σχεδιασμό μέτρων για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Τα λαμβανόμενα μέτρα συνοδεύονται από δέουσα ανακοίνωση του οικείου κράτους μέλους με σκοπό τη διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής σταθερότητας της Ευρωζώνης ως συνόλου.

2. Ρήτρες Συλλογικής Δράσης

Από τον Ιούλιο του 2013, θα περιλαμβάνονται ρήτρες συλλογικής δράσης (CAC) σε όλα τα νέα κρατικά χρεόγραφα της Ευρωζώνης με προθεσμία λήξης άνω του έτους (...). Η βάση τους θα είναι συνεπής με τις CAC που συνηθίζονται σύμφωνα με το δίκαιο της Νέας Υόρκης και της Αγγλίας.

Οι CAC θα περιλαμβάνουν ρήτρα ομαδοποίησης, η οποία θα επιτρέπει σε μια υπερενισχυμένη πλειοψηφία ομολογιούχων στο πλαίσιο πολλαπλών εκδόσεων ομολόγων που διέπονται από αυτή τη ρήτρα και υπόκεινται στο δίκαιο μιας και της αυτής δικαιοδοσίας να ενεργοποιούν ρήτρα δράσης της πλειοψηφίας, όταν η απαιτούμενη για την αναδιάρθρωση πλειοψηφία δανειστών δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί στο πλαίσιο συγκεκριμένης έκδοσης ομολόγων. Θα προβλέπεται κατάλληλη εκπροσώπηση. Τα πλέον σημαντικά θέματα (...) θα αποφασίζονται με μεγαλύτερη πλειοψηφία από ό,τι τα λοιπά θέματα. Θα ισχύουν οι δέοντες κανόνες απαρτίας. Οι αλλαγές που αποφασίζονται από τις προβλεπόμενες πλειοψηφίες είναι δεσμευτικές για όλους τους ομολογιούχους».

***

Ολα τα παραπάνω περιέχονται στα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ της 24/25 Μάρτη 2011.

*

Το αν και το πώς θα γίνει, δηλαδή, η αναδιάρθρωση το έχουν ήδη προαποφασίσει.

Το πότε θα γίνει είναι ένα άλλο ερώτημα που θα απαντηθεί μόλις οι κεφαλαιοκράτες, μέσα από τις υπόγειες διεργασίες και τους ανταγωνισμούς τους, καταλήξουν σε ένα εξόχως «λεπτό» ζήτημα. Το εξόχως «λεπτό» ζήτημα δεν είναι άλλο από τα κριτήρια με βάση τα οποία θα ορίζονται οι «πλειοψηφίες», οι οποίες θα λαμβάνουν τις «δεσμευτικές για όλους τους ομολογιούχους» αποφάσεις.

Οταν καταλήξουν, λοιπόν, για τον τρόπο λήψης των αποφάσεων σχετικά με τις υποχρεώσεις του «αναδιαρθρωμένου» απέναντι στο σύνολο των ομολογιούχων - και με προτεραιότητα, προφανώς, την ικανοποίηση των ισχυροτέρων εξ αυτών - τότε, όσα σήμερα διαψεύδονται περί αναδιάρθρωσης, πολύ απλά θα πάψουν να διαψεύδονται...