ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Γνωρίζοντας τη χαλκογραφία του Γιώργη Βαρλάμου

Ο αξέχαστος δημιουργός στο εργαστήριό του, όπου τώρα στεγάζεται ο Χώρος Πολιτισμού

Ο Χώρος Πολιτισμού «Εργαστήρι Γιώργη Βαρλάμου» διοργανώνει την έκθεση «Η χαλκογραφία του Γιώργη Βαρλάμου» με επιλεγμένα έργα χαρακτικής, χαλκογραφίες και έργα μεικτής τεχνικής.

Τα εγκαίνια της έκθεσης θα γίνουν την Πέμπτη 27 Ιούνη στις 8 μ.μ.

Η έκθεση «Η χαλκογραφία του Γιώργη Βαρλάμου» είναι η τρίτη σε σειρά που διοργανώνει ο Χώρος Πολιτισμού, μετά τις εκθέσεις ασπρόμαυρης ξυλογραφίας και έγχρωμης ξυλογραφίας και λιθογραφίας, συνεχίζοντας την προβολή του πολύπλευρου σε τεχνικές, θέματα και ύφος εικαστικού έργου του Γιώργη Βαρλάμου στον τομέα της Χαρακτικής. Με την έκθεση χαλκογραφίας εξελίσσεται η προσπάθεια γνωριμίας του κοινού με τις διαφορετικές τεχνικές της Χαρακτικής, τις εκφραστικές τους δυνατότητες, όπως αναδεικνύονται ιδιαίτερα στο έργο του Γιώργη Βαρλάμου, ενός από τους κορυφαίους ζωγράφους και χαράκτες της σύγχρονης ελληνικής τέχνης.

Με «οδηγό» μας την Μυρτώ Πετάση, ιστορικό Τέχνης και μέλος της ομάδας λειτουργίας του χώρου, προσεγγίζουμε την τέχνη της Χαρακτικής, αλλά και «ξεναγούμαστε» στη νέα έκθεση...

Μια γνωριμία με τη Χαλκογραφία

Συνήθως όταν αντικρίζει κανείς για πρώτη φορά ένα χαρακτικό νομίζει πως είναι ένα έργο ζωγραφικής. Μόλις όμως κάποιος μυηθεί στον κόσμο της χάραξης και των απαιτήσεών της μπορεί πραγματικά να αποκτήσει μια άλλη ματιά για το τι σημαίνει όχι μόνο «έργο τέχνης» αλλά και διαδικασία δημιουργίας. Την προσήλωση, την αφοσίωση και την ευθύνη που κρύβει μία από τις αρχαιότερες μορφές τέχνης - η τέχνη της Χαρακτικής.

Αυτή η εικαστική παράδοση αιώνων, από τον Albrecht Durer έως τον Rembrandt, πολλών άλλων κορυφαίων καλλιτεχνών, στην ελληνική τέχνη απέκτησε τη δική της έκφραση κυρίως στον 20ό αιώνα.

«Η χαλκογραφία, η ξυλογραφία, η λιθογραφία πήραν τ' όνομά τους από το υλικό πάνω στο οποίο πρωτοφτιάχτηκαν. Με τον καιρό, όμως άλλαξε η ζωή, άλλαξαν και τα υλικά... Θα πρέπει, λοιπόν, να τονίσουμε εδώ πως εκείνο που χαρακτηρίζει το κάθε είδος της χαρακτικής δεν είναι το υλικό αλλά η μέθοδος με την οποία χαράζεται» (Γ. Βαρλάμος, Χαρακτική, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 2010).

Η Χαλκογραφία είναι η μέθοδος της βαθυτυπίας, δηλαδή της χάραξης σε βάθος πάνω σε επιφάνεια χαλκού ή άλλου μετάλλου. Η λογική της βαθυτυπίας είναι ότι το μελάνι εισχωρεί στις αυλακώσεις της μήτρας, δηλαδή της επιφάνειας μετάλλου που έχει χαραχτεί, και με τη βύθιση του χαρτιού τυπώνεται το έργο. Οι τεχνικές με τις οποίες γίνεται η βαθυτυπία είναι πολλές, με κάθε τεχνική να αποδίδει διαφορετικές εκφράσεις στο έργο και να απαιτεί άλλη επεξεργασία της επιφάνειας αλλά κατά τη διαδικασία της τύπωσης.

Βασικές τεχνικές της χαλκογραφίας είναι το Burin, δηλαδή η απευθείας χάραξη πάνω στην επιφάνεια με το καλέμι, όπως και η Oξυγραφία, όπου η επιφάνεια πρώτα καλύπτεται με βερνίκι, έπειτα χαράζεται και τέλος οξειδώνεται με αποτέλεσμα το οξύ να «τρώει» τις περιοχές που απουσιάζει το βερνίκι εξαιτίας του χαραγμένου σχεδίου. Αλλες τεχνικές της χαλκογραφίας είναι η Aquatinta, το Pointille, το μαλακό βερνίκι.

Η Χαλκογραφία του Γιώργη Βαρλάμου

Ενας από τους πρωταγωνιστές στην εξέλιξη της ελληνικής Χαρακτικής υπήρξε και ο, δικός μας, Γιώργης Βαρλάμος που δούλεψε πάνω σε όλες τις μεθόδους της. Η 3ηκατά σειρά έκθεση που διοργανώνει ο Χώρος Πολιτισμού «Εργαστήρι Γιώργη Βαρλάμου» εξερευνά το έργο του δημιουργού με τη μέθοδο της χαλκογραφίας. Εργο πλούσιο και πολλές φορές διαφορετικό από την υπόλοιπη δουλειά του. Με την έκθεση χαλκογραφίας ολοκληρώνεται και ένας πρώτος κύκλος παρουσίασης της Χαρακτικής του Γιώργη Βαρλάμου.

Η έκθεση παρουσιάζει 33 χαλκογραφίες που αποκαλύπτουν το εύρος των θεμάτων και των τεχνικών του δημιουργού.

Μία σύντομη περιήγηση στα πορτρέτα που θα εκτεθούν περιλαμβάνει πολύ γνωστά πρόσωπα όπως του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, των ποιητών Κώστα Καρυωτάκη, Διονύσιου Σολωμού, Federico Garcia Lorca, του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη, του ιατρού Γεωργίου Παπανικολάου. Αυτά τα έργα αποτέλεσαν προμετωπίδες και περικαλύμματα εκδόσεων όπως αυτό του Κ. Καρυωτάκη που κόσμησε τη συλλογή των ποιημάτων του «Απαντα τα ευρισκόμενα» (Α' και Β' τόμος) που εκδόθηκαν στην Αθήνα το 1965 και 1966 αντίστοιχα ή του F. G. Lorca στο ποίημα του Κ. Ε. Τσιρόπουλου με τίτλο «Θάνατος και Δόξα στον Φεδερίκο Γκαρσία Λόρκα» που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1987. Οι χαλκογραφίες του Γιώργη Βαρλάμου που φιλοτέχνησε για βιβλία τυπώθηκαν σε περιορισμένο αριθμό και είναι δημιουργημένες κυρίως με την τεχνική της οξυγραφίας. Μαζί με τα πορτρέτα, όμως, ο θεατής θα μπορεί να δει πολλά περισσότερα έργα με την ανθρώπινη φιγούρα όπως σπουδές πάνω στο γυμνό σώμα, θέμα που το δούλεψε με όλες τις μεθόδους χαρακτικής.

Ταυτόχρονα, έχει γίνει μία επιλογή από τοπία μεταξύ των οποίων και ένα ιδιαίτερο έργο που αποτυπώνει μία άποψη του Παρισιού, μέρος που σπούδασε και έζησε για αρκετά χρόνια. Η συγκεκριμένη χαλκογραφία φιλοτεχνημένη με την τεχνική της aquatinta με το τρομερό ύφος της αναδεικνύει την πραγματική εκφραστική δύναμη της Χαρακτικής.

Η έκθεση περιλαμβάνει ορισμένες συνθέσεις πάνω σε θέματα πιο «μυθοπλαστικά» που συχνά δούλευε ο Γ. Βαρλάμος όπως το ζευγάρι στο δάσος, με την τεχνική της οξυγραφίας. Τέτοιες συνθέσεις έχουν απασχολήσει όλο το εύρος του εικαστικού έργου του δημιουργού, όμως οι χαλκογραφίες του ξεχωρίζουν για τη διάσταση που δίνουν στο θέμα ως προς τους τόνους, την αίσθηση, τη λεπτομέρεια που πετυχαίνουν.

«Η Χαλκογραφία του Γιώργη Βαρλάμου» δεν θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει και ένα από τα πιο γνωστά και συμβολικά έργα του Γιώργη Βαρλάμου, το «Σκοτωμένο πουλί», χαλκογραφία με μεικτή τεχνική οξυγραφίας, aquatinta και καλέμι. Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί μία δυνατή εικόνα που πολύ έντονα συνδέθηκε με την πολιτική στάση του Γιώργη Βαρλάμου ως κομμουνιστή εικαστικού καλλιτέχνη, αφού από πολλούς ερμηνεύεται ως ένα σημαντικότατο αντιπολεμικό έργο.

Τέλος, στον Χώρο Πολιτισμού «Εργαστήρι Γιώργη Βαρλάμου», στον υπόγειο όροφο του κτιρίου της Λεάγρου 23 βρίσκεται η πρέσα χαλκογραφίας που κληρονόμησε ο Γ. Βαρλάμος από τον σπουδαίο Γιάννη Κεφαλληνό, στην οποία τύπωνε για περισσότερο από 50 χρόνια. Η πλειοψηφία των έργων έχουν δημιουργηθεί μέσα σε αυτόν τον χώρο και τυπωθεί στην ιστορική πρέσα που πέρασε από τα χέρια δύο εκ των σπουδαιότερων χαρακτών της ελληνικής τέχνης, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα με τον πιο ζωντανό τρόπο να προσεγγίσει ο θεατής τη διαδικασία της χάραξης και του τυπώματος. Αντίστοιχα στον Χώρο Πολιτισμού θα βρίσκονται σε προθήκες και ορισμένες από τις μήτρες των έργων, αναδεικνύοντας την ιδιαίτερη διάσταση της μεθόδου που συνιστά αυτήν την εικαστική μορφή τέχνης.