Γρηγοριάδης Κώστας

Οι κλιματικές αλλαγές, ως αποτέλεσμα του φαινομένου του θερμοκηπίου, έχουν φέρει στην ατζέντα της παγκόσμιας συζήτησης το ζήτημα των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, οι οποίες προέρχονται κυρίως από το πετρέλαιο. Τον ενεργειακό πόρο, με τον οποίο κινούνται τα αυτοκίνητα και λειτουργούν οι βιομηχανικές μονάδες. Κι ενώ οι διεθνείς διασκέψεις διαδέχονται η μία την άλλη και στόχοι που συμφωνούνται την άλλη μέρα αναθεωρούνται είτε ως ουτοπικοί, είτε εξαιτίας των αντιδράσεωντων βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών, οι οποίες αρνούνται επί της ουσίας να αναθεωρήσουν την αναπτυξιακή τους πολιτική, η οποία στην πράξη σημαίνει ακύρωση του οικονομικού μοντέλου ή ορθότερα του συστήματος του καπιταλισμού και ο οποίος γιγαντώνεται στη βάση της λογικής του κέρδους χωρίς όρους και όρια.

Κι ενώ είμαστε σε μια φάση, όπου το ζήτημα της ανάδειξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα έπρεπε να είναι το επίκεντρο της συζήτησης σε συνδυασμό, με τις αναγκαίες αλλαγές του καταναλωτικού προτύπου, το οποίο τροφοδοτεί την περιβαλλοντική καταστροφή, όπως είχαμε επισημάνει και στο παρελθόν, συνεχώς πυκνώνουν οι φωνές του πυρηνικού λόμπι για την αναγκαιότητα της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, ως της μόνης διεξόδου και από περιβαλλοντική άποψη, επειδή είναι «καθαρή». Ενας μύθος που φυσικά δεν έχει την παραμικρή σχέση με την πραγματικότητα. Στην παρούσα περίοδο βρίσκονται σε λειτουργία 438 πυρηνικές μονάδες που είναι διασπαρμένες σε 30 χώρες, οι οποίες εξασφαλίζουν το 16% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας. Ποσοστό σημαντικό, αν συνειδητοποιήσουμε ότι η ζήτηση ενέργειας αυξάνεται συνεχώς κι ότι η τιμή του πετρελαίου έχει πάρει τα ύψη τους τελευταίους μήνες. Τα πυρηνικά υλικά αποτελούν όμως μια βραδυφλεγή βόμβα για την παγκόσμια ασφάλεια, χωρίς να συνυπολογίσουμε την περίπτωση ατυχήματος που κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει, όπως αποδείχτηκε στο παρελθόν. Πάνω από 65.000 τόνοι ουρανίου χρησιμοποιήθηκαν το 2002 στα πυρηνικά εργοστάσια, εκ των οποίων οι 36.000 προήλθαν από ορυχεία ουρανίου. Τα ορυχεία αυτά απειλούν άμεσα τις παρακείμενες περιοχές, με τη σκόνη που μολύνει το έδαφος και το νερό και τη συσσώρευση των αποβλήτων τους, η οποία διασπείρει ραδιενέργεια, με ό,τι μεταφράζεται αυτό. Σε συγκεκριμένη περιοχή, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου World Watch,βρίσκονται αποθηκευμένοι 2 εκατομμύρια τόνοι παρόμοιων αποβλήτων στα βάθη μιας λίμνης. Και έχουν καταγραφεί 23 παρόμοιες λίμνες - πυρηνικών αποβλήτων.

Οι κίνδυνοι διαρροής απειλούν άμεσα εκατομμύρια πολίτες, χωρίς να μπορεί κανένας να αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ενα ακόμα πρόβλημα, ίσως σημαντικότερο, αφορά στα απόβλητα τα οποία δεν είναι θαμμένα κοντά στα ορυχεία, αλλά βρίσκονται εντός των πυρηνικών εργοστασίων σε μορφή εξαντλημένων καυσίμων. Η διαχείρισή τους είναι εξαιρετικά δαπανηρή κι επειδή κανείς δεν μπορεί να επιβάλλει κάτι τέτοιο σε μια πανίσχυρη ελίτ, οι ιδιοκτήτες των πυρηνικών εργοστασίων αρνούνται ακόμα και να συζητήσουν την εξεύρεση περιοχών γεωλογικά σταθερών, όπου θα μπορούσε σε μια πρώτη φάση να αποθηκευτούν μέχρι να καταστήσουν το ουράνιο ανενεργό. Τα βαρέλια όπου συνήθως τοποθετούνται τα πυρηνικά απόβλητα, όταν ενταφιαστούν στο έδαφος μπορεί να διαβρωθούν και να υπάρξουν δυσεπίλυτα προβλήματα με τα υπόγεια ύδατα.Γερμανικό ινστιτούτο πριν από λίγο διάστημα σε μελέτη του ανέφερε - απαντώντας σε εκείνους που θέτουν το ζήτημα της συνέχισης της πυρηνικής ενέργειας στη χώρα αυτή, προβάλλοντας ταυτόχρονα ένα οικολογικό προφίλ - ότι αν συνυπολογιστούν και οι έμμεσες εκπομπές, τότε η πυρηνική ενέργεια παράγει 1,5 - 3 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα ανά κιλοβατώρα σε σχέση με την αιολική ενέργεια κι ότι σε συσχέτιση με τις επιπτώσεις στην υγεία και την ασφάλεια αποτελεί μια επιλογή που το μόνο που δε θα τη χαρακτήριζε είναι η λογική.

Πέρα από τα ατυχήματα, υπάρχει πάντα υπαρκτός ο κίνδυνος μιας δολιοφθοράς. Παρά τα όσα ακούγονται για τα δρακόντεια δήθεν μέτρα ασφάλειας έχει αποδειχθεί ότι μόνο έτσι δεν είναι η κατάσταση και ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Προσομοιώσεις επιθέσεων σε πολλές χώρες απέδειξαν ότι οι μηχανισμοί άμυνας ήταν ανεπαρκείς στην περίπτωση επιθέσεων ή διείσδυσης και τοποθέτησης βομβών. Στις ΗΠΑ μάλιστα όπου η «ασφάλεια» πουλά και αποτελεί «ύψιστο» αγαθό 27 από 57 παρόμοιες εικονικές επιθέσεις απέδειξαν ότι υπάρχουν πλήθος τρωτών σημείων. που θα μπορούσαν να προξενήσουν καταστροφές στον πυρήνα του αντιδραστήρα και ραδιενεργό έκλυση στο περιβάλλον. Το 2003 ακτιβιστές της Greenpeace έφτασαν μέχρι τον πυρηνικό αντιδραστήρα στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας Sizewell της Αγγλίας, καταρρίπτοντας, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια το μύθο του «απόρθητου».

Παρά τα όσα έχουν διατυπωθεί, σήμερα βρίσκονται υπό κατασκευή 28 νέοι αντιδραστήρες και προγραμματίζονται να κατασκευαστούν άλλοι 35. Ορισμένες χώρες όπως η Γερμανία, το Βέλγιο, η Σουηδία και η Ισπανία μπορεί να έχουν δηλώσει ότι θα σταματήσουν τη συγκεκριμένη πηγή ενέργειας, αλλά ο χρονικός ορίζοντας είναι τα προσεχή 20 με 30 χρόνια και κανείς δεν μπορεί να βασιστεί σε παρόμοιες δηλώσεις που συχνά γίνονται είτε για προεκλογικούς λόγους, είτε κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες πρέπει να σταματήσουν τη λειτουργία τους άμεσα.Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι τόσα που δε χρειάζεται κι αυτή η απειλή, η οποία ούτως ή άλλως είναι από τις σημαντικότερες.

Σημείωση: Πολλά από τα στοιχεία του κειμένου αντλήθηκαν από την πρόσφατη έκδοση και στα ελληνικά της «κατάστασης του κόσμου, 2005» του Ινστιτούτου World Watch που κυκλοφορεί από την Ευώνυμο Οικολογική Βιβλιοθήκη.