Associated Press

...θεωρείται βέβαιο ότι θα προκαλέσει την αντίδραση των στρατηγών

Σύμφωνα με όλα τα γκάλοπ, όλα τα κόμματα του Κοινοβουλίου, όπως κι οι πιο προβεβλημένοι πολιτικοί της Τουρκίας, αν δε μείνουν εντελώς εκτός Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης, θα υποστούν καθίζηση, όσον αφορά στην πολιτική τους ισχύ. Μηδενός εξαιρουμένου. Κανένα από τα κόμματα της συμπολίτευσης, ούτε το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς (DSP) του πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετσεβίτ, ούτε το κόμμα Μητέρας Πατρίδας (ANAP) του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και αρμόδιου για Ευρωπαϊκά Θέματα Μεσούτ Γιλμάζ, ούτε το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης του Ντεβλέτ Μπαχτσελί (MHP), αναμένεται να ξεπεράσει το όριο του ποσοστού 10% των ψήφων σε εθνικό επίπεδο και να εισέλθει στη Βουλή. Σύμφωνα με τον ανταποκριτή στην Τουρκία του «Βήματος» και του Αθηναϊκού Πρακτορείου Αλκη Κούρκουλα, τα τρία κόμματα, στις δημοσκοπήσεις που έγιναν τις τρεις εβδομάδες του Οκτωβρίου, συγκεντρώνουν: Το DSP από 0,6% έως 3,17%, το ΑΝΑΡ από 2,4% έως 9,18%, και το ΜΗΡ από 3,6% έως 7,9%. Την ίδια τύχη αναμένεται να έχουν άλλα δύο κόμματα που πρωταγωνίστησαν τα τελευταία χρόνια στα τουρκικά πολιτικά πράγματα, το κόμμα του Ορθού Δρόμου (DYP) της Τανσού Τσιλέρ και το κόμμα της Ευτυχίας του Ρετζάι Κουτάν, που, αντίστοιχα, προβλέπεται ότι θα μοιραστούν από 5,4% έως 9,2% και από 0,9% έως 4,72%, αναλόγως ποιον εκλογολόγο ρωτά κανείς. Οπως, επίσης, και το πολυδιαφημισθέν, όταν ξεκίνησε, κόμμα της Νέας Τουρκίας (YTP) του πολύ Ισμαΐλ Τζεμ, αυτοδιαφημιζόμενου ως «αρχιτέκτονα της ελληνοτουρκικής φιλίας», που αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 0,8% και 3,2%. Αριθμοί που, αν επιβεβαιωθούν έστω ως τάσεις, στοιχειοθετούν την πλήρη αποδόμηση του σημερινού πολιτικού σκηνικού, τη λαϊκή αποδοκιμασία, με τον πιο ταπεινωτικό για τα μεγαλύτερα και ιστορικότερα τουρκικά κόμματα, της πολιτικής που ακολούθησαν ως σήμερα.

Associated Press

Η διαφαινόμενη νίκη του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης...

Οι δημοσκοπήσεις φέρουν δύο κόμματα να έχουν περίπου σίγουρη είσοδο στη Βουλή και δύο μικρότερα να έχουν αρκετές πιθανότητες να το πετύχουν. Το ένα είναι το διάδοχο σχήμα του κόμματος του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, που πρόσφατα γιόρτασε τα 73χρονά της, του Μουσταφά Κεμάλ, του Ατατούρκ: Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό (CHP), που στις προηγούμενες εκλογές υπό την ηγεσία του Ντενίζ Μπαϊκάλ, ενός πολιτικού που πολλοί χαρακτηρίζουν «αρτηριοσκληρωτικό» στην Αγκυρα, είχε μείνει εκτός Βουλής. Η ένταξη στο κόμμα του ανθρώπου των διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, του πρώην αντιπροέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας Κεμάλ Ντερβίς, αύξησε όμως κατακόρυφα τα πιθανολογούμενα ποσοστά του, που κυμαίνονται από 11,3% έως 18,3%. Αποτελεί κόμμα που εκφράζει με δογματισμό αρχές της παραδοσιακής τουρκικής «φιλελεύθερης» (όσο έχουν νόημα τέτοιοι σχηματικοί όροι στην Τουρκία, βέβαια) δεξιάς και διατηρεί άριστες σχέσεις, τόσο με τον πάντοτε πανίσχυρο τουρκικό στρατό και με την άρχουσα τάξη των βιομηχάνων και των εμπορικών ομίλων.

Το φαβορί για έναν «θρίαμβο» σ' αυτές τις εκλογές όμως δεν είναι παρά το κόμμα που αρχικά ισχυριζόταν ότι εκφράζει το «μοντέρνο Ισλάμ» και κατόπιν έκανε μια τεράστια προσπάθεια να πείσει ότι είναι κεντροδεξιό κι όχι θρησκευτικό: Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, του «χαρισματικού» λαϊκιστή πρώην δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, που, παρά το ότι του απαγορεύτηκε η προσωπική συμμετοχή στην εκλογική κούρσα, μοιάζει έτοιμος να καταγάγει μιαν ανεπανάληπτη νίκη. Ούτε την εποχή που ο Νετσμετίν Ερμπακάν γινόταν ο δράστης της μεγαλύτερης έκπληξης στην τουρκική πολιτική ιστορία ένα «ισλαμιστικό» κόμμα δεν είχε καταφέρει να συγκεντρώνει ποσοστό 22,4% έως 30%.

Η μεγάλη προσπάθεια του Ερντογάν να πείσει τους πάντες ότι είναι ένας «μετριοπαθής» πολιτικός και δεν προτίθεται να παραβεί τους κανόνες του πολιτικού παιγνιδιού μοιάζει να πείθει ως ένα βαθμό τους πολιτικούς σχολιαστές στην Τουρκία και στη Δύση. Ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ το είπε με μια φράση: «Αν παραμείνει μετριοπαθές και μετά τις εκλογές, το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης θα συσσωματωθεί χωρίς πρόβλημα» στο σκηνικό, έγραψε το περασμένο Σάββατο στην Turkish Daily News. Ο Τζάκσον Ντάιλ της Washington Post έσπευσε να καθησυχάσει και το ανήσυχο αμερικανικό ακροατήριο: «Αφήστε τους μουσουλμάνους να νικήσουν», έγραψε, σχολιάζοντας πως στόχος του Ερντογάν είναι να «αυξήσει τα δικαιώματα του κόσμου» στην Τουρκία κι αυτό «είναι ένα άλογο που η κυβέρνηση Μπους πρέπει να καβαλήσει» [sic]. Η κρατούσα άποψη στην Αγκυρα θέλει τον Ερντογάν και τους ανθρώπους του να συμμαχούν με το CHP των Μπαϊκάλ - Ντερβίς σε μιας μορφής «κυβέρνηση σωτηρίας», χωρίς επί της ουσίας να διαταράσσονται ούτε κατ' ελάχιστον οι ισορροπίες της τουρκικής πολιτικής ως προς τις στρατηγικές της υπακοής στις αμερικανικές επιταγές για τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο, το Ιράκ κλπ., ούτε η εξαρτησιακή σχέση της Τουρκίας με το ΔΝΤ -- παρά τη ρητορική του Ερντογάν. Είναι ένα σενάριο που μένει να αποδειχθεί αν και κατά πόσον θα πραγματωθεί και, ακόμη περισσότερο, αν μπορεί να λειτουργήσει στην πράξη. Εξάλλου, δεν πρέπει να λησμονεί κανείς ότι την 12η Σεπτέμβρη συμπληρώθηκαν 22 χρόνια από το πραξικόπημα του Κενάν Εβρέν και των ομοϊδεατών του με την υποστήριξη των ΗΠΑ και υποτιθέμενο στόχο τη «σωτηρία» της Τουρκίας από τους ...πολιτικούς της.

Και στην αντιπολίτευση ποιος θα είναι; Κατά τις δημοσκοπήσεις, μάχη γι' αυτό αναμένεται να δώσουν, πέρα από τα σημερινά κοινοβουλευτικά κόμματα -- τουλάχιστον το ΑΝΑΡ --, το Νεαρό Κόμμα (GP) του επιχειρηματία που ξαφνικά εφέτος αποφάσισε να γίνει πολιτικός, Τζεμ Ουζάν, και με ανέξοδες κορόνες κατά του ΔΝΤ και της ΕΕ φαίνεται ικανό να συγκεντρώσει από 6,6% έως 13%, και, για να γίνουν ακόμα πιο περίπλοκα τα πράγματα, ο συνασπισμός των αριστερών κομμάτων της Εργασίας (EMEP), του Λεβέντ Τουζέλ, του ODP, του SHP του Μουράτ Καραγιαλτσίν και του DEHAP, του Μεχμέτ Αμπάσογλου. Ο συνασπισμός αυτός μοιάζει ικανός να συγκεντρώσει από 3,1% έως 6,4%, ωστόσο το περιοδικό Economist εκτιμούσε στο τελευταίο τεύχος του ότι το ποσοστό του είναι υψηλότερο, κάπου 8%, και δεν αποκλείεται ακόμη και να καταφέρει να μπει στη Βουλή. Αν αυτό συμβεί, θα πρόκειται για μια Βουλή που ο στρατός θα αντιμετωπίζει με τεράστια καχυποψία: Αφού σ' αυτήν θα βρίσκονται εκπρόσωποι των δύο κινημάτων που βασικά πολέμησε την τελευταία δεκαπενταετία τουλάχιστον, του κουρδικού και του ισλαμικού δηλαδή. Είναι ένα μεγάλο ερώτημα πώς θα αντιδρούσαν οι στρατηγοί και οι πάτρωνές τους, περισσότερο στην Ουάσιγκτον από όσο στην ΕΕ, της οποίας οι δυνατότητες παρέμβασης στα τουρκικά πράγματα μοιάζουν έως τώρα ισχνές.

Σε ό,τι αφορά στο ΚΚ Τουρκίας (ΤΚΡ), το οποίο κατεβαίνει αυτόνομο στις εκλογές, τα στελέχη του τόνιζαν ότι δεν αναμένουν, φυσικά, είσοδο στη Βουλή με δεδομένο το εκλογικό σύστημα, αλλά θα προσπαθήσουν για τη συσπείρωση των μελών και φίλων του κόμματος, εναντίον του οποίου εκκρεμεί η δικαστική προσπάθεια κλεισίματός του.

Πολλοί λένε ότι οι εκλογές αυτές ενδέχεται να μην αποτελέσουν παρά μια «ενδιάμεση» φάση της τουρκικής πολιτικής ζωής, σε μια πορεία προς την επαναδημιουργία ενός πολιτικού σκηνικού, το οποίο θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντα της εγχώριας αστικής τάξης, αλλά και τα ευρωπαϊκά και υπερατλαντικά. Μένει να αποδειχθεί αν θα δικαιωθούν, αν δηλαδή το πολιτικό παιγνίδι θα περιέλθει σε αδιέξοδο την επαύριο των σημερινών εκλογών. Το γεγονός είναι ότι απάντηση στο ερώτημα, ποιος θα κυβερνήσει από εδώ και πέρα την Τουρκία, δε θα υπάρξει πριν από τα τέλη αυτού του μήνα ή του Δεκεμβρίου, στην καλύτερη περίπτωση. Εως τότε, καθήκοντα θα συνεχίσει να ασκεί ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός ο Ετσεβίτ, με το διαλυμένο ήδη συνασπισμό του με τους Γιλμάζ και Μπαχτσελί. Αυτή η «ενδιάμεση περίοδος» έχει τη σημασία της.

Διότι, απλούστατα, τίθεται επί τάπητος και το ζήτημα του Ιράκ και της αμερικανικής πολιτικής γι' αυτό, το αν θα ξεκινήσει ή όχι έναν Πόλεμο του Κόλπου ΙΙ, ποιες ανακατατάξεις θα συνεπιφέρει κάτι τέτοιο, αν θα δοθεί κράτος στους Κούρδους και πώς θα γίνει αυτό χωρίς να ξεσπάσει ένας νέος πόλεμος, αυτή τη φορά για το διχασμό ή την επιβίωση της Τουρκίας ως έχει σήμερα.

Ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αγκυρα Μαρκ Πάρις έγραψε ένα αξιοπρόσεκτο άρθρο στην Washington Times την εβδομάδα που πέρασε, στο οποίο άφησε να διαφανούν οι ανησυχίες της αμερικανικής κυβερνώσας ελίτ. Επέστησε την προσοχή στην όλο και πιο «καυτή» ρητορική του Ετσεβίτ κατά του αμερικανικού πολέμου -- που πάντως μπορεί να αποδειχθεί απλώς αέρας αύριο --, στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στην Κοπεγχάγη, που θα κρίνει την πορεία για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας και το μελλοντικό Ευρωστρατό (ως προς το θέμα της ένταξης η μάχη μοιάζει ακόμη δίχως κατάληξη, σε ό,τι αφορά τον Ευρωστρατό όμως τα πράγματα μοιάζουν να κλίνουν προς τις απόψεις του τουρκικού επιτελείου), στο Κυπριακό (όπου τα πράγματα ολισθαίνουν προς την πιθανότητα δημιουργίας συνομοσπονδίας) και τη διαπραγμάτευση των δανείων με το ΔΝΤ.

Το σημαντικό, κατά τον Πάρις, είναι να δοθούν στον επόμενο Τούρκο πρωθυπουργό «σαφείς απαντήσεις» στο ερώτημα ποια είναι η αμερικανική στρατηγική για το Ιράκ. Μόνο που ένας πόλεμος κατά του Ιράκ μπορεί να δημιουργήσει μια «άλλη» Τουρκία: Μεγαλύτερη, αν οι διεκδικήσεις περί τουρκομανικής μειονότητας υιοθετηθούν από την Ουάσιγκτον και επιτραπεί στην Αγκυρα να καταλάβει ως και το Κιρκούκ και τη Μοσούλη, όπως ζητούν οι στρατηγοί. `Η μικρότερη, αν ευνοηθεί το σενάριο δημιουργίας κουρδικού κράτους στη θέση του προστατευόμενου από ΗΠΑ και Βρετανία μορφώματος στο σημερινό Βόρειο Ιράκ...

Με ασυνήθιστο πάθος ο πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας (SPD) και επανεκλεγείς καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ οραματίστηκε στο προ ημερών έκτακτο συνέδριο του SPD στο Βερολίνο μια Γερμανία -στην ερχόμενη τετραετία- ευτυχέστερη από την πρώτη τετραετία της καγκελαρίας του. Δήλωσε ότι στη συμφωνία κυβερνητικού συνασπισμού με τους Πρασίνους κύριος στόχος είναι να κάνει τη χώρα «μια πραγματικά χώρα φίλη της οικογένειας».

Γι' αυτό το σκοπό θα εξασφαλιστεί μια καλύτερη φροντίδα για τα παιδιά, θα διαθέσει στους δήμους και κοινότητες από το μεθεπόμενο έτος (2004) από 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο, για να κατασκευαστούν και λειτουργήσουν 10.000 νέα σχολεία, ολοήμερης διδασκαλίας και να διευρυνθεί η λειτουργία νηπιαγωγείων.

Το υποσχόμενο έργο δε σταματάει εδώ. Η νέα «κοκκινοπράσινη» κυβέρνηση θα φροντίσει για τους ανέργους: η καταπολέμηση της ανεργίας είναι «ένα κύριο καθήκον μπροστά στο οποίο βρισκόμαστε», δήλωσε ο καγκελάριος και πρόσθεσε ότι η κυβέρνηση «δε θα αφήσει απρόσεχτο το μέτρο της κοινωνικής δικαιοσύνης». Θα φροντίσει για την ανάπτυξη της οικονομικής ανόδου, είπε, και δεν απέκρυψε ότι «δε θα αποφευχθούν νέες επιβαρύνσεις και για τους μικρόμισθους», παράλληλα με τις επιβαρύνσεις των επιχειρήσεων. Εδωσε και άλλες υποσχέσεις ο καγκελάριος, που κατά την «Μπερλίνερ Τσάιτουνγκ» (21/10) μπορεί να σχετίζονται και με τις εκλογές στα κρατίδια της Κάτω Σαξονίας και της Εσσης, στις αρχές του ερχόμενου Φλεβάρη. Ας σημειωθεί ότι με όχι λιγότερο πάθος και πεποίθηση για το μελλοντικό κυβερνητικό έργο μίλησε στους συνέδρους του κόμματός του ο Πράσινος Γιόσκα Φίσερ, παλιός και νέος ΥΠΕΞ στη γερμανική κυβέρνηση.

Είναι αυτονόητο ότι η αστική αντιπολίτευση θα ύψωνε αμέσως τη φωνή της διαμαρτυρίας για τα «αντιλαϊκά» μέτρα της κυβέρνησης. Αυτονόητο επίσης ότι τα θιγόμενα μεσαία και φτωχά κοινωνικά στρώματα δε θα έμεναν αδρανή. Το ότι όμως αμέσως και τα μεγάλα κοντσέρν θα διαμαρτύρονταν και θα απειλούσαν, αυτό δεν ήταν από τα αναμενόμενα. Η «Νόιες Ντόιτσλαντ» (22/10) γράφει σχετικά σε σχόλιό της: «Ο αρχηγός της κοινοβουλευτικής ομάδας του SPD δεν καταλαβαίνει πια τον κόσμο. Ηταν το κόμμα του, που από το 1998 μαζί με τους Πράσινους του κυβερνητικού συνδυασμού είχαν δημιουργήσει στα μεγάλα κοντσέρν κάλλιστους όρους για επίτευξη κερδών και τώρα πληροφορείται από τη "Φραγκφούρτερ Αλγκεμάινε της Κυριακής" ότι "ηγετικές φίρμες σκέφτονται να μεταφερθούν το εξωτερικό". Και αυτό για κάποια μικρή φορολογία στα κέρδη». Και η εφημερίδα συνεχίζει: «Η οργή είναι κατανοητή. Τελικά η κοκκινοπράσινη φορολογική μεταρρύθμιση είχε φροντίσει όχι μόνο τα μεγάλα κοντσέρν να μην πληρώνουν σε πολλές περιπτώσεις καθόλου φόρους, αλλά και να πάρουν πληρωμένους φόρους προηγουμένων ετών. Ετσι η "Bayer" πήρε τον περασμένο χρόνο επιστροφή φόρων 250 εκατομμυρίων ευρώ».

Ωστόσο ο κ. Μάρτιν Κανεγκίσερ, πρόεδρος του Εργοδοτικού Συνδέσμου «Γκεζάμτ - Μετάλ» (Μεταλλοβιομηχανίας), δήλωσε στην «Μπερλίνερ Τσάιτουνγκ» (21/10) για το «κοκκινοπράσινο» πρόγραμμα εργασίας: «Δε δείχνεται καμιά προοπτική για το πώς θα φθάσουμε σε μεγαλύτερη άνοδο και για το πώς θα γίνουν οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις... Δε διαφαίνεται καμιά αρχιτεκτονική μιας βασικής ανανέωσης, λείπει η κατευθυντήρια γραμμή. Δεν μπορεί να δημιουργηθεί εμπιστοσύνη σε αξιοπιστία... Αυτό το στιλ της πολιτικής οδηγεί στο ότι σε πλατιά τμήματα των επιχειρήσεων και του πληθυσμού δημιουργείται κυνισμός σύμφωνα με το σύνθημα: Εσείς στην κυβέρνηση μπορείτε να λέτε ό,τι θέλετε, εμείς δε σας πιστεύουμε».

Σε σχέση με την οικονομική κατάσταση της Γερμανίας η γνώμη που διετύπωσε ο κ. Κανεγκίσερ είναι η εξής: «Υπάρχει ένας μονοσήμαντος δείκτης για την οικονομική κατάσταση: Ο αριθμός των χρεοκοπιών. Αυτό το έτος χρεοκοπούν τόσες φίρμες, όσο ποτέ προηγούμενα. Αν η Γερμανία σε ευρωπαϊκή σύγκριση έχει κι αυτή τις χειρότερες αξίες στην οικονομική άνοδο και την ανεργία, τότε κάτι δεν πάει καλά στους όρους πλαισίου». Και η συνέντευξη του μεγαλοβιομηχάνου κλείνει: «Η οικονομική άνοδος το 2003 θα είναι πολύ χαμηλότερη από ό,τι ελπίζαμε... Εως το τέλος του 2003 δε θα υπάρξει αύξηση της απασχόλησης...».

Σωστά η «Μπερλίνερ Τσάιτουνγκ» (22/10) παρατηρεί ότι τα μέτρα οικονομίας που εξαγγέλλει ο κυβερνητικός συνασπισμός προκαλούν «τέτοιες αντιδράσεις» των επιχειρήσεων και των υψηλόμισθων. «Αλλά με μεγαλύτερο σοκ θα πρέπει να αντέδρασε η κυβέρνηση στη γνωμάτευση μιας ομάδας επιστημόνων, που δεν την υπολόγιζε απόλυτα υπό παρόμοια μορφή».

Πρόκειται για τη λεγόμενη «φθινοπωρινή γνωμάτευση» των ηγετικών Ινστιτούτων Οικονομικής Ερευνας της Γερμανίας, την οποία η εφημερίδα χαρακτηρίζει «συντριπτική» για την κυβέρνηση. Συντριπτική για τους κοκκινοπράσινους είναι αυτή η κρίση όχι γιατί οι ερευνητές τα προγνωστικά τους περί ανόδου (της οικονομίας) για το τρέχον και για το προσεχές έτος τα μείωσαν και πάλι προς τα κάτω δραστικά, αλλά επειδή τα προγνωστικά τους τα μείωσαν άλλη μια φορά μετά την ανάγνωση της συμφωνίας (προγράμματος) του (κυβερνητικού) συνασπισμού: Οι ειδικοί θεωρούν τις κοκκινοπράσινες θεωρίες τόσο καταστροφικές, ώστε να μην επιδράσουν καθόλου θετικά στην κονγιουνκτούρα (ευνοϊκή οικονομική κατάσταση) - πράγμα που θα ήταν κακό μπροστά στην τρέχουσα κατάσταση - αλλά (οι ειδικοί) ξεκινάνε από το γεγονός ότι τα σχεδιαζόμενα μέτρα θα συνθλίψουν ωμά κι αυτές τις μέτριες αρχές μιας οικονομικής ανάπαυλας. Κι αυτό θα παρακινήσει τις επιχειρήσεις να μειώσουν το προσωπικό τους σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι το έχουν ήδη κάνει ή το σχεδιάζουν».

Το σχόλιο τής, κάθε άλλο παρά αντικυβερνητικής, εφημερίδας συνεχίζει: «Το πακέτο οικονομιών, που στην πραγματικότητα είναι ένα προπάντων πακέτο συγκέντρωσης χρημάτων, μακροπρόθεσμα δε θα οδηγήσει σε εξυγίανση των προϋπολογισμών, αλλά ενδεχόμενα θα μεγαλώσει περισσότερο τις τρύπες τους. Γιατί, όταν η οικονομία εξασθενίσει, τότε μειώνονται και τα κρατικά φορολογικά έσοδα: θα περιορίσουν ακόμα περισσότερο την κατανάλωση των εργαζομένων -από τη μια, γιατί τους αφαιρείται από το κράτος ένα μεγαλύτερο μέρος των εσόδων που διαθέτουν, από την άλλη, γιατί πολλοί απ' αυτούς θα πρέπει να φοβούνται περισσότερο από προηγούμενα για την εργασία τους. Η συγκράτηση στην κατανάλωση, πάλι, θα παρακινήσει τις επιχειρήσεις να μειώσουν σημαντικά τις επενδύσεις... και να απολύσουν και άλλους συνεργάτες τους» (προσωπικό).

Η φθινοπωρινή γνωμάτευση έχει καταρτιστεί από τα έξι γερμανικά ινστιτούτα οικονομικής έρευνας. Τα πέντε απ' αυτά υπολογίζουν ότι η οικονομική άνοδος του 2003 θα είναι της κλίμακας του 1,4%, αλλά το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Ερευνας, του Βερολίνου, (DIW) υπολογίζει μια αύξηση του μεικτού οικονομικού προϊόντος μόνο κατά 0,9%. «Η Γερμανία έχει περιέλθει σε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση», δήλωσε ο διευθυντής του DIW Γκούσταβ - Αντολφ Χορν. Κατά τη γνώμη του θα υπάρξουν αρνητικές συνέπειες στον εργασιακό τομέα και στο ζήτημα των τιμών. Ο κίνδυνος της μείωσης της νομισματικής κυκλοφορίας δεν αποκλείεται. Ναι μεν το DIW δεν υπολογίζει για το 2003 άμεσα έναν αντιπληθωρισμό, αλλά «η εκβλάστηση του αντιπληθωρισμού, όπως δείχνει το παράδειγμα της Ιαπωνίας, είναι μια έρπουσα διαδικασία, της οποίας η έναρξη δεν μπορεί να αποκλειστεί με μια συνεχιζόμενη στασιμότητα».

Αντίθετα από τις κυβερνητικές προσδοκίες για μείωση της στρατιάς των ανέργων, τα ινστιτούτα οικονομικής έρευνας προβλέπουν και για το 2003 αύξηση του αριθμού των ανέργων κατά 50.000 και ένα μέσο αριθμό 1.100.000 ανέργων στο νέο έτος. Και στον τομέα αυτόν οι κυβερνητικές εξαγγελίες έγιναν δεκτές με κριτικές δηλώσεις, επειδή προβλέπονται μειώσεις στην επιδότηση της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Εξεύρεσης Εργασίας κατά 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό θα έχει σα συνέπεια το επίδομα ανεργίας από 67% του τελευταίου καθαρού μισθού - ημερομισθίου να μειωθεί στο 60% και του επιδόματος βοηθήματος ανεργίας από το 67% να μειωθεί στο 57%.