"Το φυλετικό μίσος δεν ξεκινά από το φόβο ή την απέχθεια της διαφορετικότητας, αλλά από την ανασφάλεια και την κρίση ταυτότητας και από τα ψυχοκοινωνικά της αίτια μέσα στην ιστορία. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι να περιοριστείς στην καταγγελία των κάθε είδους δημαγωγών, που σίγουρα υπάρχουν, αλλά να αντιμετωπίσεις στη ρίζα της την κρίση ταυτότητας, μέσα από τη συγκρότηση μιας συλλογικότητας που ξεπερνά το διαρκή διαμελισμό, σε μια καθολικότητα, που θα εμπεριέχει όλο τον πλούτο του μερικού και θα κινείται στο ρυθμό της Παγκόσμιας Ιστορίας".

Αυτό ήταν ένα απ' τα βασικά συμπεράσματα της Διαβαλκανικής Συνάντησης που οργάνωσαν στη Θεσσαλονίκη (19 και 20 Δεκέμβρη 1997) η Πανελλήνια Ενωση Νοσοκομειακών Ψυχολόγων (ΠΕΝΟΨΥ) και το περιοδικό Ψυχιατρικά Τετράδια και είχε ως θέμα: "Βαλκάνια και ψυχική υγεία". Στη συνάντηση πήραν μέρος ψυχολόγοι, ψυχίατροι, κοινωνικοί επιστήμονες και φιλόσοφοι απ' τη Σερβία, την Αλβανία, την Τουρκία, την Κροατία, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα.

"Η συνάντηση υπαγορεύτηκε από την αντικειμενική ανάγκη να διερευνηθούν επιστημονικά οι επιπτώσεις των πρόσφατων δραματικών γεγονότων που συγκλόνισαν τα Βαλκάνια στην Ψυχική Υγεία του πληθυσμού της περιοχής", επισημαίνουν, με ανακοίνωσή τους, οι οργανωτές της συνάντησης και υπογραμμίζουν: "Ενάντια στους ολέθριους εθνικισμούς ή τις υποκριτικές διαβαλκανικές προσεγγίσεις των κυρίαρχων ελίτ στην περιοχή που προωθούν τις εντολές των προστατών τους, το συνέδριο αυτό ήταν μια γνήσια κίνηση "από τα κάτω" που τη θέρμανε το όραμα του Ρήγα και άνοιγε μια προοπτική που ξεπερνά τα όρια ακόμα και της Ψυχιατρικής".

"Η ψυχική διαταραχή, επισημαίνουν οι οργανωτές, αποτελεί τον πιο ευαίσθητο δείκτη της οξύτητας των κοινωνικών αντιφάσεων, που συμπυκνώνονται μέσα της. Μέσα απ' το γόνιμο διάλογο της συνάντησης, έγινε φανερό ότι φαινόμενα αυτής της φύσης δεν αποτελούν βαλκανική ιδιορρυθμία, αλλά όσο βαθαίνει η κρίση γίνονται μέρος, σε άλλη ίσως κλίμακα, και της καθημερινής ευρωπαϊκής πραγματικότητας στο σύνολό της. Γιατί η Δύση κοιτάζει τον εαυτό της στο θρυμματισμένο καθρέφτη των Βαλκανίων".

Απ' τις εργασίες της συνάντησης, όπως τονίζουν οι οργανωτές της, προέκυψε ως ανάγκη η υψηλότερη δυνατή ανάπτυξη στο επίπεδο της θεωρίας της ψυχιατρικής, ενάντια σε κάθε τάση βιολογισμού, εμπειρισμού, ψυχολογισμού και αντιθεωρητισμού. Επίσης απαιτεί την ανάπτυξη κοινωνικού κινήματος για την Ψυχική Υγεία, το οποίο δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο στον ελληνικό χώρο, αλλά οφείλει να επεκταθεί σε βαλκανικό επίπεδο.

Το αίτημα που διατυπώθηκε ανάγλυφα απ' όλους τους επιστήμονες, αλλά και από τους εκπροσώπους του εργατικού κινήματος που συμμετείχαν ενεργά στις εργασίες του διημέρου ήταν η ανάπτυξη της διεπιστημονικής, διαβαλκανικής συνεργασίας, με φορέα της σήμερα την ΠΕΝΟΨΥ και τα "Τετράδια Ψυχιατρικής", με πρώτο βήμα τη συγκρότηση μιας προσωρινής επιτροπής Διαβαλκανικής Συνεργασίας, στην οποία θα συμμετέχουν κατ' αρχήν όλοι οι επιστήμονες από τις βαλκανικές χώρες που πήραν μέρος σ' αυτό το διήμερο και όσοι από τους συνέδρους θέλουν να δώσουν τη μάχη για την υλοποίηση αυτού του ιστορικού στόχου της διαβαλκανικής συνεργασίας σε επίπεδο κοινού θεωρητικού προβληματισμού για την Ψυχική Υγεία, αλλά και οργάνωσης των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας σε πανβαλκανικό επίπεδο.

Η Επιτροπή αυτή θα επεξεργαστεί τα πρακτικά βήματα που πρέπει να γίνουν για την προώθηση μιας κοινής στρατηγικής ψυχιατρικής μεταρρύθμισης σε βαλκανικό επίπεδο, με επίκεντρο τα ψυχιατρεία και άλλα πολύ ενδιαφέροντα που ακούστηκαν σε αυτό το διήμερο.

Αυτή τη φαντασμαγορική στιγμή, που όλα μοιάζουν με παραμύθι, υπάρχουν πολλοί ανάμεσά μας που δε δονούνται από χαρά, που δεν πανηγυρίζουν την έλευση του νέου χρόνου. Αντίθετα, τη στιγμή ακριβώς που ο ένας χρόνος παραδίδει τη σκυτάλη στον άλλον μια στυφή γεύση πλημμυρίζει την ψυχή τους και μην ψάχνετε να βρείτε σοβαρές αιτίες και δράματα για τη θλίψη τους. Μια ρυτίδα που είδαν απόψε για πρώτη φορά, μια λευκή ανταύγεια που φάνηκε στα μαλλιά τους, να, τι μπορεί να τους μελαγχόλησε και να τους οδήγησε στο περιθώριο της εορταστικής βραδιάς. Ασήμαντη, πράγματι, η αιτία εκ πρώτης όψεως. Αν το καλοσκεφτείτε, όμως, θα δείτε ότι είναι πολύ σκληρή η στιγμή που διαπιστώνει κάποιος τα πρώτα σημάδια της φθοράς του και συνειδητοποιεί ότι τελικά δεν είναι ο χρόνος που οδεύει προς τα εμπρός, αλλά εμείς είμαστε που προχωράμε προς αυτή την κατεύθυνση, μέχρι να φτάσουμε - χωρίς να το πολυκαταλάβουμε - στον προκαθορισμένο τελευταίο σταθμό του ταξιδιού μας.

- Ε, όλοι εσείς χαρούμενοι συμποσιαστές, που πίνετε, χορεύετε και γελάτε σε σαλόνια και κέντρα, σταματήστε για μια στιγμή την ανέμελη διασκέδασή σας. Σταματήστε και αποκαλυφθείτε με θαυμασμό μπροστά σ' αυτούς - στους Δον Κιχώτες, αν θέλετε - που έχουν να δείξουν πλεονασματικό ισολογισμό για το χρόνο που πέρασε. Αποκαλυφθείτε και αισθανθείτε την ασημαντότητά σας μπροστά σε όσους αποτελούν το "άλας" του κενού κόσμου μας.

Τάσος ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ

Εικόνες απ' τη Βοσνία, που μιλάνε από μόνες τους. Τα ψυχικά τραύματα είναι ακόμα βαθύτερα και δεν είναι άμεσα ορατά. Εκδηλώνονται στην καθημερινότητα