ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΕΓΚΕΛΑΔΟΣ

Ωκεάνιος κόσμος με όλα τα απαραίτητα για την εμφάνιση ζωής

Καλλιτεχνική απεικόνιση του «Κασσίνι», καθώς περνά πάνω από τους πίδακες αερίων και παγοκρυστάλλων του Εγκέλαδου, το 2015

Αέριο μοριακό υδρογόνο στους πίδακες αερίων και σωματιδίων πάγου που εκτοξεύονται από διάφορα σημεία του Εγκέλαδου ανακάλυψε το σκάφος «Κασσίνι» της NASA, στο τελευταίο πέρασμά του μέσα από τους πίδακες αερίων και σωματιδίων πάγου του Εγκέλαδου. Η ανακάλυψη σημαίνει ότι ο μικρός επιφανειακά παγωμένος δορυφόρος του Κρόνου - που έχει έναν ωκεανό σε όλη την έκτασή του κάτω από την επιφάνεια - διαθέτει μια πηγή χημικής ενέργειας που θα ήταν χρήσιμη σε μικροβιακή ζωή, αν εμφανιζόταν εκεί. Το υδρογόνο μπορεί να συνδυαστεί με διοξείδιο του άνθρακα σε μια αντίδραση που ονομάζεται μεθανογένεση (επειδή παράγεται μεθάνιο ως παραπροϊόν), η οποία βρίσκεται στη βάση του δέντρου της ζωής στη Γη. Το «Κασσίνι» βρήκε ότι στους πίδακες του Εγκέλαδου το 98% ήταν νερό, περίπου το 1% υδρογόνο και το υπόλοιπο διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και αμμωνία.

Η ανακάλυψη ενισχύει επίσης την εικασία ότι θερμό, γεμάτο διαλυμένα άλατα νερό πηγάζει από σημεία στο βυθό του ωκεανού. Στη Γη τέτοιες υδροθερμικές πηγές υποστηρίζουν ποικιλία μορφών ζωής, παρότι είναι τελείως αποκομμένες από το φως του ήλιου. Ο Εγκέλαδος φαίνεται τώρα να διαθέτει και τα τρία συστατικά στοιχεία που οι επιστήμονες θεωρούν αναγκαία για τη ζωή: Υγρό νερό, πηγή Ενέργειας (το φως του ήλιου ή χημικές μορφές Ενέργειας) και τα κατάλληλα χημικά συστατικά (άνθρακας, υδρογόνο, άζωτο, οξυγόνο, που έχουν διαπιστωθεί και φωσφόρο και θείο που οι επιστήμονες θεωρούν ότι θα υπάρχουν στον πυρήνα του Εγκέλαδου αν έχει σύσταση παρόμοια με των μετεωριτών).

Κοντινή φωτογραφία του μικρού δορυφόρου Ατλαντα του Κρόνου, που τράβηξε το «Κασσίνι» στις 12 Απρίλη. Ο Ατλας μοιάζει με δίσκο, έχει διάμετρο περίπου 30 χιλιόμετρα και περιφέρεται γύρω από τον Κρόνο λίγο έξω από τον δακτύλιο Α, τον πιο εξωτερικό από τους κύριους και πιο λαμπρούς δακτυλίους

Το «Κασσίνι» δεν μπορεί να ανιχνεύσει μικροβιακές ή ανώτερες μορφές ζωής και δεν υπάρχει καμία απόδειξη ή ένδειξη για την ύπαρξη ζωής στον Εγκέλαδο. Βεβαίως, αν υπάρχει κάποιου είδους ζωή σε ένα τέτοιο ουράνιο σώμα, τότε η ζωή πρέπει να είναι φαινόμενο πολύ κοινό μέσα στο σύμπαν. Οι επιστήμονες περιμένουν με αγωνία νέες αποστολές που θα δώσουν πιο συγκεκριμένες απαντήσεις στα ερωτήματα για το ενδεχόμενο ζωής στον Εγκέλαδο.

Παράλληλα με τα ευρήματα του «Κασσίνι», επιστημονική ομάδα που παρακολουθεί τον δορυφόρο Ευρώπη του Δία με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Χαμπλ, ανακοίνωσε ότι εντόπισε το 2016 σχηματισμό που μοιάζει με πίδακα στην επιφάνειά της, στο ίδιο ακριβώς θερμό σημείο που είχε εντοπιστεί ανάλογος μικρότερος σχηματισμός το 2014. Αυτό σημαίνει ότι πιθανώς και στην Ευρώπη λειτουργεί παρόμοιος μηχανισμός όπως και στον Εγκέλαδο, καθώς και στον τελευταίο οι πίδακες εμφανίζονται στα πιο θερμά σημεία της επιφάνειάς του.

Ετοιμο για το «κύκνειο άσμα»

Το «Κασσίνι» επρόκειτο να κάνει την περασμένη Παρασκευή το τελευταίο κοντινό πέρασμα (σε ύψος μόλις 979 χιλιομέτρων) από τον μεγάλο δορυφόρο του Κρόνου, τον Τιτάνα, για να μελετήσει τις λίμνες, τις θάλασσες υδρογονανθράκων και τα άλλα χαρακτηριστικά αυτού του διαρκώς συννεφιασμένου φεγγαριού. Το πέρασμα αυτό θα θέσει το σκάφος σε κατάλληλη τροχιά για να πραγματοποιήσει το τελευταίο σημαντικό τμήμα της αποστολής, το «κύκνειο άσμα» του. Οι επιστήμονες της αποστολής θα αξιοποιήσουν τη βαρύτητα του Τιτάνα, ώστε το «Κασσίνι» στην επόμενη περιφορά του γύρω από τον Κρόνο να μην περάσει όπως τώρα μόλις έξω από τους δακτυλίους, αλλά από τον περιορισμένο χώρο ανάμεσα στον εσώτερο δακτύλιο και τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας του μεγάλου αεριώδους πλανήτη.

Αυτές οι δύο φωτογραφίες από απόσταση 24.600 χιλιομέτρων που τράβηξε το Κασσίνι στις 7 Μάρτη, αποκαλύπτουν το ασυνήθιστο σχήμα του Πάνα, ενός μικρού δορυφόρου του Κρόνου που περιφέρεται σε τροχιά μέσα στους δακτυλίους του. Το πιο σφαιρικό μέρος του θεωρείται ότι σχηματίστηκε από υλικό των δακτυλίων, όταν ήταν πιο παχιοί, ενώ η στεφάνη στον ισημερινό από υλικό, που συνέλεξε όταν οι δακτύλιοι είχαν λεπτύνει. Η πολύ μικρή βαρύτητα του Πάνα επιτρέπει στο υλικό αυτό να στέκεται

Στη νέα τροχιά του - που δεν μπορεί να αλλάξει, καθώς το «Κασσίνι» έχει εξαντλήσει σχεδόν το σύνολο των καυσίμων του - το σκάφος σιγά σιγά θα έρχεται όλο και πιο κοντά στον Κρόνο, μέχρι που μερικούς μήνες αργότερα να κάνει βουτιά θανάτου στην ατμόσφαιρά του, στέλνοντας στη Γη πληροφορίες για τη σύνθεσή της, ωσότου συνθλιβεί από τις τεράστιες πιέσεις και τις τερατώδεις καταιγίδες της. Με βάση το πρωτόκολλο της NASA, οι αποστολές που εξαντλούν τα καύσιμά τους πρέπει να συντρίβονται σε στείρα ουράνια σώματα, ώστε να αποφευχθεί τυχαία συντριβή τους σε άλλα σώματα, όπως ο Εγκέλαδος, όπου υπάρχουν κάποιες πιθανότητες να έχει εμφανιστεί ζωή.

Γραφική αναπαράσταση του τρόπου που οι επιστήμονες της αποστολής «Κασσίνι» θεωρούν ότι το νερό αλληλεπιδρά χημικά με τα πετρώματα στο βυθό του ωκεανού του Εγκέλαδου, του επιφανειακά παγωμένου δορυφόρου του Κρόνου, παράγοντας αέριο υδρογόνο

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: www.nasa.gov

Ρωσικό διαστημόπλοιο Σογιούζ εκτοξεύτηκε την περασμένη Πέμπτη, μεταφέροντας το νέο πλήρωμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, αποτελούμενο από τον Αμερικανό αστροναύτη Τζακ Φίσερ και τον Ρώσο κοσμοναύτη Φιοντόρ Γιουρτσίχιν. Ο ελληνικής καταγωγής 58χρονος Γιουρτσίχιν επισκέπτεται το εγγύς Διάστημα για πέμπτη φορά! Η πρώτη ήταν το 2002, ενώ στις προηγούμενες αποστολές του έχει πραγματοποιήσει συνολικά 52 ώρες διαστημικού περιπάτου!

Δύο ελληνικής κατασκευής μικροδορυφόροι σε τροχιά

Σε τροχιά - μαζί με άλλους 26 - τέθηκαν την περασμένη Τρίτη με πύραυλο Ατλας-5, που εκτοξεύτηκε από το ακρωτήριο Κανάβεραλ των ΗΠΑ, οι δύο ελληνικής κατασκευής μικροδορυφόροι UPSat και DUTHSat, στο πλαίσιο της αποστολής ανεφοδιασμού του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού από μεταγωγικό σκάφος τύπου «Κύκνος». Ο UPSat είναι ο πρώτος μικροδορυφόρος που κατασκευάστηκε εξολοκλήρου στην Ελλάδα, από το πανεπιστήμιο της Πάτρας και το Ιδρυμα Ελεύθερου Διαστήματος (Libre Space Foundation), χρησιμοποιώντας λογισμικό και υλικό ανοιχτού κώδικα, στο πλαίσιο του προγράμματος QB50, που αποτελεί μέρος του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος «Διάστημα FP7». Περιέχει επιστημονικό όργανο για τη μέτρηση του πλάσματος ηλεκτρονίων και φωτογραφική κάμερα 5 μεγαπίξελ. Ο DUTHSat κατασκευάστηκε από το πανεπιστήμιο της Θράκης. Και οι δύο μικροδορυφόροι θα χρησιμοποιηθούν για τη μελέτη της θερμόσφαιρας (στρώμα της ατμόσφαιρας μεταξύ 200 και 400 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια της Γης).