Με τον ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό ανάμεσα στο ευρωατλαντικό μπλοκ, τη Ρωσία και την Κίνα να οξύνεται σε όλο τον πλανήτη, η αντιπαράθεση για την ενίσχυση της θέσης τους στην Αφρική ενισχύεται όλο και περισσότερο.

Η γεωπολιτική σημασία της αφρικανικής ηπείρου, πέρα από τον γνωστό τεράστιο ορυκτό και φυσικό της πλούτο, ειδικά σε μία περίοδο κλιμακούμενου ανταγωνισμού για μεταλλεύματα όπως οι σπάνιες γαίες που είναι απαραίτητα στις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας, ηλεκτροκίνησης και «πράσινης οικονομίας», αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα στο φόντο του ιμπεριαλιστικού πολέμου στην Ουκρανία και των πολλαπλών επιπτώσεών του, όπως στους τομείς της Ενέργειας και των Τροφίμων.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι χαρακτηριστικές οι παράλληλες περιοδείες σε αφρικανικές χώρες που πραγματοποίησαν αυτήν τη βδομάδα ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σ. Λαβρόφ, ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμ. Μακρόν, και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο Κέρας της Αφρικής, Μ. Χάμερ.

Ειδικότερα, ο Σ. Λαβρόφ επισκέφτηκε την Αίγυπτο (όπου έχει επίσης την έδρα του ο Αραβικός Σύνδεσμος), το Κονγκό (πρώην γαλλική αποικία που εδώ και μερικά χρόνια άρχισε να παράγει πετρέλαιο), την Ουγκάντα (που διατηρεί στενές σχέσεις με Ρωσία, ΗΠΑ και Κίνα, αλλά εξαρτάται επισιτιστικά από τις εισαγωγές ρωσικών και ουκρανικών σιτηρών) και την Αιθιοπία (όπου βρίσκεται και η έδρα της Αφρικανικής Ενωσης).

Ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμ. Μακρόν, μετέβη σε Καμερούν, Μπενίν και Γουινέα - Μπισάου, ενώ το δρομολόγιο του Αμερικανού απεσταλμένου Μ. Χάμερ (πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη ΛΔ Κονγκό) περιλάμβανε την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, καθώς και - εκτός Αφρικής - τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Και οι τρεις αξιωματούχοι επιχείρησαν να ενισχύσουν τις θέσεις των μονοπωλίων των χωρών τους στις αφρικανικές χώρες που επισκέφθηκαν, ενώ παράλληλα αξιοποίησαν την παρουσία τους για να προετοιμάσουν το έδαφος για ξεχωριστές Συνόδους Κορυφής με Αφρικανούς ηγέτες: Στα μέσα Δεκέμβρη σχεδιάζεται να πραγματοποιηθεί στην Ουάσιγκτον Σύνοδος Κορυφής ΗΠΑ - Αφρικής, ενώ για το 2023 προγραμματίζεται να γίνει στην Αγ. Πετρούπολη η 2η Σύνοδος Κορυφής Ρωσίας - Αφρικής.

Στη «σκιά» των τεράστιων επενδύσεων που έχει κάνει η Κίνα στην Αφρική τα τελευταία 25 χρόνια, η Ρωσία έχει επίσης ενισχύσει τη θέση της στην αφρικανική ήπειρο, αξιοποιώντας πολύμορφα εργαλεία, όπως οι συμφωνίες πώλησης ρωσικών στρατιωτικών εξοπλισμών, οι συμφωνίες «αμυντικής συνεργασίας», αλλά και η δραστηριοποίηση της ρωσικής μισθοφορικής εταιρείας «Βάγκνερ» σε Λιβύη, Αλγερία, Αίγυπτο, Μάλι, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Σουδάν, Αιθιοπία, κ.α. Αντίστοιχα, εδώ και χρόνια δραστηριοποιούνται στην Αφρική ρωσικά μονοπώλια όπως οι εταιρείες «Gazprom», «Rosneft Lukoil», «Alrosa», «Yandex», «Rosatom», κ.ά.

Σε άρθρο του σε μεγάλες αφρικανικές εφημερίδες ενόψει της περιοδείας του, ο Σ. Λαβρόφ επέλεξε να μην κάνει νύξη στα παραπάνω, «ντύνοντας» με διάφορα περιτυλίγματα την ενίσχυση της «κινητικότητας» της Ρωσίας στην Αφρική.

Με τη γνωστή καπηλεία του ρόλου της πρώην ΕΣΣΔ στην υποστήριξη του αντιαποικιακού αγώνα λαών της Αφρικής, επιχείρησε να πείσει πως οι ρωσο-αφρικανικές σχέσεις δεν είναι ευκαιριακές, ενώ επαναφέροντας τις θεωρίες περί της λεγόμενης «πολυπολικής αρχιτεκτονικής της διεθνούς τάξης πραγμάτων», επικρότησε όλα τα περιφερειακά σχήματα καπιταλιστικής ολοκλήρωσης (π.χ. Αφρικανική Ενωση, Κοινότητα Ανατολικής Αφρικής, Διακυβερνητική Αρχή Ανάπτυξης, κ.ά.). Εκανε δε ιδιαίτερη μνεία στη Διαφρικανική Περιοχή Ελεύθερου Εμπορίου ως «σημαντικό βήμα για μία αληθινή οικονομική ανεξαρτησία της ηπείρου».

Στήριξε επίσης το αφρικανικό αίτημα μεταρρύθμισης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ισχυριζόμενος ότι η Ρωσία δεν επιβάλλει τίποτα στις αφρικανικές χώρες και συμφωνεί με την αρχή «αφρικανικές λύσεις σε αφρικανικά προβλήματα».

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε σε αφρικανικές χώρες που αρνήθηκαν να υιοθετήσουν τις κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ πρότεινε τη θέσπιση συγκεκριμένων μηχανισμών για να εξασφαλιστεί η αλληλεπίδραση Ρωσίας - Αφρικής «χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις», με τη χρήση εθνικών νομισμάτων και συστημάτων πληρωμών. Επισήμανε πως η Ρωσία δουλεύει εντατικά για την καθιέρωση «αποτελεσματικού χρηματοπιστωτικού συστήματος» που θα είναι απρόσβλητο από τις πιθανές παρεμβάσεις και πιέσεις «μη φιλικών χωρών» της Δύσης.

Υποσχέθηκε, τέλος, ρωσική συμβολή «σε μεγάλα έργα υποδομών» που θα συζητηθούν στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής Ρωσίας - Αφρικής, καθώς και τη συνέχιση των εξαγωγών σιτηρών από τη Ρωσία σε χώρες της Αφρικής.

Σε ό,τι αφορά αυτή καθαυτή την περιοδεία, στην Αίγυπτο ο Λαβρόφ διαβεβαίωσε για τη συνέχιση εξαγωγών σιτηρών, λιπασμάτων και Ενέργειας, προωθώντας παράλληλα την ενίσχυση παλιότερων διμερών συμφωνιών στενής οικονομικής και ενεργειακής συνεργασίας (π.χ. για μεγάλα ρωσικά βιομηχανικά πάρκα στη διώρυγα του Σουέζ και ανέγερση αιγυπτιακού πυρηνικού σταθμού στην Ελ Νταμπάα με ρωσική τεχνογνωσία). Αξιοποίησε επίσης την επίσκεψη στην Αίγυπτο για να επιβεβαιώσει τις καλές σχέσεις με τις χώρες του Αραβικού Συνδέσμου.

Στο Κονγκό, ο Ρώσος ΥΠΕΞ συνάντησε διπλωμάτες από 7 χώρες της Αφρικανικής Ενωσης που δεν ψήφισαν κατά της Ρωσίας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Μάρτη για την εισβολή στην Ουκρανία.

Στην Ουγκάντα, που πλήττεται από ξηρασία, ο Λαβρόφ συνάντησε τον Πρόεδρο, Γ. Μουσεβένι, δίνοντας επίσης υποσχέσεις για απρόσκοπτες εξαγωγές και στενότερη διμερή εμπορική και πολιτική συνεργασία. Εξασφάλισε συμφωνία για τη μετάδοση δύο δελτίων ειδήσεων το 24ωρο από το ρωσικό κανάλι «Russia Today» (RT) σε τηλεοπτικούς σταθμούς.

Στην Αιθιοπία ο Λαβρόφ έδωσε επίσης διαβεβαιώσεις για επισιτιστική ασφάλεια και βοήθεια, υποσχόμενος «λύσεις από κοινού». Προετοίμασε το έδαφος διμερούς συνεργασίας σε τομείς όπως οι υπηρεσίες Υγείας, η ιατρική, το Διάστημα, η πυρηνική τεχνολογία, κ.ά.

Από την πλευρά του, ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμ. Μακρόν, με την περιοδεία του σε τρεις δυτικοαφρικανικές χώρες επιδίωξε, όπως ανέφερε και ο ίδιος σε δηλώσεις του από το Καμερούν, μια «επανεκκίνηση» των σχέσεων της χώρας του στην Αφρική, με φόντο και τις «δυσκολίες» που αντιμετωπίζει η γαλλική παρέμβαση στο Σαχέλ, υπό την πίεση και της Ρωσίας.

Στο Καμερούν, όπου είναι σε έξαρση η δράση (αγγλόφωνων) αυτονομιστών και τζιχαντιστών, ο Μακρόν επιχείρησε να εξασφαλίσει «ευκαιρίες δράσης» για τα γαλλικά στρατεύματα που απομακρύνονται από το Μάλι.

Στη συνέχεια μετέβη στο Μπενίν, που επίσης πλήττεται από σφοδρές επιθέσεις τζιχαντιστών και ολοκλήρωσε την περιοδεία του στη Γουινέα - Μπισάου, λίγο πριν ο Πρόεδρός της, Ουμάρο Σισόκο Εμπάλο, αναλάβει την προεδρία της Κοινότητας Δυτικοαφρικανικών Χωρών (ECOWAS).

Σε κοινή συνέντευξη Τύπου που έδωσε με τον ομόλογό του στο Μπενίν, Π. Ταλόν, ο Μακρόν χαρακτήρισε τη Ρωσία «μια από τις τελευταίες αποικιακές, ιμπεριαλιστικές δυνάμεις», με αφορμή την εισβολή της στην Ουκρανία, δίνοντας ένα κάλπικο ρεσιτάλ καταγγελίας του ρωσικού ιμπεριαλισμού.

«Η Ρωσία έχει εξαπολύσει επίθεση στην Ουκρανία, έναν πόλεμο για την κατάκτηση εδαφών, ο οποίος θεωρούσαμε πως είχε εξαφανιστεί από την Ευρώπη. Εναν πόλεμο που είδαμε στις αρχές του 20ού, ακόμη και του 19ου αιώνα», ανέφερε ο Γάλλος Πρόεδρος, «ξεχνώντας» όλους τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους και επεμβάσεις που εξαπολύουν αδιάλειπτα ΕΕ και ΝΑΤΟ.

Σε αυτό το φόντο ο Αμερικανός διπλωμάτης Μ. Χάμερ ξεκίνησε και αυτός (όπως και ο Λαβρόφ) την περιοδεία του από την Αίγυπτο, ενώ μετά τη μετάβασή του στα ΗΑΕ θα κατέληγε έως τη Δευτέρα στην Αιθιοπία.

Μεταξύ άλλων, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να αναλάβουν ρόλο μεσολάβησης στην κόντρα Καΐρου - Αντίς Αμπέμπα για τη διαχείριση των νερών του Νείλου, μετά το γέμισμα και του τρίτου ταμιευτήρα νερού του Μεγάλου Αιθιοπικού Φράγματος Αναγέννησης (GERD), η πλήρης λειτουργία του οποίου αναμένεται να μειώσει σημαντικά τις εισροές νερού από τις πηγές του Νείλου σε χώρες όπως η Αίγυπτος και το Σουδάν.

Παράλληλα, οι ΗΠΑ αξιοποιούν τον πόλεμο στην Ουκρανία για να ενισχύσουν τα συμφέροντά τους στην Ανατολική Αφρική, δίνοντας υποσχέσεις για «επισιτιστική ασφάλεια».

Η περιοδεία Χάμερ αφορά και τις προετοιμασίες της αμερικανικής κυβέρνησης για τη Σύνοδο Κορυφής ΗΠΑ - Αφρικής από τις 13 έως τις 15 Δεκέμβρη στον Λευκό Οίκο. Ο Χάμερ ισχυρίστηκε πως σε αυτήν τη Σύνοδο οι ΗΠΑ δεν θα καλέσουν τις αφρικανικές χώρες να διαλέξουν ανάμεσα σε αυτές και τη Ρωσία ή την Κίνα, μολονότι είναι σαφές πως οι απώτεροι στόχοι της Συνόδου αφορούν ακριβώς την προσπάθεια των ΗΠΑ να ενισχύσουν τη θέση τους στην Αφρική έναντι του Πεκίνου και της Μόσχας.