Η παγοκρηπίδα Θουέιτς αρχίζει εκεί που ο τεράστιος παγετώνας Θουέιτς φτάνει στην ακτή της Ανταρκτικής. Η κρηπίδα είναι ένα κομμάτι πάγου που επιπλέει, πάχους αρκετών εκατοντάδων μέτρων, το οποίο εκτείνεται περίπου 50 χιλιόμετρα στον Νότιο Ωκεανό, καλύπτοντας γύρω στα 800 με 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τα τελευταία 20 χρόνια, οι επιστήμονες χρησιμοποιώντας δορυφόρους και επισκοπήσεις από αεροπλάνα παρακολουθούν τη σταδιακή χειροτέρευση της σταθερότητας της παγοκρηπίδας αυτής. Η εξέλιξη έχει προκαλέσει συναγερμό, επειδή οι ειδικοί θεωρούν τον παγετώνα Θουέιτς ως το πιο ευάλωτο τμήμα του Δυτικού Ανταρκτικού Παγοκαλύμματος.

Η παγοκρηπίδα λειτουργεί ως φράγμα, επιβραδύνοντας τη ροή του παγετώνα προς τον ωκεανό. Αν η παγοκρηπίδα καταρρεύσει, η ροή του παγετώνα προς τη θάλασσα θα επιταχυνθεί σημαντικά. Ο παγετώνας Θουέιτς περιέχει αρκετό πάγο, ώστε να αυξήσει τη στάθμη της θάλασσας σε παγκόσμια κλίμακα κατά 65 εκατοστά, εξαφανίζοντας ορισμένες στενές παραλίες, μειώνοντας το πλάτος άλλων και πλημμυρίζοντας κάποιες παραλιακές πόλεις και χωριά, ιδίως στη φάση της πλημμυρίδας ή όταν εκδηλώνονται καταιγίδες και θύελλες. Η απώλεια του παγετώνα Θουέιτς με τη σειρά της θα αποσταθεροποιούσε μεγάλο μέρος του Δυτικού Ανταρκτικού Παγοκαλύμματος, το οποίο αν κάποτε κατέληγε ολόκληρο στη θάλασσα, θα ανέβαζε τη στάθμη της κατά 3,2 μέτρα...

Από το 1992, ο παγετώνας Θουέιτς έχει χάσει περίπου ένα τρισεκατομμύριο τόνους πάγου. Τώρα χάνει επιπλέον 75 δισεκατομμύρια τόνους κάθε χρόνο και ο ρυθμός αυξάνεται. Η εξέλιξη του φαινομένου εξαρτάται από διαδικασίες που δεν μπορούν να μελετηθούν επαρκώς από τον αέρα, καθώς τοπικοί παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν στην αποκόλληση της παγοκρηπίδας. Γι' αυτό, το 2018 κρατικά επιστημονικά ιδρύματα της Βρετανίας και των ΗΠΑ χρηματοδότησαν με 50 εκατομμύρια δολάρια τη μελέτη του παγετώνα και της παγοκρηπίδας του από κοντά. Η συνεργασία συμπεριλάμβανε οκτώ ερευνητικές ομάδες, μεταξύ των οποίων και μία που μόλις πριν τρεις μήνες ανέφερε ότι ο παγετώνας υποχωρεί πιο γρήγορα απ' ό,τι προβλεπόταν μόλις πριν από λίγα χρόνια. Δύο ομάδες επισκέφθηκαν την Ανατολική Παγοκρηπίδα Θουέιτς, ενώ μια άλλη εξέτασε το κεντρικό μέρος της, αναζητώντας ενδείξεις για δομικά προβλήματα και ωκεάνεια ρεύματα κάτω από την παγοκρηπίδα. Διαφορετική ομάδα ερεύνησε την πίσω πλευρά της παγοκρηπίδας, κατά μήκος της γραμμής επαφής της με τη στεριά, κατεβάζοντας ένα τηλεχειριζόμενο μικρό υποβρύχιο μέσα από μια στενή τρύπα που άνοιξε στον πάγο, ώστε να υπάρχει ακριβής εικόνα των συνθηκών που επικρατούν στο νερό, κάτω από 600 μέτρα πάγου.

Μόλις 700 χιλιόμετρα στο εσωτερικό της Δυτικής Ανταρκτικής, το παγοκάλυμμα έχει πάχος 4.000 μέτρων και ακουμπά πάνω σε έναν αρχαίο ωκεάνειο βυθό, που βρίσκεται 2.500 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Περαιτέρω διερεύνηση έδειξε ότι το έδαφος κάτω από τον παγετώνα Θουέιτς είναι συνεχώς επικλινές προς το εσωτερικό της ηπείρου. Αν το σχετικά θερμό ωκεάνειο νερό έβρισκε διέξοδο κάτω από τον πάγο, ίσως έλιωνε ένα μέρος του, οδηγώντας σε αποκολλήσεις από τον βυθό, που θα διεύρυναν τη δυνατότητά του να διεισδύσει ακόμη πιο βαθιά, φτάνοντας την τάφρο των 2.500 μέτρων στην καρδιά της ηπείρου.

Η επιτόπια έρευνα αμφισβήτησε ορισμένες εκτιμήσεις για την απώλεια πάγου που είχαν γίνει με βάση μετρήσεις από δορυφόρους. Διαπιστώθηκε ότι στα οριζόντια τμήματα του κάτω μέρους της παγοκρηπίδας το λιωμένο γλυκό νερό, παρότι λίγο πιο κρύο από το θαλασσινό, επιπλέει πάνω σε αυτό, καθώς δεν περιέχει αλάτι και γι' αυτό είναι μικρότερης πυκνότητας. Επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχουν ισχυρά ρεύματα, παραμένει εκεί λειτουργώντας ως μονωτικό, περιορίζοντας την απώλεια πάγου από το κάτω μέρος της παγοκρηπίδας. Τα ανησυχητικά ευρήματα όμως αφορούσαν ρήγματα, που ξεκινούν από σημεία στο κάτω μέρος της παγοκρηπίδας και αναπτύσσονται με ρυθμό 10-20 μέτρων κάθε χρονιά, με τη μορφή ανάποδων χαραδρών, με πλευρές σαν σκαλοπάτια. Στις κάθετες πλευρές του πάγου, ο ρυθμός που λιώνει είναι 5 έως 10 φορές πιο γρήγορος συγκριτικά με τις οριζόντιες, εξαιτίας της μεγαλύτερης ανάδευσης του νερού.

Αν και η δυτική γλώσσα πάγου της παγοκρηπίδας Θουέιτς έχει μικρύνει κατά 80% τα τελευταία 25 χρόνια, το ανατολικό τμήμα της έχει συρρικνωθεί μόλις κατά 15%. Το άκρο αυτού του τμήματος συγκρατείται από μια υποθαλάσσια οροσειρά, που φτάνει μέχρι 400 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού. Ομως και εκεί ο πάγος λιώνει με ρυθμό, που σύμφωνα με εκτιμήσεις θα οδηγήσει στην αποκόλληση του άκρου από την οροσειρά μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.

Μονάδες GPS σε σταθμούς που δημιουργήθηκαν πάνω στην παγοκρηπίδα Θουέιτς έδειξαν ότι τα τελευταία 2,5 χρόνια η κίνησή της προς τη θάλασσα αυξήθηκε από 620 μέτρα κάθε χρόνο, σε 980 μέτρα. Παρατηρήσεις από τον αέρα εντόπισαν ρήγματα μήκους 3 χιλιομέτρων και πλάτους εκατοντάδων μέτρων, ενώ τεράστια κομμάτια έχουν πάρει κλίση και έχουν ανασηκωθεί 50 μέτρα στον αέρα, εκθέτοντας στρώματα πάγου που δεν είχαν δει το φως του ήλιου επί χιλιάδες χρόνια. Η παρατήρηση της παγοκρηπίδας Θουέιτς θα συνεχιστεί και με νέες επιτόπιες αποστολές.