Για το βιβλίο μίλησαν η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, και ο Δημήτρης Ξεκαλάκης, μέλος της ΚΕ και διευθυντής των εκδόσεων της «Σύγχρονης Εποχής». Στις σελίδες του βιβλίου μάς «ξενάγησε» ο ίδιος ο δημιουργός, Στέφανος Λουκάς, με μουσική επένδυση σε επιμέλεια Γρηγόρη Βασίλα.

Παραβρέθηκαν ανάμεσα σε άλλους η Ελένη Μπέλλου και ο Μάκης Παπαδόπουλος, μέλη του ΠΓ της ΚΕ, ο Νίκος Αμπατιέλος, μέλος της Γραμματείας της ΚΕ, βουλευτής και υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά με τη «Λαϊκή Συσπείρωση», η Διαμάντω Μανωλάκου, μέλος της ΚΕ και βουλευτής, καθώς και ο Γιώργος Καλαμαράς, υποψήφιος δήμαρχος Κερατσινίου - Δραπετσώνας με τη «Λαϊκή Συσπείρωση».

Το «παρών» έδωσαν εκατοντάδες άνθρωποι όλων των ηλικιών που αγαπούν το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι. Πολλοί από αυτούς είχαν ήδη διαβάσει την έκδοση, ενώ άλλοι την προμηθεύτηκαν από το βιβλιοπωλείο που λειτουργούσε στον χώρο.

Τον «λόγο» μετά τις ομιλίες πήραν δεκάδες μουσικοί, που με τις μελωδίες τους «ταξίδεψαν» τον κόσμο σε χιλιοτραγουδισμένα και αγαπημένα τραγούδια. Συμμετείχαν οι Θεοδώρα Αθανασίου, Βιβή Αποστολάτου, Αλέκος Αρβανίτης, Γρηγόρης Βασίλας, Παναγιώτης Γαλάνης, Γιώργος Βεντουρής, Αιμιλία Γαλιάτσου, Νώε Ζαφειρίδης, Γιώργος Ζορμπάς, Μαρία Καπετανίδου, Μανώλης Καλπάκης, Γιάννης Λεμπέσης, Θοδωρής Μέρμηγκας, Αργύρης Νικολάου, Γιώργος Νικόπουλος, Εύα Ξένου, Λάκης Ορφανίδης, Γιάννης Παπαβασιλείου, Φίλιππος Παχνιστής, Θύμιος Στουραΐτης, Κώστας Τσιγώνιας.

Ο Στ. Λουκάς με τις παρεμβάσεις του στάθηκε σε σημαντικές πλευρές, οι οποίες σηκώνουν μέχρι και τις μέρες μας συζήτηση. Προσέγγισε θέματα σχετικά με τη σχέση της εργατικής τάξης με το ρεμπέτικο, τη συζήτηση της ετυμολογίας της λέξης «ρεμπέτικο» και την εξέλιξη του λαϊκού τραγουδιού.

Ο Δ. Ξεκαλάκης στην αρχή της ομιλίας αναφέρθηκε στις καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν τη Θεσσαλία και στις ευθύνες του κράτους, εκφράζοντας τη συμπαράσταση και την αλληλεγγύη στους πληγέντες. Στη συνέχεια ανέδειξε το ρεμπέτικο ως λαϊκή δημιουργία, άμεσα συνδεδεμένη με τις λαϊκές μάζες, τους καταπιεσμένους και τους εκμεταλλευόμενους.

Εξήγησε ότι ο χαρακτηρισμός λαϊκό για το ρεμπέτικο τραγούδι είναι πρωτίστως κοινωνικά προσδιορισμένος, στοιχείο που απορρέει από το ποιος και για ποιον δημιουργεί, με τι καταπιάνεται, από το κοινωνικό του περιεχόμενο, την αποδοχή και τις βαθιές του ρίζες στο λαό.

Επεσήμανε ότι ο λαϊκός χαρακτήρας του επιβεβαιώνεται και από τη στάση που κράτησε απέναντί του η αστική τάξη και οι μηχανισμοί της εξουσίας που το μίσησαν όσο μίσησαν οτιδήποτε αυθεντικά λαϊκό. Το κυνήγησαν, το λοιδόρησαν, θεσμοθέτησαν μηχανισμούς λογοκρισίας, του φόρτωσαν χαρακτηριστικά που δεν είχε και εντέλει επειδή άντεχε στο χρόνο το «υιοθέτησαν» και επιχείρησαν να ευνουχίσουν και να αλλοιώσουν το λαϊκό του στοιχείο και χαρακτήρα και μουσικά και θεματικά.

Η βιομηχανία θεάματος και ακροάματος, οι εταιρείες και οι ανάγκες της εμπορευματοποίησης επιχείρησαν αποσπασματικά και επιλεκτικά να αποκρύψουν την πλούσια θεματολογία του ρεμπέτικου που δεν άφηνε απέξω κανένα κοινωνικό θέμα.

Σημείωσε, μεταξύ άλλων, για το βιβλίο ότι όπως λέει ο τίτλος του, ανιχνεύει τη διαδρομή και τις ρίζες του λαϊκού τραγουδιού στο βάθος του χρόνου με έναν ξεχωριστό τρόπο από αυτόν που έχουμε συναντήσει σε ανάλογες εργασίες και από αυτήν την άποψη έχει τη δική του ξεχωριστή συμβολή στη βιβλιογραφία.

Αξιοποιώντας τη μέθοδο του ιστορικού υλισμού, αντιμετωπίζει την Τέχνη ως μορφή κοινωνικής συνείδησης, παρακολουθεί την πορεία της λαϊκής δημιουργίας στο πλαίσιο της οικονομικής και κοινωνικής εξέλιξης, της αντίστοιχης πορείας ανάπτυξης του καπιταλισμού, της κοινωνικοταξικής διάρθρωσης και της πάλης των τάξεων.

Ανέδειξε ότι ο Στ. Λουκάς απαντάει εύστοχα και τεκμηριωμένα σε μια σειρά από παραποιήσεις και ιστορικές αναλήθειες που προσβάλλουν και το λαϊκό τραγούδι και τους δημιουργούς του και κυρίως τον ίδιο τον λαό και την πάλη του για μια καλύτερη ζωή. Με τρόπο απλό και κατανοητό κρατάει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, προσφέρει έναν σημαντικό όγκο πληροφοριών και γνώσεων που ξεπερνά στενά το λαϊκό τραγούδι, βοηθάει στον τρόπο σκέψης και στη μέθοδο για την αναζήτηση της αλήθειας.

Η Αλ. Παπαρήγα στην ομιλία της σημείωσε ότι «ο συγγραφέας, αξιοποιώντας υπάρχουσες γνωστές πηγές, αναδεικνύει την ιστορική πορεία του λαϊκού τραγουδιού, το μεγάλο χρονικό του βάθος. Δηλαδή, από τα βάθη της εμφάνισης των πρωτόλειων μορφών του, με πηγή τους ήχους της φύσης που μιμείται η ανθρώπινη φωνή υπηρετώντας την ανάγκη της επικοινωνίας με τον λόγο, τη γλώσσα.

Ξεκινά από πολλούς, ανώνυμους, ενώ στη μακρόχρονη πορεία αποκτά και πιο ατομικά χαρακτηριστικά, δηλαδή μια πορεία από τους ανώνυμους μουσικούς στους επώνυμους, από μεμονωμένα άτομα σε ομάδα ατόμων, μια μακρόχρονη πορεία με πρωταγωνιστές ταλαντούχους αλλά χωρίς μουσική παιδεία συνθέτες ως τους πιο σύγχρονους με μουσικές σπουδές, μορφωτικό επίπεδο.

Ο Στ. Λουκάς μελέτησε προϋπάρχουσες μελέτες και αξιόπιστες πηγές, αξιοποίησε εύστοχα τα Δοκίμια Ιστορίας του ΚΚΕ. Με βάση όλα τα παραπάνω, σημειώνει ότι από τα βάθη του 13ου ως τον 17ο αιώνα, στις συνθήκες περάσματος από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό και στην πορεία της καπιταλιστικής ανάπτυξης, το λαϊκό τραγούδι πρόβαλλε και με ένα πνεύμα αντίθεσης απέναντι στους νόμους και την πρακτική της εξουσίας, απέναντι στην αδικία.

Για το Κόμμα μας το αστικό εργατικό - λαϊκό τραγούδι όπως και το δημοτικό των αγροτικών περιοχών, δεν ήταν μόνο μια μορφή και μέσο ψυχαγωγίας, διασκέδασης, αλλά και μια μορφή επικοινωνίας, ακόμα και σε ορισμένες περιπτώσεις ως και αυθόρμητης διαμαρτυρίας για τα λαϊκά βάσανα, τελικά μορφή κοινωνικής συνείδησης σε κάθε φάση ή περίοδο. Το αστικό εργατικό - λαϊκό τραγούδι εξέφραζε και τα βάσανα, τα αισθήματα των ημιπρολεταριοποιημένων αγροτών που αναζητούσαν δουλειά, επιβίωση στα αστικά κέντρα.

Η συγκεκριμένη έκδοση της "Σύγχρονης Εποχής" είναι σημαντική και αξιόπιστη (ανεξάρτητα αν προκύψουν και διαφορετικοί προβληματισμοί), γιατί το μεθοδολογικό όπλο της είναι η μαρξιστική διαλεκτική, η μόνη επιβεβαιωμένη μέθοδος επιστημονικής γνώσης όλων των φαινομένων του εξωτερικού κόσμου, της κοινωνικής ζωής και της φύσης, παίρνοντας βέβαια υπόψη ότι στη λαϊκή καλλιτεχνική δημιουργία ο εξωτερικός κόσμος αντανακλάται ως περιγραφή κατάστασης, είτε χωρίς κριτική είτε και με κάποια μορφής κριτική.

Εμπεριέχει, δηλαδή, το στοιχείο της άγνοιας, της μερικής, αποσπασματικής γνώσης, της μη ακριβούς γνώσης των αντικειμενικών, ανεξάρτητων από την ανθρώπινη θέληση, παραγόντων, δηλαδή των νόμων που διέπουν τον εξωτερικό κόσμο. Εμπεριέχει το στοιχείο και της μη ακριβούς γνώσης της ιστορικότητας της εξέλιξης, της προοπτικής, πολύ περισσότερο της εναλλακτικής λύσης για να ζήσουν οι λαοί καλύτερα, χωρίς βάσανα και δυστυχία.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς αντανακλάται η αντικειμενική, εξωτερική, δηλαδή, πραγματικότητα στη συνείδηση των λαϊκών καλλιτεχνών: Αφορά σε τραγούδια που όλοι και όλες κατά καιρούς τραγουδάμε, γλεντώντας, παρά το γεγονός ότι πολλοί από εμάς δεν συμφωνούμε με τους στίχους, ή δεν αισθανόμαστε άνετα με εκείνους που περιγράφουν την ανισότιμη θέση της γυναίκας και μάλιστα στις πιο παραδοσιακές και ξεπερασμένες και προσβλητικές μορφές της, ενώ εκθειάζεται μέχρι λατρείας η γυναίκα μάνα, η γυναίκα δηλαδή στους λεγόμενους παραδοσιακούς ρόλους.

Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι σκοπός του καλλιτέχνη και του ή της στιχουργού ήταν η υπεράσπιση, η εξιδανίκευση του περιθωριακού γυναικείου ρόλου ιδιαίτερα της συζύγου, της συντρόφου, της φίλης. Είναι η περιγραφή μιας πραγματικότητας, που θεωρούνταν φυσική, στη συνείδηση ανθρώπων που δεν έχουν διαμορφώσει και αναπτύξει ένα ορισμένο επίπεδο κοινωνικής, πολιτικής συνείδησης στις συγκεκριμένες συνθήκες.

Ο συγγραφέας αναδεικνύει με στοιχεία και για το πώς το ρεμπέτικο, δηλαδή ορισμένοι ρεμπέτες και ρεμπέτισσες επηρεάστηκαν, θετικά από την πορεία της ταξικής πάλης, τον αντικατοχικό αγώνα του '41 - '44, της περιόδου του ΔΣΕ, ή και την άλλη πλευρά, πώς επηρεάστηκαν κάποιοι άλλοι από την κυρίαρχη αστική ιδεολογία και τους μηχανισμούς της, κυρίως όμως από τους όρους και τους εκβιασμούς των εταιρειών κ.λπ.».

Η Αλ. Παπαρήγα αναφέρθηκε ακόμα στη σημασία που δίνει το ΚΚΕ στη γνήσια λαϊκή δημιουργία, στις συνθήκες εμφάνισης του ρεμπέτικου, στην τακτική της αστικής τάξης, αλλά και στη σχέση και τη στάση του ΚΚΕ απέναντι στο ρεμπέτικο, καθώς και στις γυναίκες ρεμπέτισσες.

• Ο «Ριζοσπάστης» θα επανέλθει με αναλυτικότερη παρουσίαση της εκδήλωσης.