Τα δεκαέξι της χρόνια μετρά η πολύ σημαντική σειρά βιβλίων των εκδόσεων «Καστανιώτη» «Σκέψη, Χρόνος και Δημιουργοί», την οποία διευθύνει ο Θανάσης Θ. Νιάρχος. Τα «εγκαίνια» της σειράς -«παρακαταθήκης» σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών στον πολιτισμό και στην τέχνη του τόπου μας, έγιναν με το αριστουργηματικό βιβλίο του Γιάννη Τσαρούχη «Αγαθόν το εξομολογείσθαι». Εκτοτε από τη σειρά (πολύτομη κάθε χρόνο) πέρασαν πολλά μεγάλα ονόματα δημιουργών και πολλά σημαντικότατα βιβλία - έργα που έγραψαν οι ίδιοι οι δημιουργοί ή άλλοι γι' αυτούς. Κάποια βιβλία ελέγχονται από ορισμένους για «συμβιβασμό, υποχώρηση», αλλά η σειρά επιμένει στον αρχικό στόχο της «να δείχνει το δρόμο του πολιτισμού», όπως επισήμαναν σε χτεσινή παρουσίαση των νέων τόμων της σειράς, οι Θανάσης Καστανιώτης και Θανάσης Νιάρχος.

Ο Θ. Νιάρχος άρχισε την παρουσίαση των βιβλίων της σειράς για το 2001, αναφέροντας σαν «στίγμα» της τους δημιουργούς τριών βιβλίων. Τον Γιάννη Τσαρούχη, του οποίου «ο ανιδιοτελής στοχασμός δημιούργησε πολιτισμό». Τη διεθνούς φήμης θεατρική ηθοποιό Χριστίνα Τσίγκου. Και τη συγγραφέα Μάρω Δούκα, η οποία με το βιβλίο της «Ο πεζογράφος και το πιθάρι του» δείχνει «την αγωνία του συγγραφέα για τα προβλήματα της τέχνης και κυρίως της ζωής».

Τα νέα βιβλία της σειράς αυτής είναι των:

• Ματθαίος Μουντές

  Παναγιώτη Τέτση «Χωρίς τηλεόραση». Ο σπουδαίος ζωγράφος, ο οποίος δε βλέπει ποτέ τηλεόραση (εξ ου και ο τίτλος του βιβλίου του) με τα κείμενά του αναφέρεται σε θέματα της γενέτειράς του Υδρας, τα οποία τον «συγκινούν». Λ.χ για την τύχη των οικισμών της από το «ενδιαφέρον» των ξένων, που έχουν αγοράσει γη ή σπίτια σ' αυτό.
• Κώστα Μουρσελά «Ασκήσεις επί χάρτου -Ι». Δοκιμιογραφικού ύφους κείμενα- καταγραφές (μονολογικά ή διαλογικά και γι' αυτό κάπως θεατρόμορφα) συζητήσεων με φίλους ή ομοτέχνους, ή προβληματισμών του για θέματα της Τέχνης, της γραφής σε σχέση και με τη ζωή.
• Νίκου Μπακουνάκη «Ιταλικές νύχτες (Ενα μουσικό ημερολόγιο)». Κείμενα-μονογραφίες της δεκαετίας 1992-2001, τα οποία υπαγορεύτηκαν για τις ανάγκες του μαθήματος της Ιστορίας της Τέχνης που έκανε στο Πανεπιστήμιο Πάτρας, για τα προγράμματα όπερας στο Μέγαρο Μουσικής και στη Λυρική, κλπ.
• Μαρίκα κοτοπούλη «Εκφρασις», σε πρόλογο - επιμέλεια Εύας Γεωργουσοπούλου. Αφιερωματικό βιβλίο στη μεγάλη ηθοποιό, το οποίο περιλαμβάνει κείμενα και λόγια της ίδιας, συνεντεύξεις της, κείμενα και κριτικές που γράφτηκαν για τις ερμηνείες της, και παραστασιογραφία της.
• Χριστίνα Τσίγκου «Το πρόσωπο, ο λόγος και η σκηνή (Με τις "Ευτυχισμένες μέρες" του Σάμουελ Μπέκετ)». Εισαγωγή, σχόλια, επιμέλεια Ελσας Αδριανού. Πρόλογος Κώστας Γεωργουσόπουλος, Σταμάτης Φασουλής. Πρόκειται για τις μνήμες της ηθοποιού για τη μετάφρασή της και την ερμηνεία της στο μπεκετικό έργο και για τις κριτικές που γράφτηκαν.

• Χριστίνα Τσίγκου

  Ματθαίος Μουντές «Μακρινά φώτα». Δοκίμια και μελέτες του πρόωρα χαμένου, υπεράξιου δημιουργού και φιλολόγου για προσωπικότητες των Γραμμάτων και Τεχνών (Τσαρούχης, Παπατσώνης, Καρούζος, κ.α).
• «Με τους μαθητές του Ροντήρη» σε επιμέλεια του Θανάση Λάλα. Συνεντεύξεις που έδωσαν στον Θ. Λάλα μαθητές του σπουδαίου θεατράνθρωπου, σχετικά με τον δάσκαλό τους.
• Γιώργου Πηλιχού «Πνεύμα και πολιτική (Διακεκριμένοι Ελληνες διανοούμενοι μπροστά στα πολιτικά διλήμματα του καιρού τους)». Συνεντεύξεις διανοουμένων στο γνωστό δημοσιογράφο (Ελύτης, Σκαρίμπας, Παπανούτσος, κ.α).

Η γνωστή παροιμία «εκεί που μας χρωστάγανε μας πήραν και το βόδι» παίρνει νέες εννοιολογικές διαστάσεις μετά τις τελευταίες εξελίξεις στο ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Χτες, ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, Ρόμπερτ Αντερσον, σε άρθρο του στους «Τάιμς» (άτυπο εκπρόσωπο των κυβερνητικών θέσεων) ξεκαθαρίζει ότι «τα Ελγίνεια Μάρμαρα δε θα εγκαταλείψουν ποτέ το Λονδίνο». «Τα Μάρμαρα βρίσκονται εκεί όπου θα παραμείνουν, όπου όλοι μπορούν να τα δουν», γράφει ο Αντερσον και επιμένει στο προκλητικά «ανιστόρητο» ψεύδος των Βρετανών: ότι ο λόρδος Ελγιν «νομίμως»... βούτηξε και μετέφερε τα αρχαία στο Λονδίνο. Ισχυρίζεται δε ότι η «νόμιμη» πράξη του κλέφτη Ελγιν, «έσωσε τα Γλυπτά από άλλον ένα αιώνα φθοράς», αποσιωπώντας βέβαια τις καταστροφικές επεμβάσεις «συντήρησης» των Βρετανών στη δεκαετία του '30, αλλά και τα φαγοπότια της πλουτοκρατίας στην αίθουσα των Γλυπτών. Κατηγορεί την Ελλάδα ότι «δεν μπορεί να συντηρήσει ούτε τα αρχαία που έχει» και καταλήγει, ότι «το Βρετανικό Μουσείο δεν έχει τη νομική δυνατότητα να επιστρέψει τα Μάρμαρα ή άλλους αρχαιολογικούς θησαυρούς ακόμη και αν το ήθελε. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να αλλάξει η νομοθεσία». Απαντώντας εμμέσως στην πρόταση του Ε. Βενιζέλου για δανεισμό των Γλυπτών, ο Αντερσον εκφράζει αμφιβολίες για το εάν η Ελλάδα θα τα επέστρεφε.

Με το άρθρο αυτό ο Αντερσον προφανώς «απαντά» και στη σημερινή εναρκτήρια εκδήλωση της καμπάνιας «Παρθενώνας 2004», στη Βουλή των Κοινοτήτων, την οποία οργανώνει ο βουλευτής Ρίτσαρντ Αλαν, με στόχο την επιστροφή των Γλυπτών έως το 2004. Η καμπάνια υποστηρίζεται από πολλούς βουλευτές και καλλιτέχνες, όπως η Βανέσα Ρεντγκρέιβ. Θέση υπέρ της επιστροφής μέσω δανεισμού πήρε και ο διευθυντής του μουσείου «Victoria and Albert», Μαρκ Τζόουνς.

Εξάλλου, σε συνέντευξή της στο ραδιοφωνικό σταθμό «Πλάνετ 104,5», η επικεφαλής της βρετανικής επιτροπής για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, Ελένη Κιούμιτ, αναφερόμενη στη συνέντευξη του διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου σημειώνει, ότι «το μόνο καινούριο είναι ότι έχει περισσότερες ανακρίβειες απ' ό,τι συνήθως λένε οι Βρετανοί και δείχνει τη φοβερή υποκρισία των Βρετανών, ιδίως του διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου». Οσο για τη «νομιμότητα» του Ελγιν, η Κιούμιτ σημειώνει, ότι ο αρχαιοκάπηλος λόρδος ήθελε τα γλυπτά μόνο για το σπίτι του και αναγκάστηκε να τα παραδώσει στο βρετανικό κράτος σαν αντίτιμο για τα υπέρογκα χρέη του από τους φόρους!