Μια σειρά αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη διαδικασία της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής δρομολογεί η κυβέρνηση. Παρά τα μεγάλα λόγια για τον «εκσυγχρονισμό» του σχετικού πλαισίου και τη «διασφάλιση» των δικαιωμάτων των γυναικών, το νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας, που βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση μέχρι την προσεχή Δευτέρα, δεν μεταβάλλει, αλλά εδραιώνει το σημερινό τοπίο.

Ο τομέας της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής αποτελεί «φιλέτο» για τους επιχειρηματικούς ομίλους, ο ετήσιος «τζίρος» των ιδιωτικών μονάδων υπολογίζεται σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, τα ζευγάρια ακριβοπληρώνουν τις σχετικές διαδικασίες, οι επιχειρηματίες του χώρου δεν περιορίζονται στην εγχώρια «πελατεία», αλλά έχουν το βλέμμα τους στραμμένο έξω από τα σύνορα της χώρας, στα κέρδη που μπορεί να τους αποφέρει η παραπέρα ανάπτυξη του «ιατρικού τουρισμού».

Παράλληλα, από το κάδρο της συζήτησης και των κυβερνητικών «πανηγυρισμών» απουσιάζει κάθε αναφορά στις επιπτώσεις της αντιλαϊκής πολιτικής που μετατρέπει τη ζωή των νέων ζευγαριών σε κινούμενη άμμο και σε πολλές περιπτώσεις κάνει την απόκτηση παιδιών και τη δημιουργία οικογένειας να μοιάζει με «άλμα στο κενό».

Μια από τις ρυθμίσεις που προβλήθηκαν ιδιαίτερα είναι αυτή που αυξάνει το όριο της ηλικίας μέχρι την οποία μπορεί μια γυναίκα να υποβληθεί σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης από τα 52 στα 54 έτη. Επιπλέον, αλλαγές δρομολογούνται όσον αφορά τη διαδικασία της κρυοσυντήρησης ωαρίων.

Συγκεκριμένα, προβλέπεται η δυνατότητα κρυοσυντήρησης όχι μόνο για ιατρικούς αλλά και για κοινωνικούς λόγους, δηλαδή για τη μελλοντική διατήρηση της γονιμότητας. Παράλληλα, η προϋπόθεση της συναίνεσης του ή της συζύγου - συντρόφου του ατόμου που ζητά την κρυοσυντήρηση του γενετικού του υλικού αντικαθίσταται από την «επίσημη ενημέρωση» από τη Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής ή την Τράπεζα Κρυοσυντήρησης.

«Με το καινοτόμο νομοσχέδιο για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όλα τα ζευγάρια, άνδρες και γυναίκες, που θέλουν να κάνουν οικογένεια με αυτήν την επιλογή, μπορούν να πραγματοποιήσουν τα σχέδια και τα όνειρά τους. Ενα ευαίσθητο θέμα των καιρών μας βρίσκει τον δρόμο για τη λύση του»: Με την παραπάνω ανάρτηση στον λογαριασμό του στο twitter είχε σχολιάσει ο πρωθυπουργός τις προωθούμενες αλλαγές, όταν το νομοσχέδιο είχε πάρει το «πράσινο φως» από το υπουργικό συμβούλιο.

Κατά πόσο όμως αντιστοιχούν οι προωθούμενες αλλαγές στις πανηγυρικές κυβερνητικές διακηρύξεις; Κατά πόσο στρώνουν όντως τον «δρόμο για τη λύση» των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν γυναίκες και ζευγάρια, με βάση τις σύγχρονες δυνατότητες της επιστήμης;

Νομοθετικές αλλαγές και ρυθμίσεις όπως οι παραπάνω δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να κρύψουν μια σειρά πλευρές της αντιλαϊκής πολιτικής, που ναρκοθετεί τη ζωή και τα όνειρα των νέων ανθρώπων. Για ένα πολύ μεγάλο μέρος γυναικών που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά, ο βασικός ανασταλτικός παράγοντας, που τις αναγκάζει να μεταθέτουν χρονικά την απόφαση αυτή, είναι οι άσχημοι όροι δουλειάς και ζωής.

Η γενικευμένη εργασιακή ανασφάλεια, η κυριαρχία των «ευέλικτων» μορφών απασχόλησης, η συχνή περιπλάνηση ανάμεσα στην ανεργία και την ολιγόμηνη, κακοπληρωμένη εργασία, η έλλειψη σταθερού ημερήσιου και εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, η καθήλωση των μισθών σε χαμηλά επίπεδα και το «ξήλωμα» των Συλλογικών Συμβάσεων, είναι μερικές από τις πλευρές της καθημερινότητας των νέων ζευγαριών που αφήνουν βαρύ το αποτύπωμά τους και επιδρούν στην απόφαση για τη δημιουργία οικογένειας, μαζί με άλλους κοινωνικούς παράγοντες.

Την ίδια στιγμή, κρύβεται η εντατικοποίηση της εργασίας, που εκτός των άλλων επιβαρύνει ιδιαίτερα τον γυναικείο οργανισμό (μυοσκελετικά προβλήματα, προβλήματα υπογονιμότητας κ.ά.). Στο παραπάνω φόντο, έρχονται να προστεθούν οι συνθήκες της εκρηκτικής ακρίβειας, η αγωνία σχετικά με το πώς θα καλυφθούν το ενοίκιο, ο λογαριασμός του ρεύματος, το κόστος των βασικών ειδών διαβίωσης.

Το μελανό τοπίο συμπληρώνει η επιφόρτιση του ζευγαριού, και κατά κύριο λόγο της γυναίκας, με την ευθύνη της φροντίδας και της στήριξης των παιδιών, στο έδαφος της υποβάθμισης και εμπορευματοποίησης της Υγείας - Πρόνοιας.

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για τις αντιλαϊκές «ράγες» της πολιτικής της ΕΕ και διαχρονικά των κυβερνήσεων που οδηγούν στον κατακερματισμό της κοινωνικής ζωής της γυναίκας, φέρνοντας σε αντιπαράθεση το δικαίωμά της στην εργασία με την κοινωνική ανάγκη προστασίας της μητρότητας, της οικογένειας.

Αυτές οι πολιτικές πρακτικές παρουσιάζουν ως ζήτημα ατομικής ευθύνης και ικανότητας της γυναίκας την «επιλογή» ανάμεσα στην «επαγγελματική ανέλιξη» και στη δημιουργία οικογένειας. Αυτό το αντιδραστικό πλαίσιο αναγκάζει πολύ συχνά μισθωτές και αυτοαπασχολούμενες να αναβάλουν τη δημιουργία οικογένειας για το μέλλον.

Κριτήριο για την εν λόγω νομοθετική πρωτοβουλία δεν είναι η αξιοποίηση των επιστημονικών, τεχνολογικών επιτευγμάτων της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για τις ανάγκες των γυναικών και των νέων ζευγαριών, αλλά η προσπάθεια να διαχειριστούν τα αδιέξοδα που διαμορφώνει η αστική στρατηγική σε σχέση με την αύξηση της γυναικείας απασχόλησης.

Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε επιχειρηματικοί κολοσσοί στο πρόσφατο παρελθόν επιδοτούσαν την κρυοσυντήρηση των ωαρίων των εργαζόμενων γυναικών και το παρουσίαζαν ως κίνητρο παρακίνησης για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών, που θέλουν να αφοσιωθούν στην «καριέρα», χωρίς να θυσιάσουν τη μητρότητα και τη δημιουργία οικογένειας.

Προφανώς κριτήριο δεν ήταν η διευκόλυνση της εργαζόμενης γυναίκας, αλλά ο υπολογισμός του «οφέλους» για τα επιχειρηματικά συμφέροντα, εκτιμώντας με βάση έρευνες ότι οι γυναίκες είναι πιο παραγωγικές όταν δεν έχουν οικογένεια και παιδιά να αποσπούν... το «ενδιαφέρον» τους για την επιχείρηση.

Στην Ελλάδα, με βάση τα δεδομένα της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για το 2018, γίνονται περισσότεροι από 15.000 κύκλοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και γεννιούνται πάνω από 2.500 παιδιά ετησίως.

Από τον συνολικό αυτό αριθμό εκτιμάται ότι σε δημόσια νοσοκομεία γίνονται μόλις 1.000. Από τις περίπου 60 μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και τράπεζες κρυοσυντήρησης που λειτουργούν στη χώρα μας, όπως αποτυπώνεται στον κατάλογο που είναι αναρτημένος στην ιστοσελίδα της Εθνικής Αρχής, η συντριπτική πλειοψηφία αφορά ιδιωτικές δομές, ενώ τα δημόσια νοσοκομεία, στα οποία υποστηρίζονται οι σχετικές υπηρεσίες, μετριούνται στα δάκτυλα των χεριών.

Στο φόντο αυτό, οι γυναίκες και τα ζευγάρια που έχουν ανάγκη τις σχετικές υπηρεσίες αναγκάζονται να βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη, για να ανταποκριθούν στο υπέρογκο κόστος. Οι σύγχρονες δυνατότητες που έχει δημιουργήσει η εξέλιξη της επιστήμης, όπως η Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, οι τράπεζες ωαρίων, ομφαλικών κυττάρων, αποτελούν σε μεγάλο βαθμό πεδίο δραστηριοποίησης του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα. Η πραγματικότητα αυτή όχι μόνο δεν αλλάζει, αλλά εδραιώνεται ακόμα παραπέρα από τις αλλαγές που σχεδιάζει η κυβέρνηση, αντιμετωπίζοντας τις ανάγκες των γυναικών σαν μια ευκαιρία για παραπάνω κέρδη.

Το ζήτημα της αύξησης του ανώτατου ορίου ηλικίας συνδέεται σαφώς με την ενίσχυση του ιατρικού τουρισμού. «Το νομοθετικό πλαίσιο στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αποκλείει από τις θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής γυναίκες ηλικίας μεγαλύτερης των 45 ετών», σημειώνει η ίδια η Αρχή στην ιστοσελίδα της. Στο φόντο αυτό, τα αναθεωρημένα ηλικιακά όρια καθιστούν το περιβάλλον στην Ελλάδα «εξαιρετικά φιλικό για τα υπογόνιμα ζευγάρια που ταξιδεύουν στην πατρίδα μας από άλλες χώρες του κόσμου προκειμένου να αποκτήσουν παιδί».

Αντίστοιχα, στο νομοσχέδιο έχουν τη θέση τους και άλλες ρυθμίσεις που διευκολύνουν τη λειτουργία των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό. Ετσι, με άρθρο το νομοσχέδιο (άρθρο 15) προβλέπεται ότι οι Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής που εγκαθίστανται και λειτουργούν εντός των κτιριακών εγκαταστάσεων ιδιωτικής κλινικής, στη βάση της μίσθωσης χώρου, μπορούν να λειτουργούν ως αυτόνομες μονάδες χωρίς να απαιτείται να διαθέτουν ίδιες υποδομές εισόδου και εγκαταστάσεων.

Ως στόχος της ρύθμισης αυτής παρουσιάζεται η «ενίσχυση της οικονομίας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, μέσα από τη σύμπραξη ιδιωτικών επιχειρήσεων κατά την παροχή υπηρεσιών Υγείας».

Από τη μια, οι δυνατότητες που δημιουργεί η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας για τη βελτίωση της ζωής και της υγείας των γυναικών, των νέων ζευγαριών. Από την άλλη, οι «παρενέργειες» που συνεπάγεται η μετατροπή των επιστημονικών κατακτήσεων σε εμπορεύματα και η αξιοποίησή τους με βάση το κριτήριο του κέρδους.

Απέναντι στις κυβερνητικές «καινοτομίες» που προκλητικά παρουσιάζονται ως ρυθμίσεις που «διασφαλίζουν» τα δικαιώματα των γυναικών, η μόνη απάντηση είναι η απαίτηση για μέτρα ουσιαστικής στήριξης και προστασίας της μητρότητας, ενίσχυσης των νέων ζευγαριών. Ανάμεσα σε αυτά, και η αυτονόητη διεκδίκηση για πλήρη κάλυψη από το κράτος όλων των εξόδων του προγεννητικού ελέγχου, της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και του τοκετού.