«Κι είμαι κρυμμένος πίσω απόνα τετράγωνο φως, χλωμό ή ασημένιο ή ρόδινο, και μπορώ ελεύθερα να κοιτάζω τον κόσμο χωρίς κανένας να με βλέπει...», γράφει ο Γιάννης Ρίτσος στο «Παράθυρο», το πρώτο της σπουδαίας «Τέταρτης Διάστασης». Σε αυτά τα 17 ποιήματα, που γράφτηκαν την περίοδο 1956 - 1975, ο Γιάννης Ρίτσος επιχειρεί πιο «χαμηλόφωνα», πιο εξομολογητικά ν' ανιχνεύσει, να κατανοήσει και ν' απεικονίσει ποιητικά τις ήττες, τις απώλειες, τις ιστορικές επιβραδύνσεις, το χρέος, την ιστορική συνέχεια μαζί και τις υπαρξιακές ανησυχίες μας, όπως τη φθορά, τον θάνατο, τον έρωτα, αφού είναι «όλα δικά μας, όλα του κόσμου τούτου», όπως γράφει στο τελευταίο ποίημα της συλλογής, «Οταν έρχεται ο ξένος»...

Στο θέατρο «Δρόμος» (Αγίου Μελετίου 25 και Κυκλάδων, Κυψέλη) η θεατρική ομάδα «Μήδεια», σε σκηνοθεσία Εμμανουήλ Γ. Μαύρου, ανεβάζει τέσσερις ποιητικούς μονολόγους από την «Τέταρτη Διάσταση», επιδιώκοντας να αναδείξει τη διαχρονική γραφή του μεγάλου ποιητή που είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με το σήμερα. Και γι' αυτό είναι μεγάλη η χαρά μας που μοιράζονται στιγμές του ρόλου τους στον «Ριζοσπάστη» η Μαριάνθη Σοντάκη, ο Λεωνίδας Καλφαγιάννης, η Γιώτα Τσιότσκα και η Μαριάννα Λαγούρου.

Ο Γιάννης Ρίτσος, ο ποιητής της «Pωμιοσύνης» και του «Επιτάφιου», από νεαρή ηλικία αισθάνεται τον εαυτό του ως εντολοδόχο, «υπεύθυνο ενός κόσμου». Μέλος του ΚΚΕ, εξορίστηκε στη Μακρόνησο, στη Γυάρο και στη Λέρο και αυτή του η ιδεολογία επηρέασε σε βάθος την ποίησή του.

Κατανοώντας τις ιστορικές στιγμές που περνάει ο ελληνισμός, γράφει έχοντας πλήρη επίγνωση της αποστολής του. Τα ποιήματά του έγιναν τραγούδια που έδωσαν φωνή στους αγώνες του λαού στις πιο δύσκολες ώρες του.

Ομως, η «Τέταρτη Διάσταση» είναι ένα εντελώς ξεχωριστό κομμάτι της δουλειάς αυτού του πολυγραφότατου ποιητή. Περιλαμβάνει 17 ποιητικούς μονολόγους με πρωταγωνιστές κυρίως ήρωες που προέρχονται από τον αρχαίο μύθο. Ιδιαίτερα προσωπικό, υπαρξιακό και λυρικό έργο - κατά τη γνώμη μου με φιλοσοφικές προεκτάσεις - που μιλά για τον χρόνο, τη φθορά, την εξουσία, τον έρωτα, τον θάνατο. Ο ίδιος θεωρούσε την «Τέταρτη Διάσταση» ως τη σύνοψη όλων των υπόλοιπων έργων του.

Γνώρισα αυτό το έργο - ποταμό το 2004, όταν στην πρεμιέρα μας του «Ιππόλυτου» στην Επίδαυρο, ο σκηνοθέτης Βασίλης Νικολαΐδης μού χάρισε το βιβλίο. Εκτοτε αυτό το έργο μού έγινε εμμονή και το 2016 αποφασίσαμε με τον Νικολαΐδη να καταπιαστούμε με την «Ισμήνη». Κάναμε μία παράσταση που σε μένα άνοιξε υποκριτικούς δρόμους. Την ταξιδέψαμε μέχρι το μακρινό Μεξικό, μεταφέροντας τον λόγο του Ρίτσου στην άλλη άκρη του κόσμου και γνωρίζοντας ιδιαίτερα φορτισμένες συγκινησιακά στιγμές.

Τη φετινή χρονιά στο θέατρο «Δρόμος» και με σκηνοθέτη τον Εμμανουήλ Μαύρο επιχειρείται για πρώτη φορά ένα αφιέρωμα στην «Τέταρτη Διάσταση» με τέσσερις παραστάσεις, την «Φαίδρα», την «Ισμήνη», τη «Σονάτα» και τον «Αποχαιρετισμό».

Ο μονόλογος της Φαίδρας είναι ο τελευταίος της σειράς αφού γράφτηκε το 1975. Μιλά για τον αδιέξοδο έρωτα μιας γυναίκας προς τον νεαρό γιο του άντρα της. Δύο κόσμοι αναμετρώνται. Αυτός του πάθους και ο αντίθετος της εγκράτειας. Η Φαίδρα έρχεται αντιμέτωπη με το κοινωνικά ορθό, με οτιδήποτε κρατά ένα άτομο ενταγμένο στην κοινωνική ζωή. Κόβει έναν έναν τους δεσμούς και οδηγείται στον θάνατο που μοιάζει μονόδρομος. Η δύναμη αλλά και η λυρικότητα των ερωτικών σκηνών είναι ανυπέρβλητη. Είμαστε πια στη μεταπολίτευση και ο Ρίτσος αισθάνεται πως έχει πλέον το δικαίωμα να μιλήσει για απαγορευμένα πάθη. Ομως, ακόμα και τώρα ο αγωνιστής συγκινεί, μια που φαίνεται να ντρέπεται γι' αυτή του την παρόρμηση και επιστρέφει στον πολιτικό λόγο, που είναι πυκνός και με συνεχείς εναλλαγές ποιητικού και ρεαλιστικού ύφους. Η υποκριτική πρόκληση είναι ακραία γοητευτική και επικίνδυνη. Κάθε Τετάρτη ανεβαίνω στη σκηνή με φόβο και πάθος.

2 Μάρτη 1957

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ στην Κύπρο, καίγεται ζωντανός στη σπηλιά της Μονής Μαχαιρά, αφού πυρπολείται από τις αγγλικές κατοχικές δυνάμεις ύστερα από δεκάωρη μάχη.

4 Μάρτη 1957

Ο Γιάννης Ρίτσος διαβάζει το νέο στην εφημερίδα και συγκλονίζεται. Γράφει τον «Αποχαιρετισμό». Σαν να είναι ο ίδιος πολεμικός ανταποκριτής, μας παρουσιάζει τις τελευταίες στιγμές του Αυξεντίου μέσα στη σπηλιά που έχει απομείνει, αρνούμενος να παραδοθεί και επιμένοντας στην ολοκλήρωση της δικής του θυσίας «για μια ζωή που πια δεν θα απαιτεί καμιά θυσία». Στον «Αποχαιρετισμό» του ο Ρίτσος εξυψώνει τη ζωή και την ελευθερία μέσω του θανάτου ενός σπουδαίου αγωνιστή.

23 Δεκέμβρη 2023

Η πρώτη παράσταση του «Αποχαιρετισμού» στο θέατρο «Δρόμος» ξεκινάει στις 21.15. Τελείωσαν πια τα ψέματα. «Δικά μας και ξένα», η πρώτη φράση και ξεκινούν οι χίλιες μάσκες να μιλούν, οι λέξεις να χορεύουν, τα σχήματα να παίρνουν μπρος στον θάνατο, να οδεύουν κι ένας μονάχα ήρωας με 29 κομμάτια παλεύει με τον χρόνο του και με χαρά στα μάτια... μιλάει για τον άνθρωπο.

30 Γενάρη 2024

Προσπαθώ κάθε Σάββατο να φτιάξω έναν κόσμο που μας χωράει και τους πενήντα μας (όσους περίπου χωράει το θέατρο) παρέα με τον Γιώργο Λιάκο, τον συμπρωταγωνιστή μου, μουσικό και τραγουδοποιό. Θα ήταν χαρά μας να σας έχουμε κοντά μας, να ξαναβρούμε έννοιες ωραίες, έννοιες χαμένες στις μέρες μας, που τόσο όμορφα πλέκει με αγάπη και τρυφερότητα ο Γιάννης Ρίτσος σε αυτό το έργο.

Εχω τη χαρά και την τιμή να είμαι μέρος του «Ημερολογίου», που συνέθεσε με ιδιαίτερη ευαισθησία ο Εμμανουήλ Μαύρος, με τον 12ο κατά σειρά ποιητικό μονόλογο της «Τέταρτης Διάστασης», την «Ισμήνη».

Μέσω αυτού του σπουδαίου έργου του Γιάννη Ρίτσου η τραγική ηρωίδα ξανασυστήνεται στο κοινό, παρουσιάζοντας μια πολύ ανατρεπτική εκδοχή του εαυτού της, αλλά και της αδερφής της, της Αντιγόνης. Αποδομώντας την εξιδανικευμένη εικόνα της δεύτερης και των ηρωοποιημένων πράξεών της, προσπαθεί να αναδείξει αυτό που για την ίδια κατέχει τη σημαντικότερη θέση πάνω από κάθε ηρωισμό, αυτοθυσία, καθήκον και ηθικό χρέος - και αυτό δεν είναι άλλο από την ανθρώπινη φύση, το ανθρώπινο σώμα και την ανάγκη του για έρωτα, απόλαυση, ζωή. Αφορμή για τον εξομολογητικό της μονόλογο αποτελεί η επίσκεψη ενός νεαρού αξιωματικού, που υποδύεται ο Γιώργος Λιάκος, παίρνοντας τον ρόλο του «συνοδοιπόρου» της Ισμήνης στο ξετύλιγμα της ιστορίας της.

Ο χώρος στον οποίο εκτυλίσσεται η σκηνική δράση είναι το ερειπωμένο αρχοντικό της ξεκληρισμένης οικογένειας της ηρωίδας. Μέσα σε αυτόν κινείται με την οικειότητα που της γεννά το γνώριμο περιβάλλον και με το βάρος της φθοράς του χρόνου, που αποτυπώνεται τόσο στα σκηνικά αντικείμενα όσο και στα «φαντάσματα» που στοιχειώνουν ολόκληρο το σπίτι. Μοιάζει να είναι πια και η ίδια ένα κομμάτι του, φέροντας πάνω της τα στοιχεία της δόξας και της σήψης που το χαρακτηρίζουν.

Ηταν μεγάλη πρόκληση η πρόταση του Εμμανουήλ Μαύρου να υποδυθώ την γυναίκα με τα μαύρα στη «Σονάτα του Σεληνόφωτος». Οταν καταπιάνεσαι με τους ποιητικούς μονολόγους του Γιάννη Ρίτσου χρειάζεται να έχεις κάνει την έρευνά σου, να έχεις συνέπεια για να μπορέσεις να επιτύχεις τους στόχους σου ως ηθοποιού, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η «Σονάτα του Σεληνόφωτος», όπου υποδύομαι την γυναίκα με τα μαύρα. Και όλο αυτό το αγκαλιάσαμε με αγάπη και συνεχίζω κάθε φορά που βρίσκομαι στη σκηνή να αισθάνομαι δέος ακούγοντας τη φωνή του και βέβαια το τρακ είναι αναπόφευκτο (εγώ πάντα έχω τρακ...).

Μέσα από αυτούς τους ποιητικούς μονολόγους ανακάλυψα ως άνθρωπος περισσότερο τον Γιάννη Ρίτσο, το μέγεθος της διαχρονικότητάς του και φυσικά το πόσο επίκαιρος είναι και στις μέρες μας ακόμα περισσότερο. Ολο αυτό το αντιμετωπίζω με σεβασμό και με συνέπεια, όπως και καθετί που αναλαμβάνω, αφήνομαι στις σκέψεις και στα συναισθήματα που μου δημιουργεί η κάθε λέξη του ποιητή. Στόχος μας είναι να θυμίσουμε τα βαθιά νοήματα και ίσως να αφυπνίσουμε τον κάθε θεατή που θα μας παρακολουθήσει έτσι ώστε να φύγει γεμάτος και ικανοποιημένος.

Προπώληση: more.com

Κράτηση και αγορά μόνο μέσω ταμείου του θεάτρου (τηλ. 210.8818.906 17.00 - 21.00).