Με αγλαείς παρουσίες, πολλή χλιδή και ταυτόχρονα με τη θωριά της στραμμένη στη λεγόμενη διεθνή οικονομική κρίση ξεκίνησε χτες (ολοκληρώνεται 15/2) το 59ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Αντίφαση εγγενής και διαυγώς αληθής. Στάλθηκαν άλλωστε πολλά ηλεκτρονικά μηνύματα από το γραφείο Τύπου στους δημοσιογράφους τις τελευταίες βδομάδες που σχετίζονταν με τη λεγόμενη οικονομική κρίση και το περιορισμένο μπάτζετ που είχαν κάποιες ταινίες εξαιτίας της πρώτης.

Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ είναι η Σκοτσέζα ηθοποιός Τίλντα Σουίντον και τα υπόλοιπα μέλη, η Ισπανίδα σκηνοθέτης Ισαμπέλ Κόιξετ, ο σκηνοθέτης Γκάστον Καμπορέ από την Μπουργκίνα Φάσο, ο Σουηδός συγγραφέας Χένινγκ Μάνκελ, ο Γερμανός σκηνοθέτης Κρίστοφ Σλίνγκενσιφ, ο Αμερικανός σκηνοθέτης Γουέιν Γουάνγκ και η Αμερικανίδα συγγραφέας Αλις Γουότερς, η οποία είχε ηγηθεί στο κίνημα εναντίον του φαστ-φουντ στις ΗΠΑ.

H συνέντευξη Τύπου που έδωσε η κριτική επιτροπή ήταν χλιαρή καθώς δεν ήρθε πολύς κόσμος και συνεχίστηκε προκαλώντας χαρακτηριστική ανία. Γλυκανάλατη, ανούσια, με παιδικές και αφελείς ερωτοαπαντήσεις, χωρίς προβληματισμούς και συνειδητά συγχρονισμένη με το κυρίαρχο κλίμα της δήθεν αγωνίας και του προσωπικού ακτιβισμού. Τέτοιο ψυχομαχητό και αγωνία για την Αφρική, τέτοια ανησυχία γι' αυτή τη μεταφυσική οικονομική κρίση, δεν έχουμε ξαναδεί στην Μπερλινάλε.

Απόδειξη για τα παραπάνω, η απάντηση του Μάνκελ για το πώς βλέπετε τον κινηματογράφο στην εποχή της «παγκοσμιοποίησης»: «Χρειαζόμαστε λεφτά για να βελτιώσουμε τον κινηματογράφο. Επίσης για να βελτιώσουμε την κατάσταση στην Αφρική. Μα τι κόσμος είναι αυτός επιτέλους; Γι' αυτούς τους λόγους είμαι εδώ»..!

Οσο για το πώς... θα «βελτιωθεί» η κατάσταση στην Αφρική, η απάντηση ήρθε από τον Καμπορέ: «Το σινεμά είναι παγκόσμιο εργαλείο. Είναι ένας λόγος να πείθει τους ανθρώπους να μένουν στην Αφρική και να παλεύουν γιατί πολλοί Αφρικανοί πεθαίνουν στη θάλασσα προσπαθώντας να περάσουν στην Ευρώπη»... Πάνω εκεί «πετάχτηκε» ο Μάνκελ για να... «καταδείξει» τον «υπαίτιο»: «Εσείς είστε το πρόβλημα, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης που γράφετε πράγματα που φοβίζουν τον κόσμο να πάει στην Αφρική»! Η δε Αλις Γουότερς «είδε» τη θέση της στην κριτική επιτροπή ως εξής: «Σκέφτηκα ότι ο κινηματογράφος είναι ένα πολύ δυνατό μέσο επικοινωνίας. Εάν συνδέσουμε τον κινηματογράφο με τη διατροφή στον αγώνα μας, η ανθρωπότητα θα γίνει πιο δημιουργική»! Ιδια «άοσμη» και «άχρωμη» ήταν η απάντηση για το ποια είναι η ευθύνη της κριτικής επιτροπής στη στήριξη των καλών ταινιών: «Εμείς απλά μια πρόταση κάνουμε για ταινίες που θεωρούμε ότι πρέπει να δει ο κόσμος. Αυτό είναι όλο»!

Χαρακτηριστικές, για το πολιτικο-ιδεολογικό επίπεδο της συζήτησης ήταν και οι απαντήσεις για την εκλογή Ομπάμα, την οικονομική κρίση και πώς επηρεάζουν τα γεγονότα αυτά τις ταινίες: «Ολα τα πράγματα στον κόσμο επηρεάζουν τις ταινίες» (Μάνκελ). «Βλέπουμε τον Ομπάμα σα θεό. Εχουμε κρίση εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης. Ας μην περιμένουμε τις κυβερνήσεις να μας πούνε τι θα κάνουμε, ας ενεργήσουμε, ας πάμε στην Αφρική για παράδειγμα» (Σλίνγκενσιφ). Και η Γουότερς το «χαβά» της: «Μπορούμε να επικοινωνούμε και παράλληλα να παράγουμε το φαΐ μας με φάρμες στον τόπο μας. Yes, we can do this (σ.σ. "ναι, μπορούμε να το κάνουμε αυτό")! Εχουμε τα λεφτά και ο Ομπάμα πιστεύω θα φέρει τέτοιου είδους νέες ιδέες»...

H έναρξη της Μπερλινάλε πραγματοποιήθηκε με την ταινία «The Interantional» του Toμ Τίκβερ, τον οποίο έχουμε γνωρίσει στο παρελθόν από τις ταινίες «Τρέξε Λόλα, τρέξε», «Αρωμα» και «Ιστορία ενός δολοφόνου». Στη νέα ταινία του ο Louis Salinger (Κλάιβ Οουεν), πράκτορας της Interpol και η Eleanor Whitman (Ναόμι Γουότς), δημόσια Κατήγορος στο Μανχάταν, προσπαθούν να ξεσκεπάσουν μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου με παράνομες δραστηριότητες, όπως ξέπλυμα χρήματος, εμπόριο όπλων και έλεγχο κυβερνήσεων. Για να το πετύχουν αυτό, ταξιδεύουν από τη Νέα Υόρκη στο Βερολίνο, στο Μιλάνο και στην Κωνσταντινούπολη, μπλέκουν με πληρωμένους δολοφόνους, αδίστακτους τραπεζικούς κολοσσούς και θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους, καθότι πίσω από τις παράνομες δραστηριότητες κρύβονται τρομοκράτες, παράνομες χρηματοδοτήσεις και στημένοι πόλεμοι.

Σε συνέντευξή του, που δημοσιεύτηκε σε γερμανικές εφημερίδες και διαδικτυακές σελίδες, ο Τίκβερ είχε αναφέρει: «Πριν από το γύρισμα της ταινίας μίλησα με αρκετούς τραπεζίτες. Ηταν συχνά γύρω στα 5 έτη νεότεροί μου και είχαν ένα προσωπικό κύκλο εργασιών μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ! Ηταν συχνά προσηνείς τύποι, συμπαθητικοί και καλλιεργημένοι. Ταυτόχρονα μου υπογράμμιζαν στη συζήτησή μας: "Συγνώμη, κατ' αρχάς δεν εφεύραμε εμείς τον καπιταλισμό και δεύτερον ο καθένας κοιτάζει τα κέρδη του και εκείνα του καταστήματός του. Αυτό κάνουν όλοι"! Οταν τους εξέφραζα τις αντιρρήσεις μου, μου έλεγαν: "Παρακαλώ, η συζήτησή μας να τελειώσει γρήγορα. Το οικονομικό ήθος είναι ένα κατάλοιπο του παρελθόντος"».

Αυτές λοιπόν είναι οι εγκληματικές μηχανορραφίες των τραπεζών που για να συνεχιστεί η κερδοφορία τους πρέπει να μη μείνει τίποτα όρθιο από τα δικαιώματα της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Η ταινία επίσης δείχνει την τράπεζα να αγοράζει τους πυραύλους και να τροφοδοτεί χώρες. Να ανεβάζει καθεστώτα προκειμένου να δανειοδοτήσει τις χώρες τους. Και όπως κυνικά λέει ένας τραπεζίτης στην ταινία, το ζήτημα δεν είναι ο πόλεμος, αλλά το ποιος θα διαχειριστεί τα χρέη του πολέμου!

Ωστόσο και ο Τίκβερ δεν επιχειρεί το πολιτικό βήμα, παρά μας δίνει μια ταινία που μοιάζει περισσότερο με θρίλερ. Αλλωστε βάζει τον αστυνομικό (Κλάιβ Οουεν) να εκδικείται, απλά σκοτώνοντας. Ελεος! Αυτή είναι η λύση; Οπως έγινε γνωστό, ενώ η αρχική του πρόθεση ήταν να έχει περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα η ταινία, δέχτηκε ο ίδιος πιέσεις από την παραγωγή και άλλαξε ημερομηνίες προβολής, από τον Αύγουστο του 2008 σε Φλεβάρη του 2009, ακριβώς για να γυρίσει κάποιες επιπλέον σκηνές δράσης που να κάνουν την ταινία περισσότερο εμπορική.

Και στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε, παρέμεινε συνεπής μιλώντας γενικώς και αορίστως. Ετσι, στην ερώτηση για το αν πιστεύει πως, παρά την οικονομική κρίση, τράπεζες όπως αυτή που παρουσιάζει στην ταινία, πηγαίνουν καλά, απάντησε θετικά συμπληρώνοντας: «Κοιτάξτε, εμείς στην ταινία δε μιλάμε για όλες τις τράπεζες. Δεν είναι όλες οι τράπεζες κακές. Γενικώς είναι πολύ καλό μία τράπεζα να έχει τα λεφτά σου και να τα προστατεύει. Απλά το σύστημα δημιούργησε και κακές τράπεζες και το διαχωρίζουμε. Η ταινία έχει να κάνει με την ηγεμονία κάποιων στον κόσμο. Με ενέργειες ενός συστήματος που γίνονται διεθνώς ταυτόχρονα. Αυτό που έκανε η τράπεζα αυτή, πάνω-κάτω έχει γίνει και θα συνεχίζει να γίνεται».

Πολλή υποκρισία φάγαμε λοιπόν με την έναρξη της Μπερλινάλε. Και από τον τρόπο που μας τα λέει ο κύριος Τίκβερ, μάλλον συμπεραίνουμε ότι κι αυτός μέρος ενός συστήματος είναι. Ας ελπίσουμε ότι στη συνέχεια θα ανακαλύψουμε κάτι ποιοτικό από αυτό το διεθνές κινηματογραφικό πανηγύρι.

Σε ό,τι αφορά στο διαγωνιστικό κομμάτι, 26 ταινίες θα προβληθούν συνολικά, 18 από τις οποίες θα συναγωνιστούν για τις χρυσές και τις αργυρές άρκτους. Από τις 18 αυτές ταινίες, 14 είναι παγκόσμιες πρεμιέρες, ενώ εκπροσωπούνται συνολικά 18 χώρες.

Πρώτη φορά 3 ελληνικές ταινίες διαθέτουν το «πασαπόρτι» για την Μπερλινάλε: ο «Παράδεισος στη δύση» του Κώστα Γαβρά, η «Σκόνη του χρόνου» του Θόδωρου Αγγελόπουλου και η «Στρέλλα» του Πάνου Χ. Κούτρα.