Βιβλίο | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΛΑΛΑ - ΚΡΙΣΤ

«Ενας μικρός θεός περίσσεψε»

Κοινωνία ώρα μηδέν. Οσο κι αν μοιάζει κοινότοπη αυτή η έκφραση, είναι και το συμπέρασμα που κραυγάζει το κοινωνικό, εφηβικό μυθιστόρημα: «Ενας μικρός θεός περίσσεψε» της Δέσποινας Λάλα-Κριστ. Εκπέμπει εναγώνια SOS για τη νεολαία, που, «χωρίς αιδώ» οι επιτήδειοι τη ρίχνουν βορά στο κέρδος τους, με σύριγγες βυθισμένες σε νεανικά κορμιά.

Ωραία παιδιά, κορίτσια κι αγόρια, μικροί θεοί με ελπίδες για ένα μέλλον ευτυχισμένο, παγιδεύονται με πολυποίκιλους τρόπους, ώστε να επεκταθεί όλο και σε περισσότερο έδαφος αυτή η μάστιγα.

Ο ρεαλισμός «σπάει κόκαλα» κυριολεκτικά. Οι γρήγορες σκηνές, της φρίκης, του ξεπεσμού ηθικού και σωματικού, προξενούν πόνο οξύ, τόσο που δεν μπορεί κανείς να τον αντέξει. «Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία», ξεκίνησαν τόσα και τόσα παιδιά, όπως αφηγείται το κύριο πρόσωπο του μυθιστορήματος, ο Γιαννούλης. Ο Πάνος, ο λατρεμένος φίλος του, η Μίρκα, η Αννα-Μαρία κι εκεί στο τρίστρατο πολύμορφες Σειρήνες τούς παίρνουν τα συλλοϊκά τους. Στην Αννα - Μαρία συντέλεσε κι ο πρώιμος βιασμός της, που την καταρράκωσε και την έκανε εύκολη λεία.

Τραντάζει τόσο η ανάγνωση του βιβλίου, που καλό θα ήταν να το διαβάσουν οι έφηβοι και γενικά η νεολαία, καθώς είναι γραμμένο και γι' αυτούς με την προτροπή να μην ενδώσουν ποτέ στο φρικιαστικότερο όλεθρο, τα ναρκωτικά. (Εκδόσεις «Κέδρος», Αθήνα 1999).

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

ΕΚΤΩΡ ΚΑΚΝΑΒΑΤΟΣ: «ΑΚΑΡΕΪ»

Η ποίηση είναι το τρυφερότερο και το δυνατότερο μέρος του λόγου, ιδιαίτερα όταν ποιείται από δημιουργούς, όπως ο Ε. Κ. Στην τελευταία του συλλογή, ο ποιητής δίνει ρεσιτάλ γλώσσας κι έμπνευσης. Με την πένα του σμιλεύει τη γραφή του, συλλαβή συλλαβή, και με βαθύ στοχασμό φτάνει στο στόχο του, που δεν είναι άλλος από τη γνησιότητα και την αρτιότητα της δημιουργίας.

Η αλήθεια του ορθώνεται σαν δωρικός κίονας και στέκεται περήφανος πάνω σε ρεαλιστικά στοιχεία που στοιχειοθετούν την ίδια τη ζωή. Η λεπτότητα του λόγου του και τα λυρικά ρινίσματα που κοσμούν το όλο ποιητικό του οικοδόμημα οδηγούν σε μια ποιητική αρμονία. Το βιβλίο κοσμούν ένα σχέδιο και τέσσερα χαρακτικά του Γιάννη Στεφανάκι.

«Ποτέ η καθαρεύουσα της ηδονής / δεν τρύγησε ανάπαιστους / από απόλαυση / Κι αλλού: /.../ Και ξάφνου όρθια / κι ακίνητα τα κουπιά του Ηράκλειτου /...που αν θα χτυπήσουν πάλι τα νερά / θα ναι που / θα χουν πια διαβεί τα μάτια σου / και το σάστισμα θα 'χει κοπάσει./ Εκδόσεις «Αγρα».

Φαίδρα ΖΑΜΠΑΘΑ - ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ

ΠΑΝΟΣ Ν. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥΝΗΣ

«Επιτομή ΙΙ»

Υπό την απειλή της αμερικανοποίησης των πάντων είναι παρήγορη μια ποίηση, με έντονη ελληνικότητα, όπως η «Επιτομή ΙΙ» του Πάνου Ν. Παναγιωτούνη. Πρόκειται για επιλογή ποιημάτων του, της περιόδου 1970-2000. Οι σελίδες του σου διδάσκουν πώς μπορείς «πάνω σε μια αχηβάδα να ταξιδεύεις για τη Σκύρο...». Κι αν «τα χέρια» σου είναι «κλαριά της στέρησης», και στις τσέπες σου υπάρχουν μόνο «δεσμίδες ποιημάτων», το κέρδος δεν είναι λίγο: Μένει το όνειρο κι η οργή για ό,τι ελληνικό καθημερινά χάνεις. Αυτό σημαίνει αφύπνιση μπροστά στον κίνδυνο να μείνουμε χωρίς πατρίδα: «Εχ, πατρίδα κι αγόρια μας / με τα μεγάλα μάτια των ονείρων», λέει ο ποιητής, εννοώντας τα νιάτα που κάποτε εκτελέστηκαν και μας θυμίζουν τη θυσία τους «κόκκινες παπαρούνες γεμάτες εφηβεία».

Ολα σ' αυτή την ποίηση, μονάχα όνειρα και μνήμες μιας χαμένης νιότης στο «Σκοπευτήριο» την Πρωτομαγιά του '44, ή όπου αλλού. Γράφοντας ο Π.Ν.Π. «Γράμμα στον ποιητή» της Ρωμιοσύνης συνυφαίνει με εκείνον τις σκέψεις και ελπίδες του. Του μηνά πως «οι μητέρες πλέκουν ακόμα τις κάλτσες αυτών που δε θα 'ρθουν». Ανασκάπτοντας βαθιά το χρόνο, αποκαλύπτει τη στερημένη όσο κι επαναστατημένη προσωπικότητα του Παπαδιαμάντη. Τώρα που σε κάθε «ακρογιαλιά ακούγεται έντονη βραχνή αμερικάνικη μουσική, οι παππούδες της Σκιάθου» πρέπει να «κρατούν τις καραμπίνες τους». Οι λυρικές «γραμμές» του Π.Ν.Π. «ακολουθούν» τον Ελληνα τόπο χρόνο, και «Λόγο». Σμίγουν τον αρχαίο εργάτη του Λαυρίου με τον σύγχρονο, όπου κι αν μοχθεί. Συνθέτουν, την αληθινή ποίηση που υμνεί ήρωες και θεούς, γιουχαΐζοντας «την πατρίδα της λησμονιά». (Εκδόσεις ΔΡΟΜΕΥΣ).

Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

- «Περίπλους»: Ο πρώτος τόμος της μελέτης του πανεπιστημιακού καθηγητή Γιώργου Σ. Μάρκου «Η αρχαιοελληνική συμβολή στη διαμόρφωση της Ευρώπης του Μεσαίωνα (οι αρχαιοελληνικές ρίζες της Μεσαιωνικής Ευρώπης 5ος-15ος αιώνας)». Ο τόμος (402 σελ.), που περιέχει σπάνιες μικρογραφίες, φωτογραφίες τοιχογραφιών, ψηφιδωτών και αγαλμάτων στη μεσαιωνική Δύση, με ελληνικά θέματα. Το βιβλίο του Ρόμπερτ Γιούνγκσον «Λεξικό της γυναικείας υγείας» (μετάφραση Παναγιώτα Τσουρόπλη). Η μαρτυρία της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς «Τσερνόμπιλ (ένα χρονικό του μέλλοντος)» (το βιβλίο κυκλοφόρησε σε συνεργασία με το «Σύλλογο Υποστήριξης Ερευνών κατά της Λευχαιμίας και άλλων παθήσεων», μετάφραση Ορέστης Γεωργιάδης).

- «Παρασκήνιο»: Το βιβλίο του αγωνιστή του ΕΑΜ και του ΔΣΕ Δημήτρη Παλαιολογόπουλου «Ο Εμφύλιος πόλεμος στην επαρχία Καλαβρύτων (1946-1949)».

- «Εξάντας»: Το βιβλίο της Βίκυς Χαρισοπούλου «Της μεταπολίτευσης χαμένη γενιά» (πρόκειται για τα κείμενα ομώνυμης ραδιοφωνικής εκπομπής στην ΕΡΤ-3. Το βιβλίο του Αύγουστου Κορτό «Στοιχειωμένος». Το βιβλίο του Σερζ Μπραμλί «Η τρομοκρατία στο μπουντουάρ» (αφορά στον Μαρκήσιο ντε Σαντ, μετάφραση Πάνος Προκόπης).

- «Σάκκουλας»: Το βιβλίο του υπουργού Πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου «Το Σύνταγμα του 1975/1986/2001 (το κείμενο του Αναθεωρημένου Συντάγματος)» (με εισαγωγή του υπουργού και ευρετήριο).

- «Ιωλκός»: Η συλλογή διηγημάτων του Μανόλη Ι. Κουνούπα «Στενοποριές και στενορύμια». Η συλλογή διηγημάτων του Γεράσιμου Δ. Ρηγάτου «Ο Ανθρωπος του Σοφοκλέους και ο άνθρωπος της Σοφοκλέους».

- «Μοντέρνοι Καιροί»: Το μυθιστόρημα της Καλής Καρατζά «Ολα χάθηκαν στη βροχή».

- «Μεταίχμιο»: Εμπειρίες και σκέψεις εκπαιδευτικών για τα προαιρετικά εκπαιδευτικά προγράμματα (πολιτιστικά, περιβαλλοντικά, Comenius, κινητικότητα)» (επιμέλεια Γιώργος Μπαγάκης). Το μυθιστόρημα του Στίβεν Ερικσον «Οι κήποι του φεγγαριού» (μετάφραση Θωμάς Μαστακούρης).

- «Ιδμών»: Το βιβλίο της Ελευθερίας Αναγνωστάκη - Τζαβάρα «Η Σαπφώ του έρωτα». Το ποιητικό βιβλιαράκι του Παναγιώτη Τσουτάκου «Ερωτικά Χαϊκού». Το ποιητικό βιβλιαράκι του Δημήτρη Τσινικόπουλου «Τρίστιχα και χάι - κάι».

- «Ολκός»: Η συλλογή ιστοριών του Ιάπωνα Μιγιαζάουα Κέντζι «Μια νύχτα στο σιδηρόδρομο του Γαλαξία» (μετάφραση Μαρία Αργυράκη).

- «Αγκυρα»: Τα πεζογραφικά βιβλία του καθηγητή της Σορβόνης, ποιητή, δοκιμιογράφου και συνεργάτη της γαλλικής εφημερίδας «Λιμπερασιόν» Δημοσθένη Δαββέτα «Για μια άλλη χρήση του χρόνου (Σ' όσους ερωτεύονται το θαύμα της πραγματικότητας)», «Γη και βράχοι (Σ' όσους πιστεύουν ότι το ταξίδι, έστω και προγραμματισμένο, παρατείνει το όνειρο)», «Ορέστης (ο καλύτερος τρόπος να κρύβεσαι είναι να δείχνεις τις πληγές σου)» και «Αρχιτεκτονική των δακρύων (Ακούς καλύτερα τη φωνή σου όταν δεν την αφήνεις εύκολα να βγει από μέσα σου)».

- Βαγγέλη Μηνιώτη «Ανάκατα (ποιήματα, στιχουργήματα, στιχοπλοκές» (εκδόσεις «Αρκαδία», Βερανζέρου 14, τηλ. 5237.502).

- Πότης Κατράκης «Απατηλοί παράδεισοι» (μυθιστόρημα, εκδόσεις «Ι. Σιδέρη») και «Τα παράδοξα της ζωής» (διηγήματα, εκδόσεις «Μαυρίδη»).

- Φάνης Μούλιος «Η πίκρα της πέτρας» (ποιήματα, εκδόσεις «Ιβυκος», Αγρίνιο, 2001).

- Γαβριήλ Γαβριήλογλου «Τρία θεατρικά έργα» (θεατρικά έργα, Θεσσαλονίκη 2001).

- Φ. Ντέιβιντ Πιτ - Τζον Μπριγκς «Χάος (Μια αιρετική άποψη για το χάος στην καθημερινή μας ζωή)» (εκδόσεις «Π. Τραυλός», μετάφραση Ιωάννα Μουζακίτη).

- «Ενάλιος»: Λουίς Φερνάντο Βερίσιμο «Η λέσχη των αγγέλων» (μετάφραση Μαρία δα Πιεδάδ Φερέιρα - Μανιάτογλου, μυθιστόρημα). Ζο Σοάρες «Ποιος σκότωσε τον Ζετούλο Βάργκας;» (μετάφραση Τιτίνα Σπερελάκη, μυθιστόρημα).

- Μαρία Κέντρου - Αγαθοπούλου «Επιλογές και σύνολο» (ποιήματα, εκδόσεις «Νησίδες».

- Φραγκίσκη Σταυράκη «Τα επί γης» (ποιήματα, εκδόσεις «Δωδώνη»).

- Εύη Μπουκλή «Ποιητικόν αίτιον» (ποιήματα, εκδόσεις «Κώδικας».

- «Κώστας Χατζηαντωνίου «Το βιβλίο της μέλαινας χολής» (μυθιστόρημα, εκδόσεις «Παρουσία»).

- Θανάσης Γεωργιάδης «Το βιβλίο του Ιορδάνη Γαβρά» (ιστορικό, εκδόσεις «Σύγχρονοι Ορίζοντες»).

- Λίντα Σ. Ρόμπινσον «Η ψυχοφάγος» (Εκδόσεις «Μπουκουμάνη», μυθιστόρημα, μετάφραση Ανδρέας Σοκοδήμος).

- Μιχάλης Δ. Αθανασόπουλος «Μοσκοβίτης» «Μεσσηνιάδα (ποιητικές μεσσηνιακές διαδρομές)» (Αθήνα 2001).

- «Σάμος (Η γη που περπάτησαν οι μεγάλοι)» (έκδοση του Δήμου Πυθαγορείου Σάμου).

- «Θέματα Λογοτεχνίας» (λογοτεχνικό περιοδικό εκδόσεων «Γκοβόστη», τεύχος 14).

- «Διαβάζω» (περιοδικό για το βιβλίο, τεύχος 417, 4/2001, με κύριο θέμα «Η ετερότητα στην ελληνική λογοτεχνία»).

- «Νέο επίπεδο» (περιοδικό για το λόγο και τα εικαστικά, τεύχος 33, με αφιέρωμα στη μνήμη του Ματθαίου Μουντέ).

- «Πνευματική ζωή» (περιοδικό λογοτεχνίας, τεύχος 138, με αφιέρωμα στον Ν. Καζαντζάκη).

- «Παρουσία» (περιοδικό των Αιτωλοακαρνάνων λογοτεχνών, τεύχος 15).

- «Θέματα Ειδικής Αγωγής» (περιοδικό για την εκπαίδευση, τεύχος 12).

- «Εντευκτήριο» (σημαντικό περιοδικό λογοτεχνίας από τη Θεσσαλονίκη, τεύχος 53, πλούσια ύλη).