«Η Ζόγια¹γύρισε από την αποστολή της αλλιώτικη - μπορούμε να πούμε. Εβαλε φωτιά στο στάβλο στο σπίτι και νόμιζε πως εκεί έκαψε τους χιτλερικούς.

- Αλλιώς νιώθεις τον εαυτό σου αν κάνεις πραγματική δουλειά! είπε.

- Αραγε ως τώρα δεν έκανες τίποτα; Πήγαινες για αναγνώριση, έκοβες τις γραμμές...

- Δεν είναι το ίδιο! με διέκοψε. Αυτό δεν είναι αρκετό!

Με την έγκριση του διοικητή πήγε στο Πετρίτσεβο ακόμα μια φορά. Την περιμέναμε τρεις μέρες, αλλά δε γύρισε»².

Συμπληρώνονται φέτος 80 χρόνια από τη συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας, που σήμανε το τέλος του ιμπεριαλιστικού Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη διάρκειά του, πάνω από 25 εκατομμύρια Σοβιετικοί σκοτώθηκαν και πάνω από 10 εκατομμύρια έμειναν ανάπηροι ή τραυματίστηκαν στον αγώνα του Κόκκινου Στρατού και του σοβιετικού λαού για την ήττα των δυνάμεων του φασιστικού Αξονα.

Ο σοβιετικός λαός προσέφερε πρωτόγνωρες θυσίες σε αυτήν την τιτάνια μάχη, ακριβώς επειδή πολεμώντας για τη σοσιαλιστική πατρίδα, υπερασπιζόταν το πρώτο εργατικό κράτος και τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής που τότε θεμελιώνονταν, όλα όσα είχαν προσφέρει στην ανάπτυξη της σοσιαλιστικής παραγωγής με στόχο την κοινωνική ευημερία. Η συμβολή των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής στην εκτίναξη των παραγωγικών δυνάμεων αντικατοπτρίστηκε και στην πολεμική ικανότητα του Κόκκινου Στρατού, στη δυνατότητα εξοπλισμού και ανεφοδιασμού του. Αντίστοιχα, στην αποτελεσματικότητα του Κόκκινου Στρατού συνέβαλε καθοριστικά η στήριξή του από τη μεγάλη πλειοψηφία των Σοβιετικών εργατών και αγροτών.

Για όλους τους προηγούμενους λόγους, η εποποιία του Κόκκινου Στρατού είναι άρρηκτα δεμένη με την ύπαρξη της εργατικής εξουσίας και τη διαδικασία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αυτή η πραγματικότητα επιχειρήθηκε επανειλημμένα να συγκαλυφτεί ή να διαστρεβλωθεί από καπιταλιστικά επιτελεία. Αλλοτε αιτιολογώντας τεχνοκρατικά ή κλιματολογικά τη νίκη του Κόκκινου Στρατού (οι Γερμανοί πολεμούσαν σε πολλά μέτωπα ή δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν το πολικό ψύχος). Αλλοτε πάλι με το επιχείρημα ότι οι Σοβιετικοί μαχητές και πολίτες αναγκάστηκαν να πολεμήσουν, με το πιστόλι του Πολιτικού Επίτροπου στον κρόταφο.

Το τελευταίο επιχείρημα συνιστά αναμάσημα της τότε ναζιστικής προπαγάνδας, που, στηριζόμενη σε αυτό, μιλούσε για επικείμενη κατάρρευση του Κόκκινου Στρατού και υποδοχή των Γερμανών στρατιωτών ως απελευθερωτών από τον σοβιετικό λαό. Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Με τις ναζιστικές αρχές κατοχής, όπως και αργότερα με τα καπιταλιστικά κράτη, συνεργάστηκε μόνο μια μειοψηφία κατοίκων της Σοβιετικής Ενωσης που στρέφονταν ενάντια στο σοσιαλιστικό καθεστώς. Πολλοί από αυτούς είχαν συμμετάσχει δύο δεκαετίες νωρίτερα στα στρατεύματα των Λευκών αντεπαναστατών, που πολεμούσαν στο πλευρό της Αντάντ.

Ετσι και αλλιώς, η αναπαραγωγή του συγκεκριμένου επιχειρήματος δεν μπορεί να προσπεράσει μια ιστορική πραγματικότητα. Την ύπαρξη των Σοβιετικών παρτιζάνων που έδρασαν στα κατειλημμένα από τα ναζιστικά στρατεύματα εδάφη, παίζοντας τη ζωή τους κορόνα - γράμματα, σε συνθήκες μαζικών διωγμών και εκτελέσεων. Πρόκειται για ένα τεράστιο ιστορικό κεφάλαιο με το οποίο ελάχιστα έχει καταπιαστεί η αστική ιστοριογραφία, ειδικότερα ύστερα από τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης.

Εντεκα μέρες μετά την έναρξη της ναζιστικής επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα», στο πρώτο ραδιοφωνικό διάγγελμα του Ιωσήφ Στάλιν, Γενικού Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (μπολσεβίκοι) και επικεφαλής της Κεντρικής Επιτροπής Αμυνας, σημειώνονταν και τα εξής:

«Στις κατεχόμενες από τον εχθρό περιοχές πρέπει να συγκροτηθούν παρτιζάνικα τμήματα, έφιππα και πεζά, να δημιουργηθούν σαμποταριστικές ομάδες για τον αγώνα κατά των μονάδων του εχθρικού στρατού, για ανάπτυξη του παρτιζάνικου πολέμου παντού, για την ανατίναξη γεφυρών, δρόμων, την καταστροφή της τηλεφωνικής και τηλεγραφικής επικοινωνίας, την πυρπόληση δασών, αποθηκών εφοδιοπομπών. Στις κατεχόμενες περιοχές να δημιουργηθούν αφόρητες συνθήκες για τον εχθρό και για όλους τους συνεργούς του, να καταδιώκονται και να εξοντώνονται σε κάθε βήμα, να ματαιώνονται όλα τα μέτρα τους.

Ο πόλεμος με τη φασιστική Γερμανία δεν μπορεί να θεωρηθεί συνηθισμένος πόλεμος. Δεν είναι μόνο πόλεμος ανάμεσα σε δύο στρατούς. Είναι συγχρόνως ένας μεγάλος πόλεμος ολόκληρου του σοβιετικού λαού ενάντια στα γερμανοφασιστικά στρατεύματα»³.

Η υλοποίηση της παραπάνω γενικής κατεύθυνσης της σοβιετικής ηγεσίας δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την ύπαρξη δύο προϋποθέσεων. Τη θέληση του σοβιετικού λαού να αγωνιστεί ενάντια στους εισβολείς και κατακτητές και την ανάλογη προετοιμασία και δράση του Κομμουνιστικού Κόμματος και του σοβιετικού κράτους.

Σε αντίθεση με τα καπιταλιστικά κράτη, όπου η υποχώρηση του στρατού ταυτίστηκε με την αποχώρηση των κρατικών αξιωματούχων, που άφηναν τις εργατικές - λαϊκές δυνάμεις έρμαιο στα στρατεύματα κατοχής ή, ακόμα χειρότερα, έμεναν και συνεργάζονταν μαζί τους, τα στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος και του σοβιετικού κράτους παρέμειναν με σχέδιο στα μετόπισθεν των εισβολέων, προκειμένου να οργανώσουν άμεσα την αντίσταση του λαού. Και αυτό παρότι τα ναζιστικά στρατεύματα είχαν εντολή να προχωρούν σε άμεσες εκτελέσεις των Πολιτικών Επιτρόπων του Κόκκινου Στρατού, που θεωρούνταν κομιστές της μπολσεβίκικης ιδεολογίας στο στράτευμα⁴, καθώς και των μελών και στελεχών του Κομμουνιστικού Κόμματος και της Κομμουνιστικής Νεολαίας (Κομσομόλ).

Ενδεικτικά, στην ουκρανική περιοχή Βοροσίλοβγκραντ, οι σοβιετικές αρχές προετοίμασαν 120 κρησφύγετα για τη διευκόλυνση της παρτιζάνικης δράσης. Σε άλλη περιοχή της Ουκρανίας, ο Φιοντόροφ, μετέπειτα στέλεχος των παρτιζάνων και δύο φορές βραβευμένος ως ήρωας του σοβιετικού λαού, θυμόταν ότι την επομένη του διαγγέλματος του Στάλιν, τα τοπικά σοβιέτ και οι κομματικές επιτροπές άρχισαν να προετοιμάζονται πολύμορφα για την οργάνωση του παρτιζάνικου πολέμου. Αποθήκευαν οπλισμό και τρόφιμα, επέλεγαν τους μαχητές των μετέπειτα παρτιζάνικων ομάδων κυρίως από τις τάξεις όσων είχαν εμπειρία από τον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο και οργάνωναν συναντήσεις των μελλοντικών στρατιωτικών διοικητών για να καταστρωθούν τα σχέδια της παρτιζάνικης δράσης. Την ίδια περίοδο, στο μέτωπο της Λευκορωσίας, 1.200 μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος παρέμειναν σχεδιασμένα μετά την προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων, προκειμένου να αναλάβουν παράνομη δράση και να προετοιμάσουν το παρτιζάνικο κίνημα⁵.

Συνολικότερα, επισημαίνεται στην ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που εξέδωσε του υπουργείο Αμυνας της ΕΣΣΔ:

«Το Κομμουνιστικό Κόμμα ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα στην οργάνωση του παρτιζάνικου κινήματος και στην καθοδήγησή του στα μετόπισθεν του εχθρού. Στα κατεχόμενα από τους γερμανοφασίστες εδάφη δημιουργήθηκαν παράνομες Κομματικές Οργανώσεις, που καθοδηγούσαν το παρτιζάνικο κίνημα. Οι κομμουνιστές και τα μέλη της Κομμουνιστικής Νεολαίας συνδέονταν στενά με τον πληθυσμό, που παρέμεινε στα μετόπισθεν του εχθρού, ξεσκέπαζαν τα ψέματα της χιτλερικής προπαγάνδας, καλλιεργούσαν στον λαό το μίσος κατά των χιτλερικών επιδρομέων και ξεσήκωναν τον λαό σε ενεργητικό αγώνα εναντίον των κατακτητών»⁶.

Η παρτιζάνικη δράση απέφερε καρπούς από το πρώτο διάστημα της γερμανικής εισβολής, τόσο στην οργάνωση του λαού των κατεχόμενων περιοχών, όσο και στην επίτευξη των πολεμικών της στοχεύσεων. Ενδεικτικά, τους πρώτους τρεις μήνες της γερμανικής εισβολής (22 Ιούνη - 16 Σεπτέμβρη 1941) 447 σιδηροδρομικές γέφυρες και τούνελ καταστράφηκαν, ενώ ακόμα αχρηστεύθηκαν οι σιδηροδρομικές γραμμές σε τουλάχιστον 250 σημεία. Μεγάλο μέρος αυτών των σαμποτάζ πραγματοποιήθηκε στα μετόπισθεν του γερμανικού στρατού και συνέδραμε στην καθυστερημένη του προέλαση⁷.

Η επιτυχία της παρτιζάνικης δράσης αποτυπώθηκε και στην αμεσότητα και στη σκληρότητα των αντιμέτρων του γερμανικού επιτελείου. Στα τέλη Ιούλη 1941, οι γερμανικές αρχές προσέφεραν αμοιβή 3.000 ρουβλιών σε όποιον θα προσέφερε πληροφορίες που θα οδηγούσαν σε σύλληψη παρτιζάνων. Στις 9 Αυγούστου 1941, ανακοινώθηκε ότι όποιος υποστήριζε άμεσα ή έμμεσα τους παρτιζάνους, προσφέροντάς τους οπλισμό, τρόφιμα, στέγη, πληροφορίες ή ακόμα και όποιος γνώριζε τη δράση τους και δεν τους κατέδιδε, θα τουφεκιζόταν. Παράλληλα, επαναλαμβανόταν η πρόθεση χρηματικής ή άλλης ενίσχυσης όσων κατοίκων των κατεχόμενων περιοχών θα προσέφεραν βάσιμες πληροφορίες για την παρτιζάνικη δράση. Λίγο αργότερα, οι τοπικές αρχές διοίκησης, δηλαδή οι συνεργάτες των Γερμανών, ορίστηκαν ως υπεύθυνοι για τη συγκέντρωση του οπλισμού, ενώ ανακοινώθηκε ότι μετά από ένα χρονικό διάστημα, όποιος συλλαμβανόταν να κατέχει παράνομο οπλισμό θα εκτελούνταν ως παρτιζάνος⁸.

Τα προηγούμενα φανερώνουν τόσο τις δύσκολες και σύνθετες συνθήκες κάτω από τις οποίες λάμβανε χώρα η δράση των παρτιζάνων, όσο και τη στήριξή τους από τον άμαχο πληθυσμό. Δίχως τη στήριξη του σοβιετικού λαού, που σε αρκετές περιπτώσεις αντιμετώπισε τα δολοφονικά αντίποινα των ναζιστικών δυνάμεων, που έφτασαν μέχρι σε ολοκαυτώματα χωριών και ολόκληρων περιοχών, δεν θα ήταν δυνατή ούτε η διάσωση των πρώτων παρτιζάνικων ομάδων ούτε η μετέπειτα κλιμάκωση της δράσης τους.

Βασικός οργανωτής και καθοδηγητής της λαϊκής αντίστασης και της παρτιζάνικης δράσης ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ηδη από το φθινόπωρο του 1941, στις κατεχόμενες περιοχές λειτουργούσαν 10 παράνομες Κομματικές Επιτροπές Περιοχών, πάνω από 260 Επιτροπές Πόλεων και Επαρχιών και πολλές Κομματικές Οργανώσεις Βάσης. Ως το φθινόπωρο του 1943, οι Κομματικές Επιτροπές Περιοχών αυξήθηκαν σε 24 και οι Επιτροπές Πόλεων και Περιοχών σε 370⁹.

Οι Κομματικές Επιτροπές ασχολούνταν κυρίως με τη δημιουργία και την ανάπτυξη παράνομων Οργανώσεων και παρτιζάνικων ομάδων και συγκροτημάτων και με την οργάνωση και βελτίωση του εφοδιασμού τους με τρόφιμα και άλλα υλικά. Με την καθοδήγησή τους διευρύνονταν όλο και περισσότερο οι περιοχές, στις οποίες δρούσαν παρτιζάνικα τμήματα, η δράση των οποίων γινόταν όλο και πιο αποτελεσματική. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ την πρώτη περίοδο κατοχής των σοβιετικών εδαφών τα παρτιζάνικα τμήματα απαρτίζονταν από λίγες δεκάδες ανδρών, στα τέλη του 1942 έφτασαν να αριθμούν πάνω από 120.000 μαχητές και έπειτα από έναν χρόνο τους 250.000 μαχητές, που πολεμούσαν απ' άκρη σ' άκρη των κατειλημμένων εδαφών, από την Καρελία έως τη Μολδαβία. Παράλληλα, εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι αποτελούσαν την εφεδρεία των παρτιζάνικων τμημάτων¹⁰.

Ενα ακόμα σημαντικό ποιοτικά στοιχείο ήταν ότι διαρκώς βελτιωνόταν και η σύνδεση των παρτιζάνικων ομάδων με το σοβιετικό στρατιωτικό επιτελείο και επομένως μπορούσαν να προσαρμόσουν και να εναρμονίσουν τη δράση τους με τους γενικότερους σχεδιασμούς του Κόκκινου Στρατού.

Από τους πρώτους μήνες του 1942, παρτιζάνικα τμήματα με τις επιθέσεις τους εναντίον των δυνάμεων κατοχής συνέβαλαν στην εκδήλωση της σοβιετικής χειμερινής αντεπίθεσης στην περιοχή του Σμόλενσκ. Τον Γενάρη του 1942, οι παρτιζάνοι απελευθέρωσαν 40 σοβιετικά χωριά, ανοίγοντας τον δρόμο στο 4ο Σώμα Αεραγημάτων, ενώ τον επόμενο μήνα απελευθέρωσαν το Ντορογκομπούζ, στρώνοντας το έδαφος για την προέλαση του 1ου Σώματος Ιππικού.

Ομως, στις περισσότερες περιπτώσεις, την πρώτη περίοδο, τα παρτιζάνικα σώματα κινούνταν στο πλαίσιο εκπλήρωσης των γενικών τους καθηκόντων και ειδικότερων καθηκόντων που πληροφορούνταν κυρίως μέσω του ραδιοφώνου. Η συγκεκριμένη κατάσταση άλλαξε ριζικά στο πέρασμα του χρόνου. Ετσι, ενώ το καλοκαίρι του 1942 μόλις το 30% των παρτιζάνικων συγκροτημάτων διατηρούσε αμφίδρομη επαφή με τις ελεύθερες περιοχές, τον Νοέμβρη του 1943 το 94% των συγκροτημάτων είχε επαφή με το σοβιετικό επιτελείο, ενώ το 50% διέθετε τον δικό του ασύρματο¹¹.

Συνολικότερα, μετά τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ (Φλεβάρης 1943) και την έναρξη της αντεπίθεσής του, διογκώθηκε και ο αριθμός και η δράση των παρτιζάνικων ομάδων, με συνέπεια να παίζουν πιο αποφασιστικό και αποτελεσματικό ρόλο και στην προστασία του πληθυσμού των σκλαβωμένων περιοχών:

«Οταν στην περιοχή του Λένινγκραντ οι φασίστες άρχισαν να τραβάνε με τη βία τον πληθυσμό προς τη δύση, οι παρτιζάνοι και οι παράνομοι αγωνιστές οργάνωσαν τη φυγή τους στα δάση. Ετσι κατόρθωσαν να γλιτώσουν από τη μεταφορά στη Γερμανία 400.000 κατοίκους της περιοχής του Λένινγκραντ. Μόνο τρία μολδαβικά παρτιζάνικα σώματα έσωσαν τον Ιούλη - Αύγουστο του 1944 από τη μεταφορά στη Γερμανία 40.000 άτομα. Τα σώματα των λαϊκών εκδικητών προστάτευαν σταθερά τις παρτιζάνικες περιοχές από τις πολυάριθμες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις»¹².

Παράλληλα, μέσω της τακτικής επαφής τους με το σοβιετικό στρατιωτικό επιτελείο, τα παρτιζάνικα σώματα διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη μάχη για την απελευθέρωση των υπόλοιπων σοβιετικών εδαφών. Χαρακτηριστικά αναφέρει στα απομνημονεύματά του ο στρατάρχης Ζούκοφ:

«Το καλοκαίρι του 1944, στη Λευκορωσία δρούσαν πάνω από 143.000 καλά εξοπλισμένοι παρτιζάνοι, που είχαν ενωθεί σε μεγάλα αποσπάσματα, τμήματα και σχηματισμούς.

Λίγες μέρες πριν αρχίσουν οι επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού για την απελευθέρωση της Λευκορωσίας, τα παρτιζάνικα τμήματα, υπό την καθοδήγηση των κομματικών οργάνων της Δημοκρατίας και των περιοχών, ενήργησαν μια σειρά από μεγάλες επιχειρήσεις για την καταστροφή των σιδηροδρομικών και οδικών αρτηριών και την καταστροφή των γεφυρών, πράγμα που παρέλυσε τα εχθρικά μετόπισθεν την πιο κρίσιμη στιγμή»¹³.

Μετά την απελευθέρωση των σοβιετικών εδαφών πολλοί από τους παρτιζάνους εντάχθηκαν στον προελαύνοντα Κόκκινο Στρατό και τον ακολούθησαν στη νικηφόρα πορεία του έως το Βερολίνο. Αλλοι παρέμειναν στις απελευθερωμένες περιοχές για να βοηθήσουν στην οργάνωση της ειρηνικής ζωής και στην ανοικοδόμηση.

Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, το κίνημα των Σοβιετικών παρτιζάνων ελάχιστα μελετήθηκε από την αστική ιστοριογραφία. Η συνεισφορά του υποβιβάστηκε, ενώ σπάνια εξετάστηκε και η συμβολή του ως παράδειγμα στην ανάπτυξη της δράσης των αντάρτικων δυνάμεων που καθοδηγήθηκαν από τα Κομμουνιστικά Κόμματα σε όλες τις κατειλημμένες από τον φασιστικό Αξονα χώρες.

Ομως, αυτό δεν σήμαινε ότι οι ηγεσίες των καπιταλιστικών κρατών δεν είχαν καταλάβει τη σημασία της συμβολής του στη σοβιετική νίκη.

Τον Μάρτη του 1999, δηλαδή 50 χρόνια μετά τη συγγραφή της στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου, η CIA αποχαρακτήρισε μια μυστική έκθεση με τίτλο «Ο σοβιετικός ανταρτοπόλεμος από το 1941 και έπειτα». Στον πρόλογό της σημειώνονταν και τα εξής:

«Στη Σοβιετική Ενωση, ο γερμανικός στρατός συνάντησε από την πρώτη στιγμή μια πολύ αναπτυγμένη νέα μορφή ανταρτοπόλεμου. Το κίνημα των Σοβιετικών παρτιζάνων δεν ήταν μια αυθόρμητη επιχείρηση ανταρτών, αλλά συνελήφθη και αναπτύχθηκε ως τακτικός στρατός πρόσθετος του Κόκκινου Στρατού. Σχέδια και προετοιμασίες είχαν πραγματοποιηθεί πριν από τον πόλεμο, ενώ οι πραγματικές επιχειρήσεις διευθύνονταν από ένα ολοκληρωμένο αρχηγείο αντάρτικου πολέμου, που είχε στηθεί στη Μόσχα.

Οι Σοβιετικοί παρτιζάνοι πέτυχαν να διαταράξουν την οικονομική ζωή σε ένα μεγάλο μέρος της κατειλημμένης σοβιετικής επικράτειας και παρενέβαιναν σοβαρά στο γερμανικό σύστημα εφοδιασμού. Ταυτόχρονα δρούσαν ως μια ενεργητική ένοπλη προπαγάνδα που προλάμβανε τον ντόπιο πληθυσμό από το να συνεργαστεί με τους Γερμανούς ή να τους προσφέρει μια πολιτική διοίκηση (εννοεί επανδρωμένη από συνεργάτες των Γερμανών) στις κατεχόμενες περιοχές.

(...) Οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν ποτέ να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των παρτιζάνων...»¹⁴.

Πέρα λοιπόν από την επίσημη προπαγάνδα και παρά τη φρασεολογία που αναπαρήγε αντικομμουνιστικά στερεότυπα της εποχής, τα αμερικανικά στρατιωτικά επιτελεία μελέτησαν σοβαρά την εμπειρία των Σοβιετικών παρτιζάνων. Μάλιστα, προσπάθησαν να την εκμεταλλευθούν για δικό τους όφελος, συγκροτώντας και εκπαιδεύοντας παραστρατιωτικά σώματα, προορισμένα να δράσουν διαβρωτικά σε περίπτωση ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας σε κάποιο από τα ευρωπαϊκά καπιταλιστικά κράτη. Παρόμοιες ομάδες εξοπλίστηκαν, προκειμένου να χτυπήσουν ή να υπονομεύσουν τη Σοβιετική Ενωση και τις νεαρές Λαϊκές Δημοκρατίες.

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα αυτών των σωμάτων ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη, ακριβώς επειδή το μεγαλείο, ο ηρωισμός και η αυτοθυσία των Σοβιετικών παρτιζάνων δεν πατούσαν μόνο στην καλή τους οργάνωση και στις μεθόδους δράσης τους. Στηρίζονταν στη συμμετοχή των κομμουνιστών και στον στόχο της προστασίας του σοβιετικού λαού και της σοσιαλιστικής εξουσίας. Αντίθετα, τα σώματα που εξοπλίστηκαν από τα καπιταλιστικά κράτη απαρτίστηκαν κυρίως από πρώην συνεργάτες των Γερμανών και διάφορους τυχοδιώκτες που αναζητούσαν το κέρδος. Γι' αυτό και δεν βρήκαν καμιά στήριξη από τους λαούς της ΕΣΣΔ και των Λαϊκών Δημοκρατιών.

Παραπομπές

1. Τον Νοέμβρη του 1941, η νεαρή Σοβιετική παρτιζάνα που δρούσε πίσω από τις γραμμές του εχθρού στην περιοχή της Μόσχας συνελήφθη, ενώ προσπαθούσε να κάψει έναν στάβλο στο καταχτημένο χωριό Πετρίτσεβο. Στη διάρκεια της ανάκρισής της και παρά τα φριχτά βασανιστήρια, αρνήθηκε να δώσει πληροφορίες για την παρτιζάνικη δράση και δήλωσε μόνο ότι λέγεται «Τάνια». Μάλιστα, πριν από τη δημόσια εκτέλεσή της, έβγαλε λόγο στους συγκεντρωμένους κατοίκους υπέρ της σοβιετικής εξουσίας και των παρτιζάνων. Οι αρχές κατοχής μετά τον απαγχονισμό της διέταξαν να παραμείνει το πτώμα της σε δημόσια θέα για έναν μήνα, προκειμένου να φοβηθούν οι κάτοικοι και να αποτραπεί η αντιστασιακή τους δράση. Οταν λίγες βδομάδες αργότερα, ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε την περιοχή αποκαλύφτηκε ότι η θρυλική «Τάνια» δεν ήταν άλλη από την 18χρονη Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια.

Η δημοσίευση της ιστορίας της Ζόγιας από τις στήλες της εφημερίδας του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (μπολσεβίκοι) «Πράβντα» ενέπνευσε την ποιήτρια Μαργαρίτα Ιωσήφοβνα Αλιγκερ, που συνέγραψε το ομώνυμο ποίημα, για το οποίο βραβεύτηκε με το βραβείο Στάλιν το 1943. Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το αυτοβιογραφικό βιβλίο της μητέρας της Ζόγιας, που έχασε και τα δύο παιδιά της στη διάρκεια της Αντίστασης ενάντια στην Κατοχή.

2. Λ. Κοσμοντεμιάνσκαγια, «Η Ζόγια και ο Σούρα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2017, σελ. 283.

3. Ι. Β. Στάλιν, «Ομιλία στο ραδιόφωνο (3.7.1941)» στο Ι. Β. Στάλιν, Απαντα, τόμ. 15, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2008, σελ. 18.

4. Φιλομένη (Φιλιώ) Τόλια, «Ο πολιτικός επίτροπος στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2025, σελ. 10 - 11.

Εδώ αναφέρεται η διαταγή του Χίτλερ που έμεινε γνωστή ιστορικά ως «Comissar Order», ενώ παρατίθεται ναζιστικό προπαγανδιστικό φυλλάδιο, όπου αναφερόταν: «Αυτός ο στρατιώτης σκότωσε τον κομισάριο της ομάδας του. Φάνηκε έξυπνος, σκότωσε τον κομισάριο, αφαίρεσε όλα τα χαρακτηριστικά του σήματα και παραδόθηκε. Τώρα νιώθει ευτυχισμένος καθώς ζει χωρίς προβλήματα στη Φινλανδία. Πράξε και εσύ το ίδιο. Μόνο όταν θα εξοντώσουμε όλους τους κομισάριους θα τελειώσει ο πόλεμος. Σκέψου και θυμήσου όλες τις ταπεινώσεις που έχεις υποστεί από τον πολιτικό σου επίτροπο. Σκότωσέ τον, αλλά μην ξεχάσεις να παραδόσεις τα αναγνωριστικά του σήματα».

5. Leonid Grenkevich, «The Soviet Partisan Movement», Frank Cass Editions, London & Portland, 1999, p. 72.

6. Υπουργείο Αμυνας της ΕΣΣΔ, «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος 1939 - 1945», εκδ. «Κυψέλη», Αθήνα, 1959, σελ. 192.

7. Edgar M. Howell, «The Soviet Partisan Movement 1941 - 1944», Meriam Press, Bennington, 2006, p. 63.

8. Ο.π., σελ. 68.

9. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 27, εκδ. «Ακάδημος», Αθήνα, 1982, σελ. 145.

10. Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, «Παγκόσμια Ιστορία», τόμ. Χ, εκδ. «Σκέψη», Μόσχα, 1965, σελ. 345, 348.

11. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 27, εκδ. «Ακάδημος», Αθήνα, 1982, σελ. 147 - 148.

12. Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, «Παγκόσμια Ιστορία», τόμ. Χ, εκδ. «Σκέψη», Μόσχα, 1965, σελ. 488.

13. Γ. Κ. Ζούκοφ, «Αναμνήσεις και στοχασμοί», τόμ. 2ος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1980, σελ. 278.

14. CIA, «Soviet Partisan Warfare since 1941», RDP78-01634R00400140001, p. 2