Associated Press

Ανώτατα στελέχη της Τζένεραλ Μότορς σε πρόσφατη διάσκεψη στη Νότια Κορέα

Ορισμένες αμερικανικές εταιρίες, που είχαν εργοστάσια στη ναζιστική Γερμανία, σχεδιάζουν τώρα να καθιερώσουν ένα Ταμείο, με σκοπό την παροχή οικονομικής βοήθειας σε άτομα, τα οποία είχαν διωχτεί και τιμωρηθεί άγρια από το χιτλερικό καθεστώς.

Οπως έγραψαν (28/4) οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» (NYT), η ενέργεια αυτή εκδηλώνεται καθώς ολοένα περισσότερα αμερικανικά πολυεθνικά μονοπώλια παραδέχονται ότι είχαν ωφεληθεί σε αυτή τη χώρα από την καταναγκαστική εργασία στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Ωστόσο, η πρωτοβουλία αυτή δεν υπαγορεύτηκε από καθαρά ανθρωπιστικά αισθήματα. Η ίδια εφημερίδα εξηγούσε, ότι το Ταμείο αυτό, που θα τελεί υπό την αιγίδα του Εμπορικού Επιμελητηρίου των ΗΠΑ, κατά ένα μέρος τουλάχιστον αποβλέπει στη ματαίωση υποβολής αγωγών εναντίον πολύ γνωστών αμερικανικών εταιριών, οι οποίες είχαν υποκαταστήματα στη Γερμανία κατά τον πόλεμο ή αργότερα αγόρασαν εταιρίες που λειτουργούσαν εκεί.

Από την πλευρά της, η κυβέρνηση Κλίντον υποστήριξε την ιδέα ενός τέτοιου Ταμείου και προέτρεψε αμερικανικές εταιρίες να προσφέρουν, ώστε να αυξηθεί το ποσόν που διατίθεται σε γηραιάς ηλικίας επιζώντα άτομα από τη ναζιστική τρομοκρατία, το οποίο η ίδια κυβέρνηση αποκάλεσε ανεπαρκές. «Αυτή είναι μια πολύ σημαντική ηθική χειρονομία αύξησης του χρηματικού ποσού για άτομα που υπέφεραν οδυνηρά», δήλωσε ο υφυπουργός Οικονομικών, Στιούαρτ Εϊζενστάτ, που αντιπροσώπευσε την κυβέρνηση Κλίντον στις συνομιλίες επανόρθωσης για το Ολοκαύτωμα. Και πρόσθεσε: «Επίσης, από μια άποψη, για όσους έχουν ήδη μηνυθεί, αυτός είναι ένας τρόπος διευθέτησης αυτών των καταγγελιών».

Associated Press

Η Φορντ είναι και αυτή μεταξύ των «υπόπτων»...

Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, τουλάχιστον 50 (πενήντα) αμερικανικές εταιρίες είχαν λειτουργούντα εργοστάσια στη Γερμανία στη διάρκεια των χρόνων που οι ναζί βρίσκονταν στην εξουσία, αρχίζοντας από το 1933. Αμερικανικές εταιρίες συνέχισαν να δουλεύουν στη Γερμανία αφότου άρχισε ο πόλεμος το 1939. Μερικές παρέμειναν εκεί ως το τέλος του 1941, όταν οι ΗΠΑ βγήκαν στον πόλεμο. Τότε, η γερμανική κυβέρνηση εθνικοποίησε τα περισσότερα από αυτά τα εργοστάσια, αλλά αυτά ξαναγύρισαν αμέσως μετά τον πόλεμο. Ορισμένες εταιρίες έλαβαν μερίσματα από τη λειτουργία τους στη Γερμανία, τα οποία τους καταβλήθηκαν όταν έληξε ο πόλεμος. Αλλες γλίτωσαν σημαντικές δαπάνες ξαναρχίζοντας τα εργοστάσιά τους στη Γερμανία, γιατί εξαναγκασμένοι μεροκαματιάρηδες, κύρια μη Εβραίοι από την Κεντρική Ευρώπη, και δούλοι εργάτες, κύρια Εβραίοι, είχαν χρησιμοποιηθεί για να διατηρούνται σε εργάσιμη κατάσταση τα εργοστάσια.

Η Φορντ, η Τζένεραλ Μότορς, η Εξον-Μόμπιλ και η Κόντακ είναι ανάμεσα στον αυξανόμενο αριθμό των αμερικανικών πολυεθνικών, που λεν ότι έχουν βρει μαρτυρία («evidence») πως τα υποκαταστήματά τους χρησιμοποιούσαν αναγκαστική εργασία στη διάρκεια εκείνων των χρόνων. Και ισχυρίστηκαν, ότι τα όποια («any») ωφελήματα προέκυψαν από τη χρησιμοποίηση αναγκαστικής εργασίας, τον καιρό που αυτοί δεν είχαν τον έλεγχο στα εργοστάσια, ήταν ελάχιστα.

Ως αυτή τη στιγμή, συνέχιζε το άρθρο των ΝΥΤ, δεν είναι σαφές πόσες εταιρίες είναι πρόθυμες να συνεισφέρουν στο αμερικανικό αυτό Ταμείο. Ενας οργανωτής, που ζήτησε να μείνει ανώνυμος, είπε ότι μια χούφτα εταιρίες έχουν υποσχεθεί να δώσουν 100 (εκατό) εκατομμύρια δολάρια. Ομως, άλλες χαρακτήρισαν τον ποσό αυτό πολύ μεγάλο, προσθέτοντας ότι μόνο ένας μικρός αριθμός εταιριών ξέρει ως τώρα κάτι γύρω από το Ταμείο και πως η επίσημη συγκέντρωση χρημάτων δεν έχει αρχίσει.

Ενας εξέχων υποστηρικτής του νέου αυτού Ταμείου είναι ο Νεοϋορκέζος δικηγόρος Μέλβιν Ουάις, ο οποίος έχει υποβάλει αγωγές κατά της Φορντ και της Τζένεραλ Μότορς και έχει απειλήσει ότι θα προχωρήσει σε νομική δίωξη 40 (σαράντα) άλλων αμερικανικών εταιριών, οι οποίες, όπως λέει, ωφελήθηκαν από τη ναζιστική εργασία δουλείας. Ο Ουάις ανέφερε ότι έχει πει σε αυτές τις εταιρίες πως είναι πρόθυμος να αποσύρει τις αγωγές, αν συνεισφέρουν στο νέο Ταμείο.

Ειδικότερα η εταιρία Φορντ, που αποτελεί κύριο στόχο νομικών ενεργειών λόγω του μεγάλου εργοστασίου της στη Γερμανία και της συμπάθειας που είχε δείξει αρχικά ο ιδρυτής της προς τον Χίτλερ, έχει ήδη υποσχεθεί ποσό στο γερμανικό ταμείο επανόρθωσης και ηγήθηκε στην προσπάθεια να αρχίσει ένα σκιώδες ταμείο («shadow fund»), σύμφωνα με πληροφορίες από το περιβάλλον αυτό. Ενας εκπρόσωπος της Φορντ, ο Ρον Ιόρι, δήλωσε ότι η εταιρία αυτή είδε το ταμείο του Εμπορικού Επιμελητηρίου σαν μια πλατιά ανθρωπιστική εντολή, πέρα από την παροχή χρήματος στα θύματα των ναζίδων. Αλλά η Φορντ, είπε, θεώρησε πως ήταν λογικό για τη μητρική εταιρία να κάνει δωρεά, που να είναι χωριστή από αυτήν του υποκαταστήματός της στη Γερμανία. «Είναι απαραίτητο να έχει ένα αμερικανικό συμπλήρωμα σε αυτό», διευκρίνισε ο Ιόρι.

Το Εμπορικό Επιμελητήριο είχε αρχικά αποφασίσει να δημιουργήσει ένα φιλανθρωπικό Ταμείο για τα μέλη του, που ήθελαν έναν οργανωμένο τρόπο παροχής βοήθειας στα θύματα των φυσικών καταστροφών, αλλά ορισμένες εταιρίες εξέφρασαν ενδιαφέρον για ένα Ταμείο που να γίνει το αμερικανικό όχημα για βοήθεια προς τα θύματα της ναζιστικής Γερμανίας.

Η συγκρότηση του Ταμείου αυτού έγινε καθώς αμερικανικές εταιρίες, ορισμένες από τις οποίες έχουν αναθέσει σε ειδικούς να κάνουν έρευνα για την ιστορία των δικών τους επιχειρήσεων στη Γερμανία, αποκάλυψαν δεσμούς με την καταναγκαστική και δουλική εργασία.

Στις 26 Απρίλη στο Εφετείο της πρωτεύουσας της Λιθουανίας, Βίλνιους, άρχισε η εξέταση την έφεσης των ηγετών του ΚΚ Λιθουανίας Μίκολας Μπουρακιαβίτσιους, Γιουόζας Γερμολαβίτσιους και των συντρόφων τους, οι οποίοι είχαν καταδικαστεί πέρσι από το Ανώτατο Δικαστήριο σε πολλά χρόνια φυλακής για την οργάνωση, δήθεν, των τραγικών γεγονότων το Γενάρη 1991 στο Βίλνιους, αλλά στην πραγματικότητα, γιατί μέχρι την τελευταία στιγμή υπερασπίζονταν το Σύνταγμα της ΕΣΣΔ και την ενιαία Σοβιετική Ενωση. Μεταξύ των καταδικασθέντων ήταν και ο Λιθουανός δημοσιογράφος Στανισλάβ Μιτσκέβιτς, τώρα υπήκοος της Ρωσίας. Πέρσι, αμέσως μετά την έκδοση της απόφασης, κατόρθωσε να ξεγλιστρήσει από τους αστυνομικούς του Βίλνιους και να περάσει παράνομα τη ρωσο-λιθουανική μεθόριο. Συναντήσαμε τελευταία τον Μιτσκέβιτς και είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση γι' αυτή τη δικαστική υπόθεση.

«Η πρώτη συνεδρίαση διήρκεσε μόνο μιάμιση ώρα. Αντί για 5 άτομα στην αίθουσα συνεδριάσεων έφεραν μόνο 4, μια και ένας πολιτικός κρατούμενος - ο Κουλιάλις - είχε αρρωστήσει βαριά στη φυλακή, είχε υψηλό πυρετό και βρισκόταν στο νοσοκομείο της φυλακής. Τον υπόδικο Μπαρτασαβίτσιους τον κουβάλησαν κυριολεκτικά στα χέρια, διότι δεν μπορούσε πλέον να σταθεί στα πόδια του. Κι όταν δόθηκε η εντολή, "Σηκωθείτε, έρχεται το δικαστήριο!", οι συνοδοί τον σήκωσαν από την καρέκλα, γιατί δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος. Οι συνήγοροι όλων των κατηγορούμενων κατέθεσαν έγκαιρα αίτηση για την αλλαγή των μέτρων καταστολής κατά την περίοδο που διαρκεί η εξέταση της έφεσης. Η κατάσταση της υγείας του Μπουρακιαβίτσιους είναι πολύ άσχημη. Ο Προκοπόβιτς είναι ανάπηρος δεύτερης κατηγορίας, αλλά πολύ πρόσφατα μετά την "εξέτασή" του στο νοσοκομείο της φυλακής, τον πέρασαν στην τρίτη κατηγορία αναπηρίας. Ολοι οι κατηγορούμενοι είναι μεγάλης ηλικίας και, όπως ήδη είπα, είναι πολύ άρρωστοι, και όμως τους εμπαίζουν φανερά. Κι αν πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, στη Λιθουανία, στην αίθουσα του Εφετείου, συντελείται ο αργός θάνατος των πολιτικών κρατουμένων».

- Πριν από λίγο καιρό προβήκατε σε μια δήλωση ότι είστε έτοιμος να πάτε στο Βίλνιους να συμμετάσχετε στο Εφετείο, αν και είχατε συμφωνήσει προκαταρκτικά να εξεταστεί η υπόθεση εν απουσία σας. Ωστόσο, δεν αποκλείεται, επιστρέφοντας στη Λιθουανία, να σας ρίξουν πάλι πίσω από τα σίδερα. Γιατί, παρ' όλα αυτά, πήρατε μια τέτοια απόφαση;

- Αν δε με απατά η μνήμη, στη λιθουανική εβδομαδιαία εφημερίδα «Ομπζόρ» της 14ης Απρίλη δημοσιεύτηκε συνέντευξη του Αουντριους Μπουτκιαβίτσιους. Το 1991, όταν συνέβησαν όλα τα καυτά γεγονότα, ο Μπουτκιαβίτσιους ήταν επικεφαλής του υπουργείου Αμυνας της περιοχής.

- Αυτός υπήρξε τσιράκι του Λάντσμπεργκις;

- Για να καταλάβουν οι αναγνώστες σας, θα αναφερθώ στην προϊστορία των γεγονότων. Στις 11 του Μάρτη 1990 μια ομάδα συνωμοτών στο Ανώτατο Σοβιέτ της Λιθουανίας μ' επικεφαλής τον Λάντσμπεργκις υιοθέτησαν προσωρινό νόμο, με βάση τον οποίο η Λιθουανία ανακηρυσσόταν ανεξάρτητο κράτος. Συγχρόνως, στο έδαφος της Λιθουανίας ίσχυε το Σύνταγμα της ΣΣΔ Λιθουανίας, ίσχυε το Σύνταγμα της ΕΣΣΔ, στη Δημοκρατία βρίσκονταν σοβιετικά στρατεύματα, στη χρηματοεμπορευματική κυκλοφορία χρησιμοποιούνταν τα σοβιετικά σήματα, επιπλέον η Σοβιετική Ενωση χρηματοδοτούσε πλήρως τη Λιθουανία. Κι εμείς, δηλαδή η ηγεσία του ΚΚ Λιθουανίας και τα σοβιετικά όργανα της Δημοκρατίας, δρούσαμε με οδηγό μόνο το Σύνταγμα και τους νόμους της ΣΣΔ Λιθουανίας και της ΕΣΣΔ. Ωστόσο, υπό την αιγίδα του Γκορμπατσόφ, που επέτρεπε να γίνονται τα πάντα, στη Λιθουανία δημιουργήθηκαν παράλληλες αντισοβιετικές δομές - υπουργεία Αμυνας, Ασφαλείας, Εσωτερικών, εισαγγελία κ.ά. Και τότε κάποιος Αουντριους Μπουτκιαβίτσιους τέθηκε επικεφαλής του υπουργείου Αμυνας στην κυβέρνηση Λάντσμπεργκις.

Αργότερα έτυχε να συναντηθώ μερικές φορές με τον Μπουτκιαβίτσιους στο περιφερειακό δικαστήριο του Βίλνιους, όπου τον ξεσκέπασα, διαθέτοντας συγκεκριμένα στοιχεία ότι αυτός οργάνωσε τις δολοφονίες στη διάρκεια των γεγονότων στις 13 Γενάρη 1991 στη λιθουανική πρωτεύουσα και κατηγόρησε τους Σοβιετικούς στρατιωτικούς. Το ζήτημα είναι ότι ύστερα απ' αυτά τα γεγονότα αυτός έκανε πρακτική στο βασιλικό στρατιωτικό κολέγιο του Λονδίνου. Σε συνέντευξή του σε Αγγλο δημοσιογράφο «άνοιξε την καρδιά του» και μάλιστα παραδέχτηκε ότι στα γεγονότα του Γενάρη του 1991 στο Βίλνιους είχε τοποθετήσει πολύ πετυχημένα επίλεκτους σκοπευτές σε σκεπές σπιτιών, που βρίσκονταν κοντά στον πύργο και το κτίριο της Ραδιοτηλεοπτικής Επιτροπής, οι οποίοι πυροβολούσαν πισώπλατα, διεγείροντας τα πάθη. Τον ρώτησα για τη συνέντευξη αυτή ακόμα στη διάρκεια της δίκης στο ποινικό δικαστήριο. Τότε ο Μπουτκιαβίτσιους απάντησε: «Ξέρετε, σ' αυτό, μάλλον, οι ανταποκριτές των αγγλικών εφημερίδων δε με κατάλαβαν όπως πρέπει». Τότε τον ξαναρώτησα: «Ας είναι έτσι. Πώς όμως να ερμηνεύσουμε τη συνέντευξή σας σε δημοσιογράφο της εφημερίδας "Europa" (κυκλοφορεί και στις τρεις Βαλτικές Δημοκρατίες), όπου επαναλάβατε τα ίδια;». Ο Μπουτκιαβίτσιους σιώπησε και το δικαστήριο με το συνηθισμένο τρόπο του δεν επέμενε στην απάντηση, διότι η αποκάλυψη της αλήθειας δεν ήταν στα καθήκοντά του.

Και, να, πριν από λίγο καιρό, αυτός ο Αουντριους Μπουτκιαβίτσιους σε εκτενή συνέντευξη στην εφημερίδα «Ομπζόρ» δήλωσε ότι τότε, το Γενάρη του 1991, ήταν τα πάντα προσχεδιασμένα. Τα πάντα: και το αίμα, και τα πτώματα! Δεν ξέρω, γιατί του δημιουργήθηκε η επιθυμία να προβεί σε μια τέτοια αποκαλυπτική συνέντευξη. Πριν από μερικά χρόνια ο «φίλος» Λάντσμπεργκις, με τον οποίο άρχισε να έχει σοβαρές διαφωνίες, έβαλε τον Μπουτκιαβίτσιους στη φυλακή για πεντέμισι χρόνια, αν και ήταν και παρέμεινε βουλευτής του Σέιμ (Κοινοβούλιο), το οποίο δεν είχε δεχτεί την άρση της βουλευτικής ασυλίας του. Απ' αφορμή αυτή την υπόθεση κυκλοφορούσαν τότε στη Λιθουανία ανέκδοτα με θέμα: πού θα δεχτεί ο Μπουτκιαβίτσιους τους ψηφοφόρους του; Θα πηγαίνουν αυτοί στη φυλακή ή θα τον πηγαίνουν με χειροπέδες σ' αυτούς; Μετά την αποφυλάκισή του εργάζεται στην Επιτροπή για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Και, να, τώρα έδωσε συνέντευξη, στην οποία αποκαλύπτει το μηχανισμό της προβοκάτσιας του Γενάρη του 1991.

Την ίδια μέρα στην τηλεοπτική εκπομπή «Νεντέλια», που μεταδίδεται στη ρωσική γλώσσα, εμφανίστηκε ένας άνθρωπος με μεγάλο κύρος στη Λιθουανία - ο συγγραφέας Βιτάουτας Πετκιαβίτσιους, ο οποίος δήλωσε ότι οι Σοβιετικοί στρατιωτικοί δε φταίνε για τα θύματα των γεγονότων στις 13 Γενάρη του 1991. Επομένως, και η δήλωση του Πετκιαβίτσιους, και η συνέντευξη του Μπουτκιαβίτσιους ανατρέπουν το κατηγορητήριο κατά την ηγετών του ΚΚ Λιθουανίας. Προέβην στη δήλωση: Για να εκδώσει το Εφετείο της Λιθουανίας μια αντικειμενική και δίκαιη απόφαση, είμαι έτοιμος να μεταβώ στο Βίλνιους υπό τον όρο να μου δοθούν ορισμένες εγγυήσεις: να ανασταλεί η εκτέλεση της απόφασης του περιφερειακού δικαστηρίου, να μου εξασφαλιστεί η προσωπική ασφάλεια και, στην περίπτωση που το Εφετείο εκδώσει δυσμενή για μένα απόφαση, να μου δοθεί η δυνατότητα να επιστρέψω στη Ρωσία. Για μένα η παρουσία στη δίκη είναι πολύ σημαντική ακόμα και γιατί οι σύντροφοί μου είναι απομονωμένοι και πίσω από τα σίδερα. Εγώ, μετέχοντας στη δίκη και ελεύθερος, θα μπορέσω να αντιδράσω αμέσως στα συντελούμενα στην αίθουσα του δικαστηρίου και, το κύριο, θα μπορώ να μεταφέρω την αλήθεια για τη δίκη αυτή στη διεθνή κοινότητα.