είναι το δάκρυ της ψυχής».

Με τους παραπάνω στίχους καθορίζει την ουσία της ποίησης η Νίκη Κακαβά - Γαρίδη, ποιήτρια που έγραφε χρόνια, μα δεν τολμούσε να εκδώσει τους έμφορτους ευαισθησία και πόνο στίχους της. Τώρα, με παρότρυνση αγαπημένων παρουσιάζει ποιήματα μιας ζωής με τον ενδεικτικό τίτλο: «Προ των πυλών».

Ο ποιητής Γιάννης Καραβίδας γεμάτος συγκίνηση έσκυψε σ' αυτό το ωραίο έργο, που του ενέπνεσε τη μονογραφία: «Νίκη Κακαβά - Γαρίδη. Η ποιήτρια της όψιμης τόλμης». Ο πόνος και η πίκρα καθοδηγούν την έμπνευσή της στο μεγαλύτερο μέρος της, γιατί η ζωή της έδωσε δυό σκληρά χτυπήματα. Πρώτα της στέρησε το λατρεμένο σύντροφο:

«Εννιά χρόνια κυλάς στο αίμα μου

κι ας λείπεις/

γιατί μια φορά μίλησα με το

φεγγάρι/

μια φορά ήρθε η άνοιξη σαν

ήμουν δεκάξι χρόνων»

και μετά ένα από τα τρία παιδιά της, το 48χρονο γιό της, πετυχημένο επιστήμονα:

«Πώς μπόρεσες και μ' άφησες παιδί μου;/

κι όμως με διαβεβαίωνες/

για την αγάπη σου σαράντα οχτώ χρόνια./

Από τα μαλλιά σου έπαιρνα φως./

Τώρα πώς να ζήσω χωρίς μάτια γιε μου;».

Ο γιος της ζητούσε να εκδώσει τα ποιήματά της και τα παραμύθια της γιαγιά του, που είχε συγκεντρώσει η Νίκη Γαρίδη με τίτλο «Τα παραμύθια της Βασίλαινας».

Η ποιήτρια δεν ξεχνά ποτέ και τη γενέτειρά της.

«Μεσσηνία καημέ μου!/

...Νησάκι μου/

στο χώμα σου περπατάει η καρδιά μου».

Βαθύς και αγιάτρευτος κι ο πόνος για το χαμό της μάνας, μακριά στο χωριό, όπου συνδέθηκε και με το σύντροφό της ποιητή Κώστα Γαρίδη και νέα παιδιά πήραν μέρος στην Αντίσταση, δεύτερος πόλος έλξης στην έμπνευσή της. Κι όχι μόνο η αγωνιστική πορεία των συντρόφων αλλά και τα πλήγματα των ηρωικών μαχητών από τους κατακτητές και δουλόφρονους Ελληνες:

«Δεν έχω πια φωνή/

οι σπαραγμοί την έπνιξαν/

η ζωή μου ίδια παπαρούνα/

με κόκκινα πέταλα και καρδούλα μαύρη/

τα μάτια δίχως φως/

γεμάτα απ' τους ίσκιους των εκτελεσμένων/

και το τραγούδι μου λυγμός».

Κλείνοντας την «εκ βαθέων» μελέτη του ο Γιάννης Καραβίδας συμπεραίνει: «... η λιτή ποίηση, όπως αυτή που προσπαθεί κανείς να προσεγγίσει μέσα από ένα κείμενο αγάπης, είναι σε τελευταία ανάλυση, ο απαραίτητος καθρέφτης, που βοηθάει την ψυχή του ανθρώπου να κρατήσει, όσο γίνεται περισσότερο, αλέκιαστο το πρόσωπό της». (Εκδόσεις «Μαυρίδης»).

Με το βιβλίο της «Ανθείας 201», η Παναγιώτα Σμυρλή - Στρατοπούλου κάνει την πρώτη της, πολύ δυναμική και πολύ ελπιδοφόρα, συγγραφική εμφάνιση, ξεδιπλώνοντας ένα πολλά υποσχόμενο λογοτεχνικό ταλέντο. Θέμα του βιβλίου της είναι η καθημερινότητα μιας μικρασιατικής οικογένειας, τριών γενεών στη σειρά, που «ρίζωσε» στα Ζαρουχλέικα της Πάτρας. Ο λόγος της σε καθηλώνει. Λυρικός και ταυτόχρονα ρεαλιστικός, ζωντανός, με δυνατές εικόνες που κάθε μία μπορεί να είναι ζωγραφικός πίνακας, έντονα κοινωνικός, δεν αφήνει ανέγγιχτη καμία πλευρά της σύγχρονης νεοελληνικής κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας.

Η Π. Σμυρλή - Στρατοπούλου δε γράφει για την οικογένεια και το σπίτι της, όπως ίσως κανείς υποθέσει διαβάζοντας επιπόλαια το βιβλίο. Τα προσωπικά της βιώματα είναι η αφορμή, το έναυσμα για να μιλήσει για τη φτώχεια και τους κατατρεγμούς της προσφυγιάς, την κοινωνική ανισότητα, την κοινωνική αδικία αλλά και την αξιοπρέπεια αυτών των ανθρώπων. Την ανυστεροβουλία, τον τίμιο μόχθο, τα ιδανικά και τα όνειρά τους που τα πέρασαν ως ακριβές παρακαταθήκες από γενιά σε γενιά. Ως προς τις πολιτικές αιχμές του βιβλίου, να σημειωθεί η εξαίρετη λογοτεχνικά απόδοση της δικτατορίας, πλούσια σε πολιτικά νοήματα, πραγματικό μαστίγωμα της τυραννίας, που ταιριάζει γενικά στην εξουσία. Πρόκειται για λαμπρή επιβεβαίωση της λαϊκής ρήσης ότι «η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει».

Το «Ανθείας 201» είναι λογοτέχνημα που πρέπει να διαβαστεί σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Απευθύνεται άλλωστε στους περισσότερους Ελληνες, σ' εκείνους που έχουν βιωματική σχέση με τη φτωχολογιά. Δεν έχει σημασία αν όσα περιγράφονται έγιναν σε κάποια γειτονιά της Πάτρας. Αν ο αναγνώστης δε σταθεί αυστηρά στα τοπωνύμια, διαβάζοντας το βιβλίο, σίγουρα θ' ανακαλύψει πολλές πλευρές της δικής του ζωής και έχει πολλά να διδαχτεί από τη δράση του κοινωνικού νόμου που «κανονίζει το βιος να μοιράζεται στους λίγους κι οι πολλοί να ορέγονται χωρίς ποτέ να μπορούν να το απολαύσουν».

Η Π. Σμυρλή - Στρατοπούλου, με την όμορφη δουλιά της, άνοιξε με το αναγνωστικό κοινό ένα «λογαριασμό», όπου οφείλει να καταθέσει περισσότερα. Φαίνεται να έχει και δυνατή ποιητική φλέβα και θα έπρεπε να την αφήσει να «τρέξει»... (εκδόσεις «Εντός»).

- Η «Ωκεανίδα» κυκλοφόρησε ένα σημαντικότατο, από κάθε άποψη βιβλίο, στη σειρά «Κυκεών». Πρόκειται για τις «Ανταποκρίσεις από την Τροία» του «πατέρα» της ελληνικής και διεθνούς αρχαιολογικής επιστήμης, του Ερρίκου Σλίμαν. Ο Σλίμαν από τις 23 Οκτωβρίου 1871 δημοσιεύει για τους αναγνώστες της «Εφημερίδας των Συζητήσεων» μια σειρά ανταποκρίσεών του για την έκβαση των ανασκαφών του στην Τροία. Στην έκδοση περιλαμβάνονται και 39 δαγγεροτυπίες, δηλαδή μια επιλογή από τις 220 συνολικά φωτογραφίες που τράβηξε ο Σλίμαν στο χώρο της ανασκαφής. Η εισαγωγή και οι σημειώσεις υπογράφονται από τον Γεώργιο Λαγανά.

- Το «Αστυ» κυκλοφόρησε: Μια ακόμη πολύτιμη για τους ανθρώπους και τους φίλους του θεάτρου μελέτη της κορυφαίας ελληνίστριας Ζακλίν ντε Ρομιγί με τίτλο «Η ελληνική τραγωδία στο πέρασμα του χρόνου». Η εξαίρετη μετάφραση, όπως και στα άλλα έργα της Ρομιγί που κυκλοφορεί ο οίκος, είναι της Αθηνάς - Μπάμπη Αθανασίου και της Κατερίνας Μηλιαρέση. Ο πρόλογος του Μάριου Πλωρίτη. Επίσης σημαντική είναι η μελέτη του Δημήτρη Κ. Βελισσαρόπουλου «Πλωτίνος - Βίος και Εννεαδών Περίπλους». Πρόκειται για βιοεργογραφική μελέτη του τελευταίου μεγάλου φιλοσόφου της αρχαιότητας Πλωτίνου και πραγματικού «ιδρυτή» του νεοπλατωνισμού, στην οποία αναφέρονται και οι συνεχιστές του έργου του Πορφύριος, Ιάμβλιχος και Πρόκλος.

- Το «Προσκήνιο» κυκλοφόρησε τον τόμο «Francois Mitterrand - Ατέλειωτες αναμνήσεις» της Ξένης Δ. Μπαλωτή. Τις αναμνήσεις του Φ. Μιτεράν μετέφρασε η Ιωάννα Θέμελη.

- Ο «Ιάμβλιχος» κυκλοφόρησε το εξαιρετικά σημαντικό για την αρχαιολογική επιστήμη αλλά «σκοτεινό» σαν θέμα ιστορικό δοκίμιο του διαπρεπή αρχαιολόγου - ιστορικού διευθυντή της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα Πολ Φουκάρ «Τα Ελευσίνια Μυστήρια». Η μετάφραση είναι της Δέσποινας Παπαθανασοπούλου.

- Το «Στάχυ» κυκλοφόρησε: Στη σειρά «Ιδέες - θεωρία της Τέχνης» τη μελέτη του μουσικολόγου, δραματουργού και πανεπιστημιακού καθηγητή Καρλ Νταλχάους «Αισθητική της μουσικής». Μετάφραση Απόστολος Οικονόμου επιμέλεια - πρόλογος Γιώργος Μανιάτης. Το βιβλίο του Αντώνη Κ. Αντωνιάδη «Viollet le Duc, Διαλέξεις και Ελληνική Αρχιτεκτονική», στο οποίο περιλαμβάνονται οι διαλέξεις - κείμενα του κορυφαίου Γάλλου αρχιτέκτονα Βιολέ λε Ντικ, που αφορούν αποκλειστικά στην ελληνική αρχιτεκτονική. Την ιστορική μελέτη του Θανάση Δ. Σφήκα«Η Ελλάδα και ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος» που εξετάζει τα κοινά «σημεία» ιστορικής εξέλιξης των δύο χωρών από το 1860, έως τον ισπανικό εμφύλιο (1936-1939) και τον ελληνικό (1946-1949) και της επεμβατικής δράσης - και στην Ελλάδα και την Ισπανία - Ιταλίας, Βρετανίας και Γερμανίας. Το γαστρονομικό έργο του συγγραφέα και δημοσιογράφου Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν «Ανήθικες συνταγές». Το επίσης γαστρονομικό βιβλίο του Παύλου Ερευνίδη «Ο Παστουρμάς».

- Οι εκδόσεις Χρήστος Ε. Δαρδανός κυκλοφόρησαν: Το μυθιστόρημα της Κινέζας Σαν Σα «Η πύλη της Ουράνιας Γαλήνης» (βραβείο Κονκούρ 1998, μετάφραση Ευφροσύνης «Καλογεράκη»). Το μυθιστόρημα του Δημήτρη Βαρβαρίγου «Είναι δύσκολη η αγάπη».

- Οι Αδελφοί Γ. Βλάση συνεχίζοντας την αξιέπαινη πρωτοβουλία τους για επανέκδοση του τεράστιου και παντοτινής αξίας έργου του Γρηγορίου Ξενόπουλου (για μεγάλους και παιδιά) κυκλοφόρησαν στη σειρά «Θησαυροί από τη «Διάπλαση των Παίδων», δύο ακόμη υπέροχες ιστορίες του Ξενόπουλου για παιδιά, με την αυθεντική εικονογράφηση της «Διάπλασης». Πρόκειται για τα «Ο γύρος του κόσμου των παιδιών» και «Το σκαλιστήρι».

- Ο «Πατάκης» κυκλοφόρησε: Σε μια πανέμορφη έκδοση, μεγάλου μακρόστενου σχήματος, το έργο του ποιητή, πεζογράφου και κριτικού λογοτεχνίας Ευγένιου Αρανίτση «Ι Ψ Ο τυπογράφος (Ο Ελύτης για παιδιά και ερωτευμένους)». Το βιβλίο - απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους - εικονογράφησαν οι Ελένη και ο Δημήτρης Καλοκύρης. Τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Γ. Νίκα «Φάτσα νυφίτσας» και «Σε πιστεύω μωρό μου». Το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Τσουράπα «Μωυσής Σεμπάι». Το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Δημητρίου Γ. Σβώλου (ψευδώνυμο (του Τεγεάτις) («Ταξιδεύοντας με τις αναμνήσεις ενός γιατρού».

- Το «Αρχιπέλαγος» κυκλοφόρησε: Στη σειρά «Ιστορική Βιβλιοθήκη» τη μαρτυρία του αξιωματούχου στο παλάτι και αδελφού του Παύλου Μελά, Γεωργίου Μελά «Κωνσταντίνος και Βενιζέλος (Μια προσωπική μαρτυρία για τον Εθνικό Διχασμό)». Το μυθιστόρημα της Ζοέλ Λοπινό «Πιάσε τ' άστρα της ζωής» (4η έκδοση). Το μυθιστόρημα του Θωμά Τσακαλάκη «Και τώρα, κάτι εντελώς καινούριο!» το μυθιστόρημα του Λεωνίδα Μπρεκουλάκη «Το στοίχημα».

- Ο «Περίπλους» κυκλοφόρησε: Το έργο ενός ανωνύμου Ελληνα υπαξιωματικού, το οποίο πρωτοεκδόθηκε στη Βράιλα το 1870, και σατιρίζει την καθημερινότητα του νεαρού νεοελληνικού κράτους με τίτλο «Η στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι». Το μυθιστόρημα του Μάικλ Αλιν «Ζαράφα» (μετάφραση Ελλη Εμκε). Το μυθιστόρημα της Λίτσας Ψαραύτη «Αρωμα καλοκαιριού». Το παιδικό βιβλίο της Γιολάντας Πατεράκη «Ιστορίες όλο μέλια, περιπέτειες και... γέλια». Το γαστρονομικό βιβλίο συνταγών της Ευαγγελίας Σολωμού «Μπατιρομαγειρική»

- Αντα Ζαφειροπούλου - Κουκουμελή «Μια ζωή αγάπη» (ποιήματα, Αθήνα 2000).

- «Εμβόλιμον» λογοτεχνικό περιοδικό τεύχος 41-42 με αφιέρωμα για τον εξαίρετο ποιητή Αντώνη Φωστιέρη. (Ασπρα Σπίτια Βοιωτίας).

- «Νέα Εστία» (περιοδικό λογοτεχνίας, τεύχος 1726,/2000).

- «Υφέν - βήμα για την τυπογραφία» (Δελλίου 6, 54621 Θεσσαλονίκη, 31239.823 περιοδικό τυπογραφικής τέχνης και λόγου, τεύχος 4, με ενδιαφέρουσες συνεργασίες μεταξύ των οποίων και του ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο με θέμα «Δημήτριος Μεσθενεύς, ο Θεσσαλονικιός τυπογράφος του Αγώνα και εκδότης του "Υμνου" του Σολωμού».

- «Βιβλιογραφία» (περιοδικό βιβλίου, λόγου και τέχνης τεύχος 89).