Για αρκετές γενιές, η ιδέα ότι στον Αρη κάποτε είχε αναπτυχθεί ένας εξελιγμένος πολιτισμός, είχε ένα μικρό αλλά πιστό ακολούθημα. Αυτοί οι αρχαίοι Αρειανοί υποτίθεται ότι είχαν χτίσει κανάλια, πόλεις και άλλα μεγάλα έργα, αλλά για άγνωστους λόγους εξαφανίστηκαν πριν πολύ καιρό. Την ιδέα αυτή στο μη ειδικό κοινό είχε καλλιεργήσει ο εκκεντρικός Αμερικανός αστρονόμος Πέρσιβαλ Λόουελ, ξεκινώντας από το 1894. Με τα παλιά χαμηλής ισχύος τηλεσκόπια, κάποια σημάδια στην επιφάνεια του Αρη, κάποια φαράγγια συγκεκριμένα, έμοιαζαν με ευθείες γραμμές, εξ ου και τα «κανάλια», οι «διώρυγες» κ.τ.λ. Ομως, αυτή η ιδέα σημείωσε νέα άνθηση προς το τέλος του 20ού αιώνα, γεννώντας μια ολόκληρη βιομηχανία συνωμοσιολογικών βιβλίων, ανάλογου περιεχομένου μεταμεσονύχτιων ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών, ιστοσελίδων κ.ο.κ.

Αιτία ήταν μια φωτογραφία της αρειανής επιφάνειας που έστειλε η διαστημοσυσκευή «Βίκινγκ 1» της NASA, το 1976. Στην περιοχή Κυδωνία του Αρη, οι επιστήμονες παρατήρησαν έναν μεγάλο λόφο που είχε έντονη ομοιότητα με ανθρώπινο πρόσωπο. Εμοιαζε κάπως σαν τα γιγαντιαία αγάλματα Μοάι στη Νήσο του Πάσχα, ή το πρόσωπο της Μεγάλης Σφίγγας της Αιγύπτου. Το «πρόσωπο στον Αρη» σύντομα τράβηξε την προσοχή κάθε λογής ψευδοεπιστημόνων, που το παρουσίασαν σαν ένα είδος μνημείου για τους χαμένους αρχαίους Αρειανούς.

Οταν όμως το 2001 η διαστημοσυσκευή «Mars Orbiter» της NASA, που διέθετε πολύ καλύτερης ανάλυσης κάμερες, φωτογράφησε την ίδια περιοχή της Κυδωνίας, αποκαλύφθηκε ότι το «πρόσωπο» είναι απλώς ένας συνήθης φυσικός σχηματισμός της επιφάνειας του Αρη, με μεγάλη διάσταση 3,6 χιλιομέτρων, που όταν φωτίζεται κατάλληλα και φωτογραφίζεται σε χαμηλή ανάλυση, μοιάζει πράγματι με πρόσωπο. Οσοι πίστευαν στο «πρόσωπο στον Αρη» είχαν πέσει θύματα ενός ψυχολογικού φαινομένου που ονομάζεται παρειδωλία και οφείλεται στην τάση του εγκεφάλου μας να εφαρμόζει ένα αναγνωρίσιμο μοτίβο σε κάθε οπτικό ερέθισμα. Ολοι οι άνθρωποι κάποια στιγμή έχουν «δει» κάποιου είδους ζώο, αντικείμενο ή ακόμη και πρόσωπο στη μορφή που έχει κάποιο σύννεφο. Τα πρόσωπα είναι εξαιρετικά κοινό αποτέλεσμα της παρειδωλίας. Τα βλέπουμε παντού, στην υφή των ξύλων, στις τροφές, σε καθημερινά αντικείμενα κάθε είδους.

Ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι εξελικτικά διαμορφωμένος ώστε να αναγνωρίζει πρόσωπα, κάτι διόλου παράξενο, αφού από το πρόσωπο αναγνωρίζουμε τους άλλους ανθρώπους. Αλλά η τάση και η ικανότητα αυτή έχει ως παρενέργεια να βλέπουμε πρόσωπα ακόμη και εκεί που δεν υπάρχουν πραγματικά. Το απλούστερο παράδειγμα είναι το κλασικό σύμβολο του χαμογελαστού προσώπου: Ενας κύκλος που περικλείει δύο τελείες τοποθετημένες πάνω από ένα κυκλικό τόξο. Είναι μια πολύ απλή γεωμετρική κατασκευή, που όμως είναι αδύνατο να μη δούμε ως χαμογελαστό πρόσωπο. Περιττό να πούμε ότι και στον Αρη έχουν εντοπιστεί «χαμογελαστά πρόσωπα».

Ανάμεσα στα οπτικά ερεθίσματα που είναι πιο εύκολο να οδηγήσουν σε παρειδωλία, είναι φυσικά τα νεφελώματα. Τα νέφη αερίων και σκόνης και οι γαλαξίες είναι τέλεια αστρονομικά αντικείμενα για την εμφάνιση του φαινομένου, καθώς έχουν αρκετή δομή ώστε να πυροδοτήσουν την ικανότητα αναγνώρισης μοτίβων του ανθρώπινου εγκεφάλου. Ακόμη και τα άστρα στον ουρανό σχηματίζουν μοτίβα που μοιάζουν με αναγνωρίσιμα σχήματα. Ετσι, άλλωστε, δημιουργήθηκαν στην αρχαιότητα οι αστερισμοί. Από τότε που εμφανίστηκαν τα τηλεσκόπια και μπορούμε να δούμε ουράνια σώματα και σχηματισμούς με λεπτομέρεια, η παρειδωλία είναι η κύρια πηγή των ονομάτων που δίνουμε στα αντικείμενα αυτά (πέρα από την επιστημονική ονομασία τους).

Κλασικό παράδειγμα είναι το «νεφέλωμα κεφαλής αλόγου», που βρίσκεται στον αστερισμό του Ωρίωνα και αποτελεί μέρος του τεράστιου μοριακού νέφους του Ωρίωνα, ενός νέφους αποτελούμενου από κρύα αέρια και σκόνη. Τέτοια νέφη είναι περιοχές σχηματισμού νέων άστρων, τα οποία φωτίζουν το υλικό που υπάρχει γύρω τους. Η κεφαλή αλόγου αποτελεί προέκταση της σκούρας σκόνης που φωτίζεται από ένα υπόβαθρο ακτινοβολούντος υδρογόνου, ενεργοποιημένου από το τεράστιο άστρο σίγμα του Ωρίωνα, το οποίο βρίσκεται όχι πολύ μακριά από την «κεφαλή» του αλόγου. Στις αστρονομικές φωτογραφίες που δημοσιεύουμε εμφανίζονται αρκετά άλλα φαινόμενα κοσμικής παρειδωλίας, τόσο από το εγγύς όσο και από το μακρινό Διάστημα. Αν όχι με την πρώτη ματιά, τελικά μπορεί κανείς σίγουρα να καταλάβει από πού πήραν την ονομασία τους.