Από τις μεγάλες κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών

Τέλη του 2022, η κυβέρνηση της ΝΔ καταθέτει το κατάπτυστο Προεδρικό Διάταγμα 85/2022, με το οποίο οι καλλιτέχνες απόφοιτοι δραματικών σχολών, σχολών χορού, μουσικής και κινηματογράφου, δημόσιων και ιδιωτικών, πλην αποφοίτων ΑΕΙ, κατατάσσονται στη βαθμίδα των αποφοίτων Λυκείου. Δύο χρόνια μετά, κι αφού μεσολάβησαν μεγαλειώδεις και πολύμορφες καλλιτεχνικές και σπουδαστικές κινητοποιήσεις, με βασικό αίτημα την Ανώτατη Καλλιτεχνική Παιδεία, αλλά και τους όρους εργασίας και την ίδια την αξιοπρέπεια του καλλιτέχνη, η κυβέρνηση φέρνει νομοσχέδιο για την ίδρυση Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών που είχε ανακοινώσει αμέσως μετά το πέρας των κινητοποιήσεων και υπό την πίεσή τους...

Είναι αυτοί οι αγώνες που έφεραν το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, τους οποίους η κυβέρνηση ακόμα και σήμερα λοιδορεί, την ίδια στιγμή που τα στελέχη της με τις δηλώσεις τους παραδέχονται ότι πιέστηκαν στην κατάθεση νομοσχεδίου. Η ανακοίνωση ίδρυσης Πανεπιστημίου Τεχνών είναι απότοκο της συλλογικής δράσης των σωματείων και φορέων των καλλιτεχνών, των σπουδαστικών συλλόγων των καλλιτεχνικών σχολών, της μεγάλης συμπαράστασης που εκφράστηκε από σωματεία και φορείς άλλων κλάδων, από σύσσωμο το φοιτητικό κίνημα. Τέτοιοι και πιο μαζικοί αγώνες απαιτούνται και από εδώ και πέρα για να διεκδικήσουμε ένα Πανεπιστήμιο και μια Ανώτατη Καλλιτεχνική Εκπαίδευση που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων στις Τέχνες, στις εξελίξεις και στην ολοένα μεγαλύτερη διεύρυνση πλέον των καλλιτεχνικών πεδίων, στις ανάγκες του λαού για πρόσβαση και ανέβασμα του βιοτικού του επιπέδου και μέσα από την Τέχνη.

Η ανακοίνωση ίδρυσης του Πανεπιστημίου Παραστατικών Τεχνών έρχεται να ολοκληρώσει την εικόνα ενός πολύ κατακερματισμένου τοπίου στον χώρο των Τεχνών. Η Καλλιτεχνική Εκπαίδευση, ίσως περισσότερο από όλα τα πεδία, χαρακτηρίζεται από μια τεράστια γκάμα σχολών, πτυχίων και αποφοίτων, με τους δημόσιους φορείς Εκπαίδευσης να μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Ταυτόχρονα, οι εξελίξεις στον Πολιτισμό και στις Τέχνες, με την περαιτέρω εμπορευματοποίηση πλευρών τους, την αξιοποίησή τους για να στηριχθεί η κερδοφορία σε κομβικούς για το κεφάλαιο κλάδους όπως ο Τουρισμός, η «πράσινη ανάπτυξη», οι αστικές αναπλάσεις, το ξεπούλημα της πολιτιστικής κληρονομιάς κ.ά., με τον Πολιτισμό να αποτελεί «δούρειο ίππο» για τους γεωστρατηγικούς ανταγωνισμούς και την αποκαλούμενη «πολιτιστική διπλωματία», δεν γίνεται να αφήσουν έξω από το κάδρο την ύπαρξη μιας Ανώτατης Σχολής που θα αποτελέσει, μεταξύ άλλων, μοχλό των παραπάνω στοχεύσεων του κεφαλαίου. Το αίτημα ωστόσο που σωστά εκφράστηκε όλο το προηγούμενο διάστημα από τις καλλιτεχνικές κινητοποιήσεις για ίδρυση Πανεπιστημίου δεν συναντιέται πουθενά με αυτό που φέρνει σήμερα η κυβέρνηση, δεν απαντά σε καμιά περίπτωση στις αγωνίες και στις ανάγκες των σπουδαστών και εργαζομένων στις Τέχνες.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα ιδρύσει το νέο Πανεπιστήμιο με την ενσωμάτωση σε αυτό του Εθνικού Θεάτρου, της Λυρικής Σκηνής, της Κρατικής Σχολής Ορχηστρικής Τέχνης, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, ανακοίνωσε ότι οι απόφοιτοι των παραπάνω σχολών θα μπορούν να εισαχθούν με κατατακτήριες στο 3ο έτος των σπουδών του νέου Πανεπιστημίου, ενώ οι απόφοιτοι δραματικών σχολών, ωδείων, σχολών χορού θα μπαίνουν με κατατακτήριες σαν να ήταν απόφοιτοι οποιασδήποτε άλλης Σχολής... Φυσικοί, μαθηματικοί... κ.λπ. Αυτό μάλιστα το βάφτισε «ακαδημαϊκό διάδρομο» για τους αποφοίτους των καλλιτεχνικών σχολών, αν και δεν συνιστά στην πραγματικότητα κανέναν διάδρομο, αντίθετα συνιστά το τελειωτικό χτύπημα στις σπουδές και στους κόπους αυτών των παιδιών. Επιπλέον, αξιοποίησε και το προσφιλές της τέχνασμα, ήδη από την αποκαλούμενη ανωτατοποίηση των ΤΕΙ, της διάκρισης ακαδημαϊκών και επαγγελματικών προσόντων, για να μοιράσει ακαδημαϊκές «περγαμηνές» χωρίς αντίκρισμα, εμπαιγμό δηλαδή, αφού διατηρεί όλους τους αποφοίτους των υπαρχουσών καλλιτεχνικών σχολών στο επίπεδο της μεταλυκειακής Εκπαίδευσης (επίπεδο ΙΕΚ). Αυτό λοιπόν είναι το περιεχόμενο της πολυσυζητημένης «διαβάθμισης» που υπόσχεται η κυβέρνηση και που, να θυμίσουμε, πολλές δυνάμεις ένθεν κακείθεν είχαν επιχειρήσει να αναγάγουν σε κυρίαρχο αίτημα το διάστημα των καλλιτεχνικών κινητοποιήσεων.

Περιμένοντας να δούμε την τελική κατάθεση του νομοσχεδίου, έχοντας ωστόσο σαφή εικόνα για την αντιεκπαιδευτική και αντιλαϊκή κατεύθυνση των έργων αυτής και των προηγούμενων κυβερνήσεων, κρατάμε μικρό καλάθι για το νέο Πανεπιστήμιο. Μας ανησυχεί ιδιαίτερα η αναφορά της υπουργού Πολιτισμού ότι η Ανώτατη Σχολή Παραστατικών Τεχνών θα είναι στα πρότυπα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ). Μιας Σχολής την οποία ήδη λυμαίνονται και όπου παρεμβαίνουν ποικιλοτρόπως όλοι οι μεγάλοι ιδιωτικοί φορείς του Πολιτισμού και όχι μόνο (Νιάρχος, «Costa Navarino» κ.ά.). Μιας Σχολής που ήδη λειτουργεί με 4 κλειστά εργαστήρια λόγω έλλειψης προσωπικού... Μιας Σχολής που το πρόγραμμα σπουδών της καθορίζεται από «μέντορες» εργαστηρίων, χωρίς μια συνεκτική επιστημονική δομή και μεθοδολογία. Μας ανησυχεί ιδιαίτερα ότι η ίδρυση του νέου Πανεπιστημίου έρχεται σε μια φάση όπου ήδη έχουν γενικευτεί τα ξενόγλωσσα προπτυχιακά με δίδακτρα, ενώ πληθαίνουν οι φωνές για δίδακτρα και στα προπτυχιακά ημεδαπών φοιτητών. Γνωρίζουμε, τέλος, ότι ούτε αυτή ούτε καμιά άλλη κυβέρνηση στο πλαίσιο αυτού του συστήματος θα βάλει φρένο στις ορέξεις φροντιστηριαρχών που θα οργιάσουν για την προετοιμασία των καλλιτεχνικών μαθημάτων ενόψει των ειδικών εισαγωγικών εξετάσεων.

Οι σπουδαστές και οι απόφοιτοι των καλλιτεχνικών σχολών έχουν μεγάλη πείρα από τις δυσκολίες των σπουδών. Ξέρουν πολύ καλά τι θα πει να σπουδάζει κανείς χωρίς κανένα σπουδαστικό δικαίωμα, χωρίς να δικαιούται πάσο για τα μέσα μαζικής μεταφοράς, χωρίς πρόσβαση σε δωρεάν σίτιση και στέγαση, χωρίς δικαίωμα σε φοιτητικό επίδομα, χωρίς δωρεάν βιβλία και βιβλιοθήκες. Εχουν πείρα επίσης από τη δυσκολία να συνδυάζει κανείς σπουδές και εργασία, που, ειδικά όσον αφορά τις καλλιτεχνικές σπουδές, η επιτακτική αυτή ανάγκη επιβίωσης είναι ασυμβίβαστη με τα εξοντωτικά ωράρια σπουδών και προβών. Σε κάποια καλλιτεχνικά αντικείμενα ιδιαίτερα, όπως είναι οι μουσικές σπουδές, είναι κανόνας το συνεχές κυνήγι των προσόντων, οι διαφορετικές ταχύτητες στις σπουδές και στα πτυχία, το πρακτικά ασυμβίβαστο της κακοπληρωμένης και δυσεύρετης εργασίας, των δύσκολων εργασιακών ωραρίων, με την αφοσίωση και τη σπουδή που απαιτεί η Τέχνη.

Συγκεντρώνοντας όλη αυτήν την πείρα, μπορούμε και πρέπει να κάνουμε ξεκάθαρο το αίτημα «τι Πανεπιστήμιο θέλουμε», αλλά και ποιους έχουμε μαζί και ποιους απέναντι στις πραγματικές ανάγκες μας. Προετοιμαζόμαστε να απαντήσουμε σε φωνές, που ενορχηστρώνονται πρώτα και κύρια από την κυβέρνηση, αλλά και από καθηγητές ταγμένους στον στόχο περαιτέρω εμπορευματοποίησης και της Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης, οι οποίες στρέφουν σκόπιμα τους φοιτητές των ήδη υπαρχόντων Πανεπιστημιακών Τμημάτων ή των καλλιτεχνικών σχολών που δεν «ανωτατοποιούνται» απέναντι στους άλλους και αντίστροφα. Ολο το προηγούμενο διάστημα οι φοιτητές των ανώτατων Τμημάτων θεατρικών και μουσικών σπουδών ήταν στο πλευρό των καλλιτεχνών στην πάλη τους ενάντια στο ΠΔ 85/2022. Με αποφάσεις φοιτητικών συλλόγων, με μαζική συμμετοχή στις κινητοποιήσεις, με καλέσματα συμπόρευσης έσπασε στην πράξη η προσπάθεια ενεργοποίησης ενός κοινωνικού αυτοματισμού που ήθελε για την κατάντια της Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης, για τα κουτσουρεμένα ή ανύπαρκτα εργασιακά δικαιώματα των καλλιτεχνών να ευθύνονται κάποιες άλλες κατηγορίες αποφοίτων και εργαζομένων. Δηλώνουμε ξεκάθαρα πως οποιοσδήποτε τέτοιος σχεδιασμός και αυτήν τη φορά θα πέσει στο κενό...

Μπροστά στην κατάθεση του νομοσχεδίου για την ίδρυση Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών, απαιτούμε, συντονιζόμαστε, παλεύουμε για:

• Καλλιτεχνική Εκπαίδευση ανώτατου επιπέδου, δημόσια και δωρεάν. Που να συνδυάζει θεωρία και εφαρμογή σε κάθε αντικείμενο, με επιστημονικά μεθοδικό τρόπο ήδη από τα πρώτα έτη, να ενσωματώνει την έρευνα, να ανοίγει δρόμους για διδακτορικές σπουδές. Να εξασφαλίζονται η εποπτεία και η χρηματοδότησή της από το κράτος - υπουργείο Παιδείας με αρωγή του υπουργείου Πολιτισμού.
• Ούτε σκέψη για δίδακτρα, οποιασδήποτε μορφής.
• Οχι στις επίπλαστες διακρίσεις ακαδημαϊκών και επαγγελματικών προσόντων. Πτυχία με αξία, ενιαία και αδιάσπαστα, που να κατοχυρώνουν πλήρη πρόσβαση στο αντίστοιχο καλλιτεχνικό επάγγελμα, με όλα τα επαγγελματικά δικαιώματα - και της παιδαγωγικής επάρκειας - κατοχυρωμένα στο πτυχίο.
• Ενιαία διάρκεια και δομή σπουδών στα ίδια καλλιτεχνικά αντικείμενα. Προσλήψεις διδακτικού προσωπικού, με εξασφαλισμένη από τα ίδια τα Πανεπιστήμια της δυνατότητας να αναβαθμίζουν συνεχώς το έργο τους, να εκπονούν, όπου χρειάζεται, διδακτορικές σπουδές, να διεξάγουν παράλληλα ερευνητικό και διδακτικό έργο.
• Σύγχρονες υποδομές, που να καλύπτουν τις ανάγκες αναβαθμισμένων θεωρητικών και εφαρμοσμένων μαθημάτων. Πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια καλλιτεχνικής σπουδής και εξάσκησης.
• Δωρεάν φοιτητικές εστίες και λέσχες, φοιτητικό επίδομα, δωρεάν βιβλία και βιβλιοθήκες.
• Ενίσχυση / αναβάθμιση, με κρατική ευθύνη, των υπαρχουσών ιδιωτικών καλλιτεχνικών σχολών σε υποδομές, προσωπικό, προγράμματα σπουδών.
• Σύστημα Καλλιτεχνικής Παιδείας παράλληλης με το 12χρονο σχολείο, με ευθύνη του κράτους, με δωρεάν πρόσβαση για όλους τους μαθητές.
• Μαζικές προσλήψεις καλλιτεχνών σε σχολεία, δήμους και Περιφέρειες, με γνώμονα να αποτελούν οι Τέχνες σταθερό στοιχείο ολοκλήρωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας σε όλες τις ηλικίες.