Τουρκία

Αλλαγή κυβέρνησης, αλλά όχι πολιτικής...

Αν μπορεί να καταγραφεί μια "αξιωματική" αρχή για την τουρκική πολιτική σκηνή, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία, αυτή συμπυκνώνεται στη φράση ότιοι διακηρύξεις και οι προθέσεις των τουρκικών κυβερνήσεων απέχουν κατά πολύ από την πραγματικά ακολουθούμενη πολιτική τους. Του αξιώματος αυτού φαίνεται ότι δε θα μπορέσει να αποτελέσει εξαίρεση ούτε η νέα κυβέρνηση συνασπισμού των κομμάτων Ευημερίας και Ορθού Δρόμου, παρότι ο πρωθυπουργός της, Νετσμετίν Ερμπακάν, θεωρείται ως ο πιο "αντισυμβατικός" ηγέτης κόμματος, που καταλαμβάνει τον πρωθυπουργικό θώκο στην Αγκυρα, από την εποχή του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.

Η ετερόκλητη συμμαχία του κεντροδεξιού Κόμματος Ορθού Δρόμου (DYP) της Τανσού Τσιλέρ με το ισλαμιστικό Κόμμα Ευημερίας (Ρεφάχ, RP) του Νετσμετίν Ερμπακάν πιθανότατα θα αποσπάσει, στην αυριανή ψηφοφορία στην τουρκική Βουλή, ψήφο εμπιστοσύνης. Αλλά οι ανησυχίες που έχουν εκφραστεί από πολλούς, περί ενδεχόμενων δραματικών μεταβολών, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της Αγκυρας, από τη νέα κυβέρνηση, έχει ήδη καταστεί σαφές ότι δεν ευσταθούν. Πολύ περισσότερο, αφού οι προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού αποκάλυψαν μια κρίσιμη "στροφή" σε σχέση με όσα ο Ερμπακάν διακήρυσσε προεκλογικά, αλλά και ως αρχηγός της τουρκικής αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Κατέστη σαφές, κατ' αρχάς, τόσο από τις προγραμματικές δηλώσεις του Ερμπακάν στη Βουλή, όσο και από τις επαφές του με τους απεσταλμένους του Προέδρου των ΗΠΑ, Πίτερ Ταρνόφ και Γιαν Λόνταλ, ότι η νέα τουρκική κυβέρνηση ουδεμία πρόθεση έχει να διαρρήξει, έστω και στο ελάχιστο, τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον (και το αντίστροφο).Παρά τις πρότερες "αντιρρήσεις" του, ο Νετσμετίν Ερμπακάν αντιμετώπισε θετικά την παραμονή της αμερικανικής δύναμης"Σφυρί" στην περιοχή, υπό την προϋπόθεση ότι θα μεταφερθεί σε τουρκικό έδαφος και δε θα παρέχει "αφανή" στήριξη στους Κούρδους αυτονομιστές του ΡΚΚ. Παράλληλα, συντασσόμενος με τις απαιτήσεις του στρατιωτικού πλέγματος, ζήτησε συνέχιση - και ένταση - της στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ. Η αλληλεξάρτηση της τουρκικής με την αμερικανική στρατιωτική βιομηχανία επ' ουδενί επιτρέπει παρεκκλίσεις από την προσπάθεια διατήρησης των καλύτερων δυνατών σχέσεων Αγκυρας - Ουάσιγκτον.

Οσον αφορά, επίσης, τις σχέσεις της Τουρκίας με τις χώρες της Μέσης Ανατολής,η νέα κυβέρνηση δε δείχνει διατεθειμένη να προβεί σε ουσιαστικές αλλαγές πολιτικής. Η στρατιωτική συμφωνία με το Ισραήλ, η οποία προκάλεσε αλγεινές εντυπώσεις στον αραβικό κόσμο, θα παραμείνει σε ισχύ. Η αντιπαλότητα με τη Συρία και το Ιράν - με την πρώτη εξαιτίας του θέματος των υδάτων και με τη δεύτερη λόγω των συνοριακών τους προστριβών - εξακολουθεί να ισχύει, παρά τις "φιλοφρονήσεις" συριακών, κυρίως, εντύπων στον Ερμπακάν. Αντιπαλότητα που, όσο το πρόβλημα των υδάτων παραμένει άλυτο, και όσο η Δαμασκός, επιχειρώντας να ασκήσει πίεση στην Αγκυρα, εξακολουθεί να παρέχει τη στήριξή της στους αντικαθεστωτικούς Κούρδους του ΡΚΚ, δεν αναμένεται να αμβλυνθεί. Αρα, η "παραδοσιακή" φιλία Τούρκων και Αράβων θα συνεχίσει να τίθεται εν αμφιβόλω.

Η επιδίωξη "πλήρους ένταξης" της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελεί, κατά τον Ερμπακάν, στόχο και της δικής του κυβέρνησης - μια διακήρυξη που αποτελεί ίσως την πιο χαρακτηριστική ένδειξη αδυναμίας του Ρεφάχ, να εκπληρώσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις. Ασφαλώς, τα στελέχη της τουρκικής διπλωματίας και της τουρκικής κυβέρνησης γνωρίζουν ότι η κατευθυντήριος γραμμή στις Βρυξέλλες δε συνάδει με αυτή την επιδίωξη: Ενας Ευρωπαίος διπλωμάτης έλεγε σε ανύποπτο χρόνο ότι η Κομισιόν έχει την πάγια αντίληψη ότι οι σχέσεις με την Τουρκία πρέπει να διατηρούνται στο καλύτερο δυνατό επίπεδο, αλλά η πλήρης ένταξη θα πρέπει να αποφευχθεί...

Οσον αφορά τις σχέσεις της Τουρκίας με τις κεντροασιατικές δημοκρατίες,η κυβέρνηση Ερμπακάν δε φαίνεται να έχει πρόθεση υπερβολής των εσκαμμένων. Η πάγια επιδίωξη των τουρκικών κέντρων οικονομικοπολιτικής εξουσίας, να αποτελέσει η χώρα την οδό διαμετακομιδής του πετρελαίου της Υπερκαυκασίας, σε "αντικατάσταση" της Ρωσίας, παραμένει σε ισχύ. Και ακόμη, η κυβέρνηση Ερμπακάν θα υπηρετήσει - και αυτή - την επιδίωξη προσεταιρισμού των συγγενών εθνοτήτων (Τουρκμένιοι, Αζέροι) και σύναψης στρατιωτικών συμφωνιών με τις δημοκρατίες του Καυκάσου.

Εν κατακλείδι, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, η κυβέρνηση Ερμπακάν δεν είναι σε θέση να μεταβάλει καμία από τις βασικές κατευθυντήριες, οι οποίες έχουν χαραχτεί από τους τεχνοκράτες του υπουργείου Εξωτερικών και την ηγεσία του ("τοποτηρητή του λαϊκού κράτους") τουρκικού στρατού.

Εξίσου περιορισμένα δείχνουν τα περιθώρια αλλαγής πολιτικής της νέας τουρκικής κυβέρνησης και στα υπόλοιπα μείζονα θέματα, όπως το κουρδικό (όπου ο Ερμπακάν υιοθέτησε πλήρως τη ρητορική περί "κατάπνιξης της τρομοκρατίας"), και η οικονομία.Σε αυτό το τελευταίο πεδίο, ο Ερμπακάν και το επιτελείο του είναι εκ των πραγμάτων αναγκασμένοι να συνεχίσουν τις ιδιωτικοποιήσεις, να προωθήσουν τη διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων και να αγνοήσουν την πασίδηλη χειροτέρευση του κοινωνικού κλίματος, "ξεχνώντας" και εδώ τη ρητορική τους προ της ανόδου τους στην εξουσία.

Το μόνο ερώτημα, λοιπόν, που μένει να απαντηθεί όσον αφορά τη νέα τουρκική κυβέρνηση, είναι αν θα αποτελέσουν ο Ερμπακάν και το Ρεφάχ "ικανούς διαχειριστές" (!) των υφιστάμενων προβλημάτων. Αν, ασφαλώς, τον αφήσουν οι εντός και εκτός κυβερνητικού συνασπισμού αντίπαλοί του, αφού οι ισορροπίες στο κόμμα Ορθού Δρόμου είναι ιδιαίτερα επισφαλείς, και δε θα πρέπει να αποκλείεται μια δραματική ανατροπή της νέας κυβέρνησης το προσεχές διάστημα...

Μπάμπης ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ

Κατέστη σαφές, τόσο από τις προγραμματικές δηλώσεις του Ερμπακάν στη Βουλή, όσο και από τις επαφές του με τους απεσταλμένους του Προέδρου των ΗΠΑ, Πίτερ Ταρνόφ και Γιαν Λόνταλ, ότι η νέα τουρκική κυβέρνηση ουδεμία πρόθεση έχει να διαρρήξει, έστω και στο ελάχιστο, τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον και το αντίστροφο

Η ετερόκλητη συμμαχία Ερμπακάν - Τσιλέρ, πιθανότατα, θα αποσπάσει ψήφο εμπιστοσύνης