Μπορεί η χρονιά που άρχισε να είναι δίσεκτη και, άρα, γρουσούζικη για τους προληπτικούς, όμως κι αυτή που έφυγε, ειδικά για το χώρο της παιδείας, ήταν μία χρονιά, στη διάρκεια της οποίας άνοιξαν οι "Ασκοί του Αιόλου", προκειμένου να σαρωθεί στη χώρα μας ό,τι έχει απομείνει από τη δημόσια και δωρεάν παιδεία.

Η κυβέρνηση, διά στόματος του υπουργού Παιδείας Γ. Παπανδρέου, σε κάθε ευκαιρία όλη τη χρονιά ανακοίνωνε μέτρα, που, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, συνέτειναν στην υπονόμευση της δημόσιας και δωρεάν παιδείας και έθεταν προς συζήτηση τις σχετικές προτάσεις, προκειμένου να μετρηθούν οι αντιδράσεις της κοινής γνώμης και του εκπαιδευτικού κινήματος.

Την πρόταση για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος που κατοχυρώνει το δημόσιο χαρακτήρα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, τη θέληση για κατάργηση της δωρεάν διανομής των συγγραμμάτων στους φοιτητές και τους σπουδαστές και την υιοθέτηση των προτάσεων του ΟΟΣΑ που προβλέπουν διάλυση του δημόσιου συστήματος της εκπαίδευσης, τις συνδέει ένα κοινό νήμα: Αυτό της υιοθέτησης των επιταγών διεθνών κέντρων για την υπονόμευση κάθε κατάκτησης και στο χώρο της παιδείας.

Την αλήθεια του παραπάνω συμπεράσματος επιβεβαίωσε με κάθε επισημότητα και ο φετινός προϋπολογισμός, που, με το 6,7% που δίνει στην παιδεία, στρώνει το έδαφος για ακόμα μεγαλύτερη ιδιωτικοποίησή της, προκειμένου να υλοποιηθούν πιο εύκολα οι επιταγές της "Λευκής Βίβλου" για την παιδεία - είχαμε και τέτοια το 1995 - για την ανάπτυξη στενότερης σχέσης ανάμεσα στην εκπαίδευση και τους "επιχειρηματίες".

Από την άλλη πλευρά, ο χρόνος που έφυγε άφησε και ελπιδοφόρα μηνύματα, καθώς στη δέσμη των αντιεκπαιδευτικών μέτρων αναμετρήθηκαν φορείς του κινήματος παιδείας, αναγκάζοντας την κυβέρνηση, έστω και για λόγους τακτικής, να αναστείλει την εφαρμογή ορισμένων μέτρων, όπως, για παράδειγμα, την περικοπή της δωρεάν διανομής των συγγραμμάτων στους φοιτητές και τους σπουδαστές.

Με την αρχή του 1995, το υπουργείο Παιδείας έσπευσε να δώσει τα διαπιστευτήριά του. Το Γενάρη εξαγγέλλει τις αποφάσεις του για τις μεταπτυχιακές σπουδές στα ΑΕΙ. Σύμφωνα με αυτές, παραμένει σε ισχύ η διάταξη Σουφλιά για τη δυνατότητα επιβολής διδάκτρων στους φοιτητές που θα μετέχουν στα μεταπτυχιακά τμήματα. Η πόρτα για την υπονόμευση της δωρεάν παιδείας άνοιξε.

Λίγες μέρες αργότερα, στις αρχές Φλεβάρη, το υπουργείο με στόμφο εξαγγέλλει την πειραματική καθιέρωση του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου, στο οποίο οι εργαζόμενοι γονείς θα μπορούν να αφήνουν τα παιδιά τους και μετά το πέρας του ωραρίου για να ασχολούνται δημιουργικά, συμμετέχοντας σε διάφορες δραστηριότητες. Ομως σπεύδει να διευκρινίσει ότι η κυβέρνηση θα διαθέτει τα κονδύλια για την απασχόληση ενός και μόνο δασκάλου για τη φύλαξη των παιδιών. Εάν οι γονείς θέλουν τα παιδιά τους τις ώρες αυτές να μαθαίνουν μουσική, κομπιούτερ κλπ. θα πρέπει να πληρώσουν οι ίδιοι.

Η πραγματικότητα ήταν ακόμα χειρότερη. Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, ειδοποιήθηκαν οι σύλλογοι γονέων ότι εάν θέλουν να λειτουργήσει το Ολοήμερο Σχολείο θα πρέπει να πληρώσουν οι ίδιοι ακόμα και τον δάσκαλο για τη φύλαξη των παιδιών τους! Μάλιστα, η σχετική ειδοποίηση συνοδεύεται με αντίστοιχη εγκύκλιο του υπουργού της ΝΔ Γ. Σουφλιά, που επί των ημερών του καθιερώθηκε η επί πληρωμή φύλαξη των μαθητών.

Τον ίδιο μήνα έρχεται στη χώρα μας - κατόπιν πρόσκλησης του υπουργείου Παιδείας - η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του ΟΟΣΑ για να "αξιολογήσει" το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας. Το πόρισμά τους που θα δοθεί στη δημοσιότητα στις αρχές του καλοκαιριού είναι ένας πραγματικός οδοστρωτήρας για τη δημόσια δωρεάν εκπαίδευση και, όπως είναι φυσικό, προκαλεί θύελλα αντιδράσεων από τους φορείς της εκπαίδευσης.

Την άνοιξη βλέπει το φως της δημοσιότητας ένα ακόμα σχέδιο, η εφαρμογή του οποίου θα είχε καταλυτικές συνέπειες για τον δημόσιο και ενιαίο χαρακτήρα της παιδείας. Πρόκειται για την "αποκέντρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας" και την υπαγωγή της στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Ο υπουργός Παιδείας μαζί με τον ομόλογό του, του υπουργείου Εσωτερικών ανακοινώνουν ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να αναλάβουν οι Νομαρχίες τις κυριότερες αρμοδιότητες της εκπαίδευσης, από την πρόσληψη των εκπαιδευτικών μέχρι και την εκπόνηση των προγραμμάτων διδασκαλίας.

Στην πράξη, κάτι τέτοιο σημαίνει κατάργηση της επετηρίδας διορισμού των εκπαιδευτικών και άνοιγμα σε δρόμους ρουσφετιού για την πρόσληψη των δασκάλων και των καθηγητών. Οι δε τοπικές παρεμβάσεις στα αναλυτικά προγράμματα επιφυλάσσουν στους φτωχούς δήμους προγράμματα με τα "στοιχειώδη" και στους πλούσιους δήμους που θα μπορούν να τα χρηματοδοτούν προγράμματα υψηλού επιπέδου.

Η αμείλικτη πραγματικότητα της υποχρηματοδότησης της παιδείας αναγκάζει τους πρυτάνεις των πανεπιστημίων να προειδοποιήσουν τον Απρίλη ότι εάν δε δοθεί έκτακτη οικονομική ενίσχυση στα Ιδρύματα αυτά θα κλείσουν με την έναρξη της νέας ακαδημαϊκής χρονιάς.

Το υπουργείο Παιδείας, όχι μόνο κωφεύει, αλλά ανακοινώνει τον επόμενο μήνα, το Μάη,την πρότασή του για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, που κατοχυρώνει το δημόσιο χαρακτήρα των ΑΕΙ και την καθιέρωση του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας.

Ξεκαθαρίζοντας ο Γ. Παπανδρέου ευθύς εξαρχής ότι δεν έχει κανένα ιδεολογικό πρόβλημα με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ανακοινώνει ότι με την αναθεώρηση του άρθρου 16 προσδοκά την ίδρυση τριτοβάθμιων Ιδρυμάτων και από Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, όπως για παράδειγμα οι δήμοι. Οσον αφορά τις επιδιώξεις του, είναι εύγλωττο το παράδειγμα που αναφέρει στη σχετική συνέντευξη Τύπου: "Μπορεί ένας δήμος της Κρήτης να ιδρύσει τριτοβάθμιο Ιδρυμα τουριστικών επαγγελμάτων, τη χρηματοδότηση του οποίου θα αναλάβουν οι ξενοδόχοι της περιοχής".

Χωρίς να αποκλείει και την καθιέρωση διδάκτρων στα "ιδρύματα" αυτά, ομολογεί ότι ο οποιοσδήποτε επιχειρηματίας με το κάλυμμα κάποιου ΝΠΔΔ θα μπορεί να ιδρύει τα δικά του πανεπιστήμια και προφανώς να καθορίζει ως χρηματοδότης και τα προγράμματα σπουδών. Πρόκειται για την καλύτερη και πιστότερη υλοποίηση των διατάξεων της "Λευκής Βίβλου" του Ντελόρ, που επιτάσσει βραχυχρόνιες και "προσαρμοσμένες" σπουδές, προκειμένου να αναπαραχθεί ένα φτηνό και μισοειδικευμένο εργατικό προσωπικό που τόσο ανάγκη έχουν οι πολυεθνικές της Ευρώπης.

Οσον αφορά το "ΕΘνικό Συμβούλιο Παιδείας", με το κάλυμμα της συμμετοχής των φορέων της εκπαίδευσης στη χάραξη της τακτικής στο χώρο της παιδείας, επιχειρείται και διά νόμου η υποβάθμιση συνολικά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Καταργείται το Διεπιστημονικό Κέντρο Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών Αλλοδαπής (ΔΙΚΑΤΣΑ), που στον ένα ή τον άλλο βαθμό ήταν φραγμός στην αναγνώριση διάφορων πτυχίων - μαϊμούδων που χορηγούν τα διάφορα "κολέγια" και στη θέση του θεσπίζονται οι "πιστωτικές μονάδες". Σε απλά ελληνικά, αυτό σημαίνει ότι ένα σπουδαστής ενός οποιουδήποτε "κολεγίου" θα αναγνωρίζει τις σπουδές του σε αυτό και θα συνεχίζει σε ανώτερη βαθμίδα. Ο υπουργός δεν αποκλείει από αυτήν τη διαδικασία και τα ιδιωτικά ΙΕΚ, τα οποία πλέον θα μπορούν να προσελκύουν σπουδαστές με την προσδοκία συνέχισης των σπουδών τους στα ΤΕΙ ή ακόμα και στα Πανεπιστήμια.

Το καλοκαίρι, που κλείνουν τα πάντα στον χώρο της εκπαίδευσης, είναι μία προσφιλής εποχή για όλους τους υπουργούς Παιδείας να εξαγγέλλουν και να περνάνε αντιεκπαιδευτικά μέτρα. Από την παράδοση αυτή, όχι μόνο δεν ξέφυγε ο σημερινός υπουργός Παιδείας, αλλά, αντίθετα, διακρίθηκε ιδιαίτερα.

Τον Ιούνη, διαρρέει επιλεκτικά το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων του ΟΟΣΑ, που ο ίδιος ο υπουργός παρήγγειλε. Σύμφωνα με αυτό, πρέπει να καταργηθεί στη χώρα μας η δωρεάν παιδεία, γιατί "η λογική της ισότητας των ευκαιριών είναι ξεπερασμένη". Προτείνεται η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, η κατάργηση της δωρεάν διανομής των συγγραμμάτων στους φοιτητές και τους σπουδαστές, η κατάργηση της επετηρίδας διορισμού των εκπαιδευτικών και η ακόμα μεγαλύτερη συμμετοχή των γονιών στα έξοδα της εκπαίδευσης των παιδιών τους. Η προκλητικότητα των μέτρων ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων, αλλά το φθινόπωρο που γίνεται η επίσημη παρουσίαση του πορίσματος ο Γ. Παπανδρέου σπεύδει να δηλώσει ότι κάποια από τα μέτρα που προτείνει ο ΟΟΣΑ το υπουργείο ήδη τα προχωράει.

Είχαν προηγηθεί, μεσούντος πάντα του καλοκαιριού, οι προτάσεις του υπουργείου Παιδείας για την ουσιαστική κατάργηση της δωρεάν διανομής των συγγραμμάτων στους φοιτητές και τους σπουδαστές. Σύμφωνα με αυτές, οι φοιτητές πλέον θα επιστρέφουν στο τέλος της χρονιάς τα συγγράμματά τους για να τα χρησιμοποιήσουν οι φοιτητές του επόμενου έτους. Σε "αντάλλαγμα", θα παίρνουν μία βιβλιοκάρτα αξίας 30.000 δρχ., η οποία ούτε κατά διάνοιακαλύπτει το πραγματικό κόστος των συγγραμμάτων τους.

Τις προτάσεις αυτές σπεύδει να τις χαιρετίσει πρώτος ο πρώην υπουργός της ΝΔ Στ. Μάνος, ο οποίος, με γραπτή του δήλωση, καλωσορίζει την προσχώρηση του υπουργού Παιδείας στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία!

Την ίδια περίοδο, το υπουργείο Παιδείας ανακοινώνει και τις προτάσεις του για την αλλαγή στο σύστημα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Καθιερώνεται το "Εθνικό Απολυτήριο", το οποίο θα αποκτούν όλοι οι μαθητές της Γ Λυκείου μετά από πανελλήνιες εξετάσεις. Οι βαθμοί κάποιων μαθημάτων του Απολυτηρίου, πολλαπλασιαζόμενοι με ορισμένους συντελεστές θα οδηγούν στην είσοδο στα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ. Οι επιδιώξεις του συστήματος αυτού είναι σαφείς: Πρέπει να αποθαρρυνθούν οι μαθητές από τη συνέχιση των σπουδών τους στο Λύκειο και να στραφούν από τη Γ Γυμνασίου στις σχολές επαγγελματικής κατάρτισης, προκειμένου να εκπαιδευτούν ταχύρυθμα και να αποτελέσουν τα πειθήνια ανθρώπινα ρομπότ που θέλουν οι βιομήχανοι, χωρίς να έχουν ολοκληρώσει έναν πλήρη κύκλο εκπαίδευσης, με όσα θετικά για την προσωπικότητα ενός νέου σημαίνει αυτό.

Πριν ακόμα αρχίσει η νέα σχολική χρονιά, το υπουργείο Παιδείας σπεύδει να δώσει ένα ακόμα δείγμα γραφής. Στις 5 Σεπτέμβρη, ανακοινώνει την επαναφορά των διδάκτρων στα κρατικά ΙΕΚ, που είχε καθιερώσει ο Γ. Σουφλιάς και είχε καταργήσει ο προκάτοχος του σημερινού υπουργού Δ. Φατούρος. Η ανακοίνωση γίνεται με κάθε επισημότητα στο Ζάππειο και μάλιστα οι παριστάμενοι εκπρόσωποι των σχολαρχών δεν παραλείπουν να συγχαρούν τον υπουργό Παιδείας για τις θέσεις του.

Η νέα χρονιά μπορεί να μην άρχισε με πολλά προβλήματα στον τομέα της έλλειψης εκπαιδευτικών, καθώς φέτος ήταν αυξημένος ο αριθμός των διορισθέντων, αλλά γονείς και μαθητές βρέθηκαν αντιμέτωποι με τη γνώριμη σε αυτούς πλέον κατάσταση της διπλοβάρδιας, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ οι εκπαιδευτικοί, για μία ακόμα χρονιά, καλούνταν να αντεπεξέλθουν στο λειτούργημά τους με μισθούς πείνας.

Το τρίτο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη, κλείνουν για μία βδομάδα τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια της χώρας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη χρόνια, αλλά και συνειδητή υποχρηματοδότησή τους.

Ενδεικτικό της απελπιστικής κατάστασης είναι και το πρωτοφανές γεγονός να οδηγηθεί ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης Γ. Γραμματικάκης στο εδώλιο του κατηγορουμένου για μη καταβολή του ΦΠΑ.

Η έναρξη, όμως, της νέας χρονιάς συμπίπτει με μία έντονη κινητικότητα και από πλευράς φοιτητών και σπουδαστών. Στις γενικές τους συνελεύσεις, συζητούν τις προτάσεις του υπουργείου, τις απορρίπτουν κατηγορηματικά και επιλέγουν το γνώριμο δρόμο των κινητοποιήσεων.

Φέτος, οι συγκεντρώσεις και οι πορείες των φοιτητών και των σπουδαστών είχαν και μαζικότητα, αλλά και προσανατολισμό: Οχι μόνο απαιτούσαν την απόσυρση των προτάσεων του υπουργείου, αλλά και διεκδικούσαν την ουσιαστική αναβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Η μαζικότητα, αλλά και η επιμονή στις κινητοποιήσεις θορύβησε την κυβέρνηση, η οποία έσπευσε, παρόλο που το καλοκαίρι επέμενε ότι η κατάργηση της δωρεάν διανομής των συγγραμμάτων θα ίσχυε με την έναρξη της νέας ακαδημαϊκής χρονιάς, να αποσύρει τις προτάσεις της, στην αρχή για το χειμερινό εξάμηνο και στη συνέχεια για όλη τη χρονιά.Επιβεβαίωση της συνειδητής φθοράς της δημόσιας και δωρεάν παιδείας ήταν η κατάθεση του προϋπολογισμού. Μόλις το 6,69% δίνεται στην παιδεία, ποσοστό που αποτελεί αρνητικό ρεκόρ των τελευταίων δεκαετιών. Το δρόμο των αγώνων ακολουθούν και οι μαθητές, ενώ αρχίζουν να αναπτύσσονται και κοινές κινητοποιήσεις των φορέων της εκπαίδευσης. Κοινή συνισταμένη όλων η απαίτηση για αναβάθμιση της δημόσιας δωρεάν παιδείας και το ιστορικό πλέον αίτημα του 15% για την παιδεία.

Το κλείσιμο της χρονιάς επιφυλάσσει ένα ακόμα "ευρωπαϊκού επιπέδου" χτύπημα στη δημόσια παιδεία. Στις αρχές Δεκέμβρη, δίνεται στη δημοσιότητα η "Λευκή Βίβλος" του Διευθυντηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την παιδεία, η οποία επιφυλάσσει ένα "μαύρο μέλλον" για την εκπαίδευση στη χώρα μας.

Κεντρικός της στόχος και επιδίωξη είναι "το πλησίασμα του επιχειρηματικού τομέα με την παιδεία", όπως επιγράφεται και το σχετικό, αλλά κύριο κεφάλαιό της. Ενα "πλησίασμα", που επιφυλάσσει στην παιδεία (που είναι μορφωτικό αγαθό), το ρόλο ενός εθνικού Ινστιτούτου Επαγγελματικής Κατάρτισης που θα παράγει "ζωντανές μηχανές χωρίς σκέψη".

Πλούσια, λοιπόν, η χρονιά και όσον αφορά τις επιδιώξεις των κυβερνώντων, αλλά και όσον αφορά το κίνημα, που είναι δυνατόν με τη δράση του να αποτρέπει το πισωγύρισμα της κατάστασης. Η νέα χρονιά, που θα είναι προφανώς χρονιά υλοποίησης όσων θεμάτων φέτος άνοιξαν, πρέπει να βρει το κίνημα παιδείας πιο δυνατό και με καλύτερο συντονισμό στη δράση του. Στο χέρι του κινήματος παιδείας είναι, ο χρόνος που φεύγει να πάρει μαζί του και όλα τα αντιεκπαιδευτικά σχέδια, που αυτή τη χρονιά είδαν το φως της δημοσιότητας.

Γιάννης ΦΩΤΟΥΛΑΣ