Σε μια ζεστή εκδήλωση, «περιτριγυρισμένη» από δεκάδες σκίτσα, παρουσιάστηκε το λεύκωμα του Ιάκωβου Βάη «Γελοιογραφικές Αναδιαρθρώσεις - μέσα από τις σελίδες του "Ριζοσπάστη"», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής».

Το βιβλίο παρουσιάστηκε στο T.A.F. / The Art Foundation (Νορμανού 5, Μοναστηράκι), όπου πραγματοποιείται η ομαδική έκθεση πολιτικής γελοιογραφίας «5 εις την TAF», στην οποία εκθέτουν οι Τάσος Αναστασίου, Ιάκωβος Βάης, Δημήτρης Γεωργοπάλης, Σάκης Κουτσαντάς και Μαρία Τζαμπούρα. Η έκθεση θα συνεχιστεί έως την Κυριακή 2 Μάρτη και αξίζει πράγματι να την επισκεφθείτε!

Για το βιβλίο μίλησαν η Αλεξάνδρα Προυσανίδου, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ και δημοσιογράφος στον «Ριζοσπάστη», ο Πάνος Ζάχαρης, γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς, και ο ίδιος ο δημιουργός. Το δε ενδιαφέρον για το βιβλίο μεγάλο, με πολλούς να σπεύδουν να το προμηθευτούν και να εξασφαλίσουν μια ξεχωριστή αφιέρωση από τον Ιάκωβο.

«Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να εκτιμήσει κανείς και να συνοψίσει τον "απολογισμό" μιας δεκαετίας. Σίγουρα, ένας από αυτούς είναι το λεύκωμα του Ιάκωβου, μια εικαστική αποτύπωση μιας περιόδου που ξεκινά από το 2013 και φτάνει έως τις μέρες μας.

Τα σχέδια των από πάνω και η απάντηση του λαού με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές. Η καπιταλιστική οικονομική κρίση και η ανάκαμψή τους, οι επιπτώσεις στη ζωή της εργατικής τάξης, οι όροι ζωής που ολοένα δυσχεραίνουν, οι εργασιακές σχέσεις και η εκμετάλλευση των εργαζομένων που όλο και βαθαίνει, οι διεθνείς εξελίξεις και οι πόλεμοι που ξεσπούν, οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί που οξύνονται και κάνουν τον κόσμο να μυρίζει μπαρούτι, οι εργατικοί και λαϊκοί αγώνες, η δύναμη της ταξικής πάλης... Μερικά μόνο από τα θέματα που "μεταφράζει" σε σκίτσο ο Ιάκωβος και αυτή η εικαστική αποτύπωση της πραγματικότητας με "φακό" παραμορφωτικό δεν αλλοιώνει την πραγματικότητα, αλλά, ίσα ίσα, την κάνει πιο ξεκάθαρη», σημείωσε η Αλ. Προυσανίδου στην παρέμβασή της.

Πρόσθεσε ότι «τα σκίτσα του Ιάκωβου δεν καταγράφουν απλά την επικαιρότητα. Μέσα από τα σκίτσα του επιδιώκει να σχολιάσει, να καυτηριάσει και να ερμηνεύσει την πραγματικότητα, να βοηθήσει τον αναγνώστη να προσεγγίσει την αλήθεια, να αντιληφθεί το κύριο, να αποκτήσει "αντισώματα" απέναντι στην ασχήμια και στη βαρβαρότητα των καιρών μας.

Γι' αυτό στο στόχαστρό του μπαίνει πρώτα πρώτα η αντιδραστικότητα της αστικής τάξης και μαζί όλοι εκείνοι που με τον έναν ή άλλον τρόπο διαιωνίζουν την εξουσία της, οι διάφοροι θεσμοί που την υπηρετούν, αλλά και η "σκλάβα σκέψη" των αδικημένων που τους την "επλάσαν οι δυνατοί".

Συμβάλλει όχι μόνο να αναγνωρίσει ο αναγνώστης την κατάσταση στην οποία βρίσκεται, αλλά και να του καλλιεργήσει και τη διάθεση για αλλαγή της πραγματικότητας. Βασική, άλλωστε, λειτουργία της Τέχνης, που και η γελοιογραφία είναι κομμάτι της.

Και ο Ιάκωβος, όπως και πολλοί άλλοι δημιουργοί, αντιλαμβάνεται πως η Τέχνη μας χρειάζεται για τη ζωή. Αλλωστε, η πολιτική γελοιογραφία αποτελεί, ίσως, περισσότερο από κάθε άλλο είδος Τέχνης, μια μορφή άμεσης πολιτικής παρέμβασης, καθώς βρίσκεται σε ευθεία ανταπόκριση με το γεγονός. Και αυτή ίσως είναι η μεγαλύτερη δύναμή της, μαζί με την ικανότητα να λειτουργεί ανακουφιστικά, αφού μικραίνει τον ισχυρό, τον κατεβάζει από τα βάθρα της εξουσίας, τον παρουσιάζει ευάλωτο, τονίζει ή ακόμα και αποκαλύπτει τις αδυναμίες του και τον περιγελά.

Οσο πιο βαθιά και πολιτική είναι η σκέψη ενός σκιτσογράφου, όσο πιο πολύ στην ουσία ενός γεγονότος μπαίνει, τόσο μπορεί να ξεπεράσει και τον επικαιρικό χαρακτήρα, που αντικειμενικά έχει η πολιτική γελοιογραφία. Αναδεικνύοντας βαθύτερα τα ζητήματα, όπως τις ταξικές αντιθέσεις, την πολιτική που υπηρετεί το κέρδος θυσιάζοντας ακόμα και ανθρώπινες ζωές, τον ρόλο των κυβερνήσεων, των πολυεθνικών, των ιμπεριαλιστικών οργανισμών, το οπτικό σχόλιο του σκιτσογράφου μπορεί να καταστεί και διαχρονικό "νικώντας" κατά κάποιον τρόπο την ίδια τη φύση της πολιτικής γελοιογραφίας. Και αυτή είναι μια μεγάλη πρόκληση για έναν σκιτσογράφο».

Ξεχωριστά στάθηκε στη χρέωση του Ι. Βάη ως σκιτσογράφου του «Ριζοσπάστη», μιας και μοιράζεται μαζί και με τον δημοσιογράφο το καθήκον «να φωτίζουν την αλήθεια από τη σκοπιά των από κάτω. Να υποστηρίζουν τον νέο στην πάλη του με το παλιό, σε συνθήκες ολοένα μεταβαλλόμενες, σε εποχές γεμάτες αντιφάσεις, αντιθέσεις και κίνηση. Ετσι το σκίτσο του στον "Ριζοσπάστη" λειτουργεί και ως ένα πολύτιμο εργαλείο πολιτικής ζύμωσης και αφύπνισης.

Σε τελευταία ανάλυση, τα σκίτσα του Ιάκωβου είναι κάλεσμα για δράση! Το λέει και ο ίδιος στην τελευταία γελοιογραφία του που βρίσκεται στο λεύκωμα: "Χάλια το έργο σας. Γράφουμε το δικό μας!"».

Από μεριάς του ο Π. Ζάχαρης σημείωσε ότι είναι ιδιαίτερα χαρούμενος, καθώς «συζητάμε για ένα ολόφρεσκο αλμπουμάκι με πολιτικά σκίτσα, ανάμεσα σε δεκάδες γελοιογραφίες, στον χώρο μιας σημαντικής έκθεσης. Κάθε άλμπουμ και κάθε εκδήλωση που αφορά στη γελοιογραφία - και είναι ελάχιστα και τα άλμπουμ και οι εκθέσεις - είναι μια μικρή ανάσα γι' αυτήν την αγαπημένη λαϊκή τέχνη που βρίσκεται, αν όχι σε βαθιά κρίση, σίγουρα σε μια ιδιαίτερη φάση αφού οι εφημερίδες, που είναι ο βιότοπος των σκίτσων, βρίσκονται σε βαθιά κρίση, με συνέπεια και η ίδια η γελοιογραφία να μην περνά τις καλύτερές της μέρες.

Ομως, δεν συζητάμε γενικά για τα σκίτσα, που κι αυτό θα μου ήταν αρκετό, αλλά για τα σκίτσα του Ιάκωβου, ενός ξεχωριστού δημιουργού. Και είναι μεγάλη χαρά για μένα να μιλάω για έναν συνάδελφο της γενιάς μου, για έναν φίλο, για έναν σύντροφο, για έναν άνθρωπο που δουλεύει στην εφημερίδα μας, τον "Ριζοσπάστη". Η επιλογή της λέξης "ξεχωριστός" δεν είναι τυχαία. Δεν θέλω να πω απλά αν ο Ιάκωβος είναι καλός ή ακόμα και σπουδαίος. Θα επιμείνω στο ξεχωριστός.

Ο Ιάκωβος είναι ξεχωριστός γιατί, όπως γράφει ο Μαγιακόφσκι, ή τουλάχιστον όπως αποδίδει ο Ρίτσος, λογαριάζεται αλλιώς με τη δόξα. Αλλιώς σε σχέση με την πλειοψηφία των δημιουργών - και δεν αναφέρομαι στη γελοιογραφία - αφού ξοδεύει το ταλέντο του για να μιλήσει για το δίκιο της τάξης μας. Το ξοδεύει, δεν το σπαταλά. Η πολιτική, κοινωνική δράση του και η δημιουργικότητά του μπερδεύονται, δεν ξεχωρίζουν. Δεν περιμένει να σχολάσει για να διαδηλώσει, για να μιλήσει για την κοινωνία που ο ίδιος ονειρεύεται, για να δράσει. Ωστόσο ξεχωρίζει και γιατί, όπως πολλοί αγωνιστές δημιουργοί και καλλιτέχνες, νιώθει τον εαυτό του ως κομμάτι της κοινωνίας, ιεραρχεί και τη φυσική του παρουσία στους αγώνες, παίρνει τα ανθρωπάκια ή τα ψαράκια του από το χέρι και τα κατεβάζει στον δρόμο, κόντρα σε μια αντίληψη περί αποστασιοποιημένων δημιουργών που απλά παρατηρούν.

Είναι από τους γελοιογράφους που ξεχωρίζει για την επιμονή του στο κυνήγι του αστείου. Ξέρετε, ο όρος γελοιογραφία είναι παραπλανητικός, το πολιτικό σκίτσο μπορεί να δημιουργεί κάθε είδους συναίσθημα, ο Ιάκωβος όμως επιδιώκει ακόμα και τα σκίτσα που καταπιάνονται με την πιο βαριά θεματολογία να προκαλούν χαμόγελο (...)

Ο Ιάκωβος είναι ξεχωριστός γιατί είναι και καλλιτέχνης, ζωγράφος και δημιουργός κόμικς. Η ευχέρειά του στο σχέδιο, την οποία πολλοί από εμάς τους φίλους και συναδέλφους του ζηλεύουμε, αποτυπώνεται και στο θεωρητικά απλό καθημερινό του σκίτσο. Αυτό τον διαφοροποιεί σημαντικά από τη νέα ελληνική γελοιογραφία. Ενα πλούσιο και συχνά σκληρό σχέδιο, στο οποίο φαίνονται επιρροές που δεν βρίσκεις συχνά στην ελληνική γελοιογραφία, όπως του Ρόμπερτ Κραμπ και του Εντικα, ανατρεπτική ανατομία, ευχέρεια στη διαχείριση της προοπτικής, όλα αυτά αποδεικνύουν - για να μην πω με μια δόση ζήλιας επιδεικνύουν - γνώση αλλά και βαθιά αγάπη του σχεδίου.

Ομως, παρότι ο Ιάκωβος ξεχωρίζει, παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι συνόλων κι αυτό ίσως να 'ναι το πιο σημαντικό. Μέλος του Κόμματος, κρίκος στη μακριά και γερή αλυσίδα της πολιτικής γελοιογραφίας, ενεργό μέλος της Λέσχης μας και ένας εξαιρετικά αγαπητός άνθρωπος στον χώρο, ένας πολύτιμος δημιουργός».

Ο Ιάκωβος σημείωσε ότι στην έκδοση περιέχονται 265 γελοιογραφίες, ενώ το αρχικό υλικό ήταν γύρω στις 5.000 γελοιογραφίες. Για τον ίδιο, η συγκεκριμένη έκδοση «έρχεται να αποτελέσει την κιβωτό που θα σώσει κάποιες από αυτές τις γελοιογραφίες από τον ωκεανό του χρόνου και της λήθης. Εχοντας αυτό στο μυαλό μου ξεκίνησα το δύσκολο έργο της διαλογής για να επιλέξω τις 265 που θα μπουν τελικά στο βιβλίο. Το κριτήριο ήταν η αντιπροσωπευτικότητα όσον αφορά τα γεγονότα, η καλλιτεχνική αξία καθώς και η ευστοχία προφανώς».

Δεν παρέλειψε, τέλος, να ευχαριστήσει «τη "Σύγχρονη Εποχή" για την ωραία έκδοση, τον "Ριζοσπάστη" που μου έχει δώσει αυτό το βήμα όλα αυτά τα χρόνια. Και φυσικά το ΚΚΕ που από όταν ήμουν έφηβος ακόμα, μου χάριζε και μου χαρίζει τα νοητικά εργαλεία για να μπορώ να ερμηνεύω την κοινωνία και τον κόσμο».