Η 23χρονη Ζάαλε έχει συρθεί 12 φορές στην Ασφάλεια. Η 22χρονη Εργκιούλ έχει καταδικαστεί σε 25 χρόνια φυλάκιση. Η 72χρονη Μουσαρέφ αγωνίζεται 20 χρόνια τώρα. Η 48χρονη Σουλτάν προτρέπει τα παιδιά της να μπουν στον αγώνα, κι ας ξέρει πως θα κινδυνέψουν. Η 45χρονη Φαντινέ έκανε πριν λίγες μέρες απεργία πείνας για τον εξαφανισμένο γιο των φίλων και συναγωνιστών της.

Ολες τους έχουν υποστεί διώξεις. Με δεδομένη την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα, ήταν αδύνατο να γίνει διαφορετικά. Η δίωξη είναι ο νόμος. Είναι η καθημερινότητα. Είναι αναπόσπαστο τμήμα της ζωής όσων νιώθουν πως δεν μπορούν να κάνουν τίποτα άλλο, παρά να αγωνιστούν.

"Τρομοκρατία θεωρείται κάθε ενέργεια ατόμου ή ομάδας που ανήκουν σε οργάνωση η οποία έχει σαν στόχο της την αλλοίωση των χαρακτηριστικών του κράτους, όπως ορίζονται από το Σύνταγμα, την αλλαγή της πολιτικής, δικαστικής, κοινωνικής, κοσμικής ή οικονομικής τάξης της Δημοκρατίας και τη διάσπαση της αδιαίρετης ενότητας της". Τρομοκρατία, δηλαδή, σε τελική ανάλυση, αποτελεί κάθε προσπάθεια ουσιαστικής αντιπολίτευσης προς την καθεστηκυία τάξη της σύγχρονης Τουρκίας. Κάθε αγώνας για αλλαγή, κάθε ριζοσπαστική πρόταση, κάθε όνειρο για κοινωνική δικαιοσύνη και ελευθερία.

Το τουρκικό κράτος υποστηρίζει πως καταδιώκει μόνον τους "τρομοκράτες". Αλλά ο ίδιος νόμος ποινικοποιεί όχι μόνον τη δράση όσων αμφισβητούν και αγωνίζονται για την αλλαγή των κακώς κειμένων της χώρας, αλλά και όσων έχουν σχέσεις μαζί τους. Το έβδομο άρθρο του διαλύει κάθε παρεξήγηση:

"Οσοι βοηθούν τους τρομοκράτες ή την προπαγάνδα τους αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης ενός ως πέντε χρόνων. Αν η βοήθεια αυτή παρέχεται από πολιτικά κόμματα, συνδικάτα, επαγγελματικές ενώσεις, φοιτητικούς συλλόγους, εστίες, πολιτιστικά κέντρα, έντυπα κ.λπ., η παραπάνω ποινή θα διπλασιάζεται για τους ενόχους, τα γραφεία των κάθε τύπου αυτών οργανώσεων θα κλείνουν και όλος ο υλικός εξοπλισμός τους θα κατάσχεται".

Οι αρχές συγκαλύπτουν αυτήν την ντροπή, προσφεύγοντας στο ψέμα και τη λογοκρισία. Οι λαοί της Ανατολίας και η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη πρέπει να ξέρουν όσο το δυνατόν λιγότερα για την κατάσταση στη χώρα. Αληθινό δημοσιογραφικό ρεπορτάζ για τις ειδήσεις του τομέα "ασφαλείας" δεν υπάρχει. Εφημερίδες και κανάλια μεταδίδουν τα ανακοινωθέντα της αστυνομίας και του στρατού.

Το ημιεπίσημο πρακτορείο ειδήσεων της χώρας "Ανατολία" δίνει στη δημοσιότητα καθημερινά ειδήσεις του τύπου: "Οι δυνάμεις ασφαλείας σκότωσαν χτες πέντε μαχητές του εκτός νόμου Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν (ΡΚΚ) στη διάρκεια των συνεχιζομένων επιχειρήσεων στις νοτιοανατολικές επαρχίες Μπατμάν και Μπίτλις". Οπως μας κατήγγειλαν, όμως, οι άνθρωποι με τους οποίους μιλήσαμε, ανάμεσα τους και ο βουλευτής Σαλμάν Καγιά, οι ειδήσεις αυτές καλύπτουν πολύ συχνά τις περιπτώσεις απλών αμάχων, που δολοφονήθηκαν από αστυνομία ή παρακρατικούς.

Τα δίχτυα της Ασφάλειας και του παρακράτους είναι απλωμένα παντού. Αλλά δεν αρκούν για να βυθίσουν ολόκληρο τον λαό της γειτονικής μας χώρας στη σιωπή. Αντιμέτωποι με έναν πανίσχυρο και αδίστακτο μηχανισμό καταστολής, πολλοί άνθρωποι δε σκύβουν το κεφάλι. Με μοναδικό τους εφόδιο τα κορμιά τους και όπλο της δύναμη της ψυχής τους, αντιστέκονται.

"Θέλουν να χάσουμε την αξιοπρέπειάμας. Αλλά θα την υπερασπιστούμε. Δε θα σωπάσουμε".

"Υπάρχουν πολλοί Ισμαφιλ Μπαχτσεσί. Ολοι είμαστε Ισμαφιλ Μπαχτσεσί". "Οι εξαφανισμένοι θα ρίξουν την κυβέρνηση".

Το γράφουν τα πανό των αγωνιστών του "ΤΙΓΙΑΝΤ", του Συνδέσμου Συμπαράστασης Γονιών των Φυλακισμένων, Αγνοούμενων, Δολοφονημένων. Το λένε τα μάτια τους. Το κραυγάζουν τα τραγούδια τους. Και το ψιθυρίζουν οι ψυχές τους. Κι εμείς σωπαίνουμε...

Μαριάννα ΤΟΛΙΑ

"Εχω δυο γιους. Ο ένας είναι στη φυλακή".

"Το μόνο μας έγκλημα είναι ότι υποστηρίζουμε την επανάσταση. Και την ανθρωπιά".

"Εχω έναν γιο στη φυλακή κι έναν στην παρανομία".

Είναι οι μητέρες του ΤΙΓΙΑΝΤ. Του Συνδέσμου Συμπαράστασης στους Γονείς των Φυλακισμένων, των Αγνοουμένων, των Δολοφονημένων. Είναι οι γυναίκες που τόλμησαν να οργανώσουν την πρώτη ανοιχτή διαδήλωση στην Κωνσταντινούπολη, το 1984, μέσα στα μαύρα χρόνια της χούντας. Είναι ηΣουλτάν Τσελίκ (αριστερά), η Μουσαρέφ Πακάν (κέντρο) και η Φαντινέ Τοκμάκ (δεξιά).

Η Σουλτάν Τσελίκ είναι υπεύθυνη για το νόμο του αριστερού περιοδικού "Ταβίρ" (Στάση).

"Με έχουν πιάσει επανειλημμένα. Την τελευταία φορά, οι ασφαλίτες με κράτησαν 13 μέρες. Τρεις μέρες με κτυπούσαν και δέκα περίμεναν ως να φύγουν τα σημάδια. Με έβριζαν και μαζί με μένα και όλες τις συντρόφισσές μου, του ΤΙΓΙΑΝΤ. Κι εγώ τους απαντούσα ότι η μόνη μας ενοχή είναι ότι παλεύουμε για την ανθρωπιά".

Η Φαντινέ Τοκμάκ έχει έξι παιδιά. Ο ένας της γιος, ο Ντογάν, βρίσκεται εδώ και τρεις μήνες στη φυλακή. Η κατηγορία που του έχουν απευθύνει είναι πως ήταν μέλος παράνομης οργάνωσης. Ο δεύτερος, ο Αλί, κρύβεται.

"Με έχουν συλλάβει δυο φορές μέχρι σήμερα και έχουν κάνει πέντε επιδρομές στο σπίτι μου. Νιώθω ότι με παρακολουθούν. Πριν λίγες μέρες, είχα πάει στην Αγκυρα μαζί με τους γονείς του αγνοουμένου Ισμαφιλ Μπαχτσεσί και κάναμε απεργία πείνας για δέκα μέρες, προκειμένου να υποχρεώσουμε το υπουργείο Εσωτερικών να μας πει ποιος τον κρατά. Μόλις γύρισα σπίτι, βρήκα μπροστά στο κατώφλι μου μια λίμνη αίματος. Ξέρετε, την είχαν απλώσει για να με τρομοκρατήσουν".

Ο γιος της Μουσαρέφ Πακάν Μουχαμέτ βρίσκεται στη φυλακή εδώ και δυο χρόνια. Η ίδια γεννήθηκε το 1922, αλλά δηλώνει μόλις 20 χρόνων, γιατί μόνον τόσα, λέει, αγωνίζεται.

"Στην αρχή, η Ασφάλεια είχε εξαφανίσει το γιο μου, αλλά τον εμφάνισε 15 μέρες αργότερα. Ακούστε με καλά και γράψτε αυτό: Η Ασφάλεια βασάνισε το παιδί μου. Ξέρω καλά ότι οι δικαστές θα το καταδικάσουν, γιατί ακούν μόνον την αστυνομία. Οσα παιδιά, όμως, κι αν καταδικάσουν, εμείς ζούμε για αυτά. Δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε. Και θα αγωνιστούμε για χάρη τους ως το θάνατό μας".

Ο δικηγόρος της αποστολής μας που την είδε, μας μίλησε με θαυμασμό γι' αυτήν. Για τη δύναμη της ψυχής της, που διέκρινε αποτυπωμένη στο πρόσωπό της. Τα υπόλοιπα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας δεν μπορέσαμε να εισχωρήσουμε στις στρατιωτικές φυλακές "Μπαϊράμ Πασά" της Κωνσταντινούπολης, όπου την κρατούν. Αλλά τα λόγια των φίλων της που συναντήσαμε, χαράχτηκαν στο μυαλό μας.

Η μόλις 22χρονη Εργκιούλ Ουζουντούζ ήταν επικεφαλής της τριμελούς αντιπροσωπείας των 750 πολιτικών κρατουμένων που επισκέφτηκαν δυο δικηγόροι από μας στη φυλακή. Η ποινή της; Είκοσι χρόνια φυλάκιση. Το έγκλημα της; Τόλμησε να εμφανιστεί σε δίκη ασφαλιτών που δολοφόνησαν εν ψυχρώ δύο συγκατοίκους της και να καταθέσει εναντίον τους.

Την παραμονή της Πρωτομαγιάς 1993, οι δυο συγκάτοικοι και συμφοιτητές της Εργκιούλ, ο Ουγούρ Γιασάρ Κιλίτς και η Σενγκιούρ Γιλντιράν,δολοφονήθηκαν από ασφαλίτες που εισέβαλαν στο σπίτι τους στο Καντίκιοϊ. Ηταν φοιτητές και μέλη αριστερής οργάνωσης.

Η Εργκιούλ, που κατόρθωσε να διαφύγει, παρουσιάστηκε την επομένη μέρα στο δικηγόρο μιας οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είχε ακούσει το αστυνομικό ανακοινωθέν για το μακελειό: "Χτες το βράδυ, έγινε επιδρομή της αστυνομίας σε γιάφκα τρομοκρατών. Βρέθηκαν τρία πιστόλια και στη συμπλοκή σκοτώθηκαν δύο τρομοκράτες". Ηταν όλα ψέματα.

Στο δικαστήριο η Εργκιούλ κατέθεσε ότι οι αστυνομικοί πλησίασαν το σπίτι κι άρχισαν να πυροβολούν την πόρτα. Οτι οι τρεις τους έφυγαν από το παράθυρο. Οτι η ίδια ήταν τυχερή κι επέζησε γιατί πήγε δεξιά αντί να πάει αριστερά. Οτι δεν είχαν όπλα στο σπίτι. Και κατέληξε λέγοντας: "Η μοναδική μας τρομοκρατική ενέργεια ήταν ότι συμμετείχαμε στις νόμιμες κινητοποιήσεις. Οτι ήμασταν μέλη των φοιτητικών συλλόγων".

Οι δικαστές, όμως, δεν την άκουσαν. Ακουσαν μόνον την έκθεση της Ασφάλειας. Αθώωσαν τους ασφαλίτες και καταδίκασαν το κορίτσι σε 20 χρόνια φυλάκιση για συμμετοχή, λέει, σε τρομοκρατική οργάνωση.

Το όνομα της Εργκιούλ έγινε σύμβολο για το φοιτητικό κίνημα της Κωνσταντινούπολης. Και η διπλή δολοφονία των φίλων της που η μαρτυρία της έφερε στο φως, προκάλεσε τις διαμαρτυρίες όχι μόνον των αριστερών ημιπαράνομων οργανώσεων, αλλά ακόμη και της νεολαίας του συμπολιτευόμενου "Σοσιαλδημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος".

"Μετά την εμφάνιση της Εργκιούλ στη δίκη των αστυνομικών, η Ασφάλεια περιόρισε τις αυθαίρετες εκτελέσεις", μας είπαν οι φίλοι της κοπέλας. "Δυστυχώς, όμως, πρόσθεσαν αμέσως μετά, αύξησε τις εξαφανίσεις".

"Πήγαμε στην Αγκυρα και κάναμε απεργία πείνας. Εντεκα άνθρωποι, εμείς και ορισμένες μανάδες του ΤΙΓΙΑΝΤ, που αποφάσισαν να μας συμπαρασταθούν. Πήγαμε στο υπουργείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και επί μια βδομάδα παίρναμε μόνο νερό και ζάχαρη. Τις τρεις τελευταίες μέρες, τα κόψαμε κι αυτά. Σταματήσαμε την απεργία και επιστρέψαμε στην Κωνσταντινούπολη, μόνον όταν ο υπουργός μάς υποσχέθηκε να μας παραδώσει τον Ισμαφιλ, ζωντανό ή νεκρό".

Τα λόγια ανήκουν στην Φατμά Μπαχτσεσί,μάνα του Ισμαφιλ,που έχει "εξαφανιστεί" από τις 24 του περασμένου Δεκέμβρη.

Ο Ισμαφιλ Μπαχτσεσί ήταν φοιτητής, στέλεχος του αριστερού φοιτητικού κινήματος. Σπούδαζε δημοσιογραφία στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά. Συνελήφθη για πρώτη φορά το 1991. Βασανίστηκε, πέρασε από δίκη και αθωώθηκε. Τη στιγμή, που έβγαινε από το δικαστήριο, η ασφάλεια τον ξανασυνέλαβε και προσπάθησε να τον εξαφανίσει. Μόνον επειδή υπήρχαν αυτόπτες μάρτυρες και μετά από ένα μήνα κινητοποιήσεων, τον "εμφάνισε". Τον τελευταίο χρόνο, ο Ισμαφιλ Μπαχτσεσί κρυβόταν.

Η μητέρα του και ο αδελφός του Σεϊμούρ πιστεύουν ακράδαντα ότι ο Ισμαφιλ είναι ζωντανός και βρίσκεται στα χέρια της Ασφάλειας. Αλλωστε, οι συμφοιτητές του και το φοιτητικό κίνημα της Κωνσταντινούπολης έκαναν ό,τι μπορούσαν γι' αυτό, οργανώνοντας συνεχώς εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για να μη θεωρήσουν όποιοι τον κρατούν ότι μπορούν να τον σκοτώσουν δίχως να φοβηθούν τίποτα.

"Μέχρι τη μέρα της εξαφάνισης του Ισμαφιλ, η Ασφάλεια έκανε συχνά επιδρομές στο σπίτι μας, το έψαχνε και μας ρωτούσε πού βρίσκεται ο αδερφός μου", παρατήρησε ο Σεϊμούρ. "Από τότε, όλα αυτά σταμάτησαν. Εξάλλου, υπάρχει ένα ακόμη στοιχείο, που δείχνει πως ο αδελφός μου κρατείται. Δυο μέρες μετά την εξαφάνισή του, η αστυνομία έκανε επιδρομή στο σπίτι ενός στενού μας φίλου, που μας βοηθούσε να επικοινωνούμε τηλεφωνικά μαζί του, όσον καιρό κρυβόταν. Πώς έμαθαν για αυτόν;".

Οταν φεύγαμε από το σπίτι, η μητέρα του Ισμαφιλ μάς είπε:

"Αν τον θεωρούν ένοχο για κάτι, ας τον παρουσιάσουν σε δίκη για να τον δικάσουν. Αλλά δεν έχουν το δικαίωμα να δολοφονούν έτσι τους ανθρώπους".

Ο Κενάν Μπιλγκίν εξαφανίστηκε στις 12 του περασμένου Σεπτέμβρη. Ηταν μέλος του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας (TDKP). Τη μέρα εκείνη, η Ασφάλεια της Κωνσταντινούπολης είχε βγει στους δρόμους για να μαζέψει κόσμο. Συνέλαβε 11 ανθρώπους. Μια βδομάδα αργότερα, η Εισαγγελία απεύθυνε κατηγορία εναντίον εννιά από τους συλληφθέντες για συμμετοχή σε παράνομη οργάνωση. Δύο, ανάμεσά τους ο Κενάν Μπιλγκίν, αναφέρθηκαν αρχικά ως εξαφανισμένοι. Πενήντα μέρες μετά, η Ασφάλεια αναγνώρισε ότι κρατά τον έναν από τους δυο. Αλλά η τύχη του Κενάν Μπιλγκίν αγνοείται ακόμη.

Η ελληνική αντιπροσωπεία συνάντησε και μίλησε με τον αδελφό του Κενάν και τη δικηγόρο του.

"Πιστεύουμε και ελπίζουμε πως ο Κενάν είναι ζωντανός", μας είπαν.

"Είμαστε σίγουροι πως τον κρατά η Ασφάλεια. Ενας κρατούμενος σύντροφός του τον αναγνώρισε στα κρατητήρια του Γκιούλμπασι στις 3 του Οκτώβρη. Πήραμε τη μαρτυρία του και τη βάλαμε μαζί με άλλα στοιχεία μέσα σε ένα φάκελο, τον οποίο στείλαμε στα υπουργεία Δικαιοσύνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στο Κοινοβούλιο και την Κοινοβουλευτική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Αλλά, μέχρι στιγμής, δεν πήραμε καμία απάντηση".

Οταν σηκωθήκαμε να φύγουμε, ο αδελφός του Κενάν Μπιλγκίν μας κοίταξε με λυπημένα μάτια: "Σας παρακαλώ", είπε, "κάντε κάτι για τον αδελφό μου".

Ο Αλί Εφέογλου εξαφανίστηκε στις αρχές Γενάρη του 1994. Ηταν φοιτητής στο Πολυτεχνείο της Κωνσταντινούπολης και μέλος αριστερής οργάνωσης. Είχε περάσει από δίκη για συμμετοχή σε κινητοποιήσεις και είχε φυλακιστεί. Λίγες μέρες μετά την αποφυλάκισή του, η Εισαγγελία του απεύθυνε νέες κατηγορίες για συμμετοχή σε "τρομοκρατικές ενέργειες". Ο Αλί Εφέογλου άρχισε να κρύβεται.

Πριν κλείσει μήνας, ο Αλί εξαφανίστηκε. Η Αστυνομία αρνήθηκε ότι τον συνέλαβε και υποστήριξε ότι τον αναζητά. Δύο κρατούμενοι, όμως, κατήγγειλαν ότι στη διάρκεια ανάκρισης, οι ασφαλίτες τους έδειξαν τη φωτογραφία του για να επιβεβαιώσουν την ταυτότητά του. Για την εξαφάνιση του Αλί Εφέογλου, είχε καταθέσει επερώτηση στο Κοινοβούλιο ο βουλευτής του διαλυθέντος πια φιλοκουρδικού "Δημοκρατικού Κόμματος" Σεντάτ Γιουρτάς, λίγες μέρες πριν οι αρχές το θέσουν εκτός νόμου.

Η Ζάαλε Ιζέτογλου είναι Περσίδα στην καταγωγή. Είναι μόλις 23 χρονών, αλλά έχει συλληφθεί 14 φορές από την Ασφάλεια. Ηταν ενεργό μέλος του φοιτητικού κινήματος της Κωνσταντινούπολης, μέχρι που την έδιωξαν από το Πανεπιστήμιο για την πολιτική της δράση.

Αναγκάστηκε να καταφύγει για ένα διάστημα στη Γερμανία, όταν οι πιέσεις της Ασφάλειας εναντίον της είχαν πυκνώσει επικίνδυνα. Λίγο μετά, γύρισε πίσω και ρίχτηκε στον αγώνα με ακόμη μεγαλύτερο ορμή. Δουλεύει πια ολημέρα με τους ανθρώπους του ΤΙΓΙΑΝΤ, τις μανάδες των θυμάτων της Ασφάλειας και των παρακρατικών. Ηταν η μόνιμη συνοδός μας στις επαφές που είχαμε στην Αγκυρα και στην Κωνσταντινούπολη.

Η συνεννόηση μαζί της ήταν δύσκολη, καθώς δε γνώριζε παρά τουρκικά και λίγα γερμανικά. Κι όμως, στο βάθος, συνεννοούμασταν περίφημα. Δε θα ξεχάσουμε ποτέ το πάθος της που έλαμπε στο πρόσωπο της. Τη φωνή της που λύγιζε γεμάτη συγκίνηση, όταν τραγουδούσε. Τη θαρραλέα επίθεση που έκανε σε μια δημοσιογράφο του Τουρκικού Εθνικού Πρακτορείου, όταν η τελευταία προσπάθησε να αμφισβητήσει τις καταγγελίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία. Και τη φλόγα της ψυχής της, που έκαιγε στα μάτια της. Καλή τύχη, Ζάαλε. Καλή τύχη και καλή δύναμη.

Τα αδέλφια δύο αγνοουμένων: Του Κενάν Μπιλγκίν (δεξιά) και του Ισμαήλ Μπαχτσεσί (αριστερά)

Οι γονείς του Ισμαήλ Μπαχτσεσί, στο κέντρο, μετά την επιστροφή τους από την απεργία πείνας που έκαναν στην Αγκυρα

Ο Ουρ Γιασάρ Κίλιτς

Τα πρόσωπα ενός δύσκολου αγώνα

Στα χρόνια της ελληνικής χούντας, κάθε συγκέντρωση άνω των δύο ατόμων ήταν παράνομη. Στη σύγχρονη Τουρκία, κάθε αντιπολιτευόμενη πολιτική οργάνωση θεωρείται τρομοκρατική. Παρ' όλα αυτά, κάποιοι δεν καταθέτουν τα όπλα