Διογκώνονται οι αντιδράσεις κατά της Πολυμερούς Συμφωνίας για τις Επενδύσεις, που προωθείται από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Πρόκειται, όπως γίνεται σαφές από την περίληψη της Συμφωνίας, για μια προσπάθεια βίαιης ανατροπής των οικονομικοπολιτικών δομών - θεσμών που ισχύουν παγκοσμίως, προς όφελος των πολυεθνικών επιχειρήσεων και σε βάρος των κυβερνήσεων. Πολλοί προειδοποιούν ότι, σε περίπτωση που εφαρμοστεί, η Συμφωνία θα είναι "το σημαντικότερο βήμα από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης" - προς την ίδρυση μιας οικονομικής ζούγκλας, ίσως...

Σε άρθρο της δημοσιογράφου Ανας Φα, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "The Guardian" του Κομμουνιστικού Κόμματος Αυστραλίας πριν μερικές μέρες - από όπου και τα ακόλουθα στοιχεία - αναλύονται οι ζοφερές συνέπειες της πιθανής εφαρμογής της στη χώρα αυτή και διεθνώς.

"Είναι ένα τρομακτικό σενάριο... μια παγκόσμια οικονομία όπου τα κράτη παίζουν περιορισμένο ρόλο και οι ψηφοφόροι κανένα ρόλο. Ενας κόσμος με ανεργία να παραμένει αναίτια υψηλή, τις διαφορές πλούσιων και φτωχών να γίνονται από άδικες προδήλως ανήθικες και η πλήρης διάλυση του νομισματικού συστήματος είναι άφευκτη". Το λέει: Ο Πολ Χέλιερ, συγγραφέας, πρώην υπουργός του Καναδά. Το θέμα: Η Πολυμερής Συμφωνία για τις Επενδύσεις (Multilateral Agreement on Investment, ή MAI).

Οι χώρες - μέλη του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη(ΟΟΣΑ) άρχισαν να πραγματεύονται τη Συμφωνία για τις διεθνείς επενδύσεις το Σεπτέμβρη του 1995. Πέρασαν δύο χρόνια, ώσπου μία περίληψή της να δημοσιοποιηθεί.

Η Αυστραλία αναμείχθηκε από την αρχή, πρώτα με την κυβέρνηση των Εργατικών και τώρα με το Συνασπισμό. Η κυβέρνηση διαπραγματεύεται εν κρυπτώ, ενώ ο λαός της Αυστραλίας, συμπεριλαμβανομένου του κοινοβουλίου, έμεινε στο σκοτάδι.

"Η ΜΑΙ στοχεύει στην απαιτούμενη εξασφάλιση για τους επενδυτές", λέει ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Ντόναλντ Τζόνστον, χωρίς να κρύβει ποιον η συμφωνία θα ωφελήσει.

"Οι επενδυτές χρειάζονται σταθερότητα κανόνων και διαδικασιών, εγγυήσεις για την είσοδο και την εγκατάστασή τους, ισότητα ευκαιριών και προστασία των πραγματοποιηθεισών επενδύσεων", προσθέτει.

Οι διεθνείς επενδύσεις αποτελούν "οδηγήτρια δύναμη της διαδικασίας παγκοσμιοποίησης, η οποία χαρακτηρίζει τη σύγχρονη διεθνή οικονομία", αναφέρει η Παγκόσμια Αναφορά Επενδύσεων του 1997 (UNCTAD). Μεταξύ του 1982 και του 1994, οι διεθνείς επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 400%, με μεγάλο ποσοστό της αύξησης να αποδίδεται στην επιτυχία των πολιτικών απελευθέρωσης των επενδύσεων. Οι επιχειρήσεις, με βάση χώρες - μέλη του ΟΟΣΑ, πραγματοποίησαν το 85% των διεθνών επενδύσεων το 1996. Οι 477 από τις 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις, όπως παρουσιάζονται στο Global Fortune, έχουν τις βάσεις τους σε χώρες - μέλη του ΟΟΣΑ. Αυτές θα ωφεληθούν τα μέγιστα από τη Συμφωνία.

Η αποτελεσματικότητα των "βασισμένων στην αγορά" οικονομιών εξαρτάται από "την ευκολία με την οποία οι εταιρίες μπορούν να εισέλθουν σε και να εξέλθουν από αυτές", λέει η Αναφορά του UNCTAD. Η ευκολία εισόδου - εξόδου είναι κεντρικός στόχος της ΜΑΙ.

Η Πολυμερής Συμφωνία για τις Επενδύσεις αποτελεί μανιφέστο διακήρυξης δικαιωμάτων για τις Πολυεθνικές Επιχειρήσεις και απορρεουσών υποχρεώσεων των κυβερνήσεων για την προστασία αυτών των δικαιωμάτων.

"Η δυνατότητα των κυβερνήσεων να χρησιμοποιούν τις πολιτικές για τις επενδύσεις ως εργαλείο προώθησης στόχων που αφορούν την κοινωνία, ή την οικονομία θα αρθεί με την εφαρμογή της MAI", προειδοποιεί ο Τόνι Κλαρκ του Ινστιτούτου Πολάρις.

Τρία είναι τα βασικά μέσα:

1). Ολοι οι τομείς της οικονομίας κάθε χώρας που καθίσταται μέλος της ΜΑΙ θα είναι ανοιχτοί στις διεθνείς επενδύσεις. Θα τεθούν αυστηρά όρια στις δυνατότητες των κυβερνήσεων να ρυθμίζουν τις εθνικές οικονομίες.

2). Οι διεθνείς επενδύσεις θα προστατεύονται.

3). Η προστασία αυτή θα αστυνομεύεται (με διεθνές νομικό πλαίσιο).

Η ΜΑΙ κινείται στην κατεύθυνση εξάλειψης των περιορισμών για τις διεθνείς επενδύσεις και των μέτρων σε "βάρος" των διεθνών επενδυτών. Αφορά όλα τα επίπεδα κάθε κυβέρνησης - ομοσπονδιακής, κρατιδιακής, ή τοπικής.

Η "επένδυση" ορίζεται με την ευρύτερη δυνατή διατύπωση για να περιλάβει "κάθε είδος πόρου που κατέχεται ή ελέγχεται, αμέσως ή εμμέσως, από έναν επενδυτή...".

Δηλαδή σε:

- Εργοστάσια, ορυχεία, ξενοδοχεία, τράπεζες, νοσοκομεία, πανεπιστήμια κτλ., κρατικά ή ιδιωτικά.

- Αξίες - μετοχές.

- Κεφάλαια, χρεωστικά ομόλογα, δάνεια.

- Δικαιώματα που απορρέουν από συμβόλαια (κατασκευές, διαχείριση, παραγωγή, διαμοιρασμός κερδών).

- Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

- Αδειες, εξουσιοδοτήσεις, άλλα δικαιώματα που αναφέρονται σε νόμους ή συμβόλαια.

- Ακίνητα και δικαιώματα επί ακινήτων - δάνεια, υποθήκες κλπ.

Σχεδόν στα πάντα...

Οποιαδήποτε κυβέρνηση υπογράφει θα είναι αναγκασμένη να αποδίδει στους διεθνείς επενδυτές "μεταχείριση όχι λιγότερο ευνοϊκή από ό,τι στους εγχώριους επενδυτές, και να σέβεται την εγκαθίδρυση, τη συγχώνευση, τη λειτουργία, τη διαχείριση, τη συντήρηση, τη χρήση, την απολαβή και την πώληση ή άλλη διαρρύθμιση των επενδύσεων".

Οι κυβερνήσεις θα απαγορεύεται να δίνουν οποιαδήποτε διευκόλυνση σε τοπικές επιχειρήσεις ή κατασκευαστές,όπως και το να "βοηθούν" επενδυτές ή επενδύσεις από άλλες χώρες της ΜΑΙ. Θα αποτρέπεται επίσης και η διάκριση υπέρ επενδυτών από αναπτυσσόμενες χώρες ή άλλες, με τις οποίες υπάρχουν ειδικές σχέσεις.

Ενώ ο ΟΟΣΑ και η κυβέρνηση της Αυστραλίας μιλούν για θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν, η περίληψη της ΜΑΙ περιέχει όρους που αποτρέπουν τις κυβερνήσεις από το να λάβουν μέτρα για να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας.

Το άρθρο για τις "Προϋποθέσεις Απόδοσης" αναφέρει ότι οι κυβερνήσεις δε θα "επιβάλουν, ενισχύουν ή διατηρούν" απαιτήσεις προς τους επενδυτές ή "οποιαδήποτε δέσμευση ή υποχώρηση".

Μια κυβέρνηση δε θα μπορεί να επιβάλει οποιαδήποτε υποχρέωση σε μια ξένη επιχείρηση, όσον αφορά την απασχόληση ορισμένου ποσοστού εντόπιων εργαζομένων, την πρόσληψη δεδομένου ποσοστού από το εγχώριο εργατικό δυναμικό, την ίδρυση ερευνητικών εργαστηρίων, την εγκατάστασή της σε ορισμένη περιοχή, τη δημιουργία θυγατρικών της ή αντιπροσώπων της στη χώρα ή τη δέσμευσή της για τη μακροχρόνια παραμονή της σε αυτήν. Ολα αυτά απαγορεύονται.

Οι κυβερνήσεις δε θα μπορούν να επιμένουν στην εξαγωγή ενός δεδομένου επιπέδου ποσοστών τοις εκατό αγαθών και υπηρεσιών, ή την ίδρυση συμμαχιών και κοντσέρν με εγχώριες επιχειρήσεις. Υπάρχουν περιορισμοί ακόμη και στη δυνατότητα των κυβερνήσεων να ζητούν τη μεταφορά τεχνολογίας - ένα ευρέως θεωρούμενο ως πολύτιμο όφελος από τις διεθνείς επενδύσεις. Η ΜΑΙ βοηθά τις πολυεθνικές να εντείνουν τα μονοπώλιά τους στις διαδικασίες παραγωγής και την τεχνολογία.

Το άρθρο για τις "Προϋποθέσεις Απόδοσης" θέτει εκτός νόμου πολιτικές που θα μπορούσαν να αποφέρουν οφέλη για τις εγχώριες οικονομίες και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Οταν οι κυβερνήσεις θα ιδιωτικοποιούν δημόσιες επιχειρήσεις ή τομείς παροχής υπηρεσιών, δε θα υπάρχουν περιορισμοί στο ποσοστό ιδιοκτησίας από διεθνείς επενδυτές. Αυτό θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε μελλοντικές πωλήσεις των επιχειρήσεων επικοινωνιών και συγκοινωνιών, ύδρευσης, ηλεκτρισμού, αεροδρομίων, των ταχυδρομικών υπηρεσιών, των τραπεζών.

Το ερώτημα αν αυτό αφορά τους διακανονισμούς για τη διαχείριση, τους εργαζόμενους, το εθνικό συμφέρον κλπ., δεν απαντάται στο κείμενο.

Οταν μια κυβέρνηση ασχολείται με το χειρισμό των στοιχείων του συστήματος"κοινωνικής πρόνοιας", τον υπολογισμό των φόρων, τις υπηρεσίες των δημόσιων συγκοινωνιών, τη διαχείριση των δημόσιων νοσοκομείων, τα προγράμματα εκπαίδευσης κτλ. δε θα μπορεί να κάνει διακρίσεις υπέρ εγχώριων ή προσπαθειών του ίδιου του δημόσιου τομέα.

Το 40% ή και περισσότερο των μετοχών που είναι εγγεγραμμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών της Αυστραλίας ανήκει σε ξένους επενδυτές - και η κυβέρνηση δε θα μπορεί να θέσει οποιοδήποτε περιορισμό στην ιδιοκτησία ξένων στην Αυστραλία στο μέλλον.

Οι δημόσιες επιχειρήσεις και τα κρατικά μονοπώλια πρέπει να δρουν "μόνο σε συμφωνία με τις συνθήκες της αγοράς", όσον αφορά τις τιμές, την ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών, τη διαθεσιμότητά τους κλπ., λέει η περίληψη της ΜΑΙ.

Αυτό θα ισχύσει σε υπηρεσίες, όπως οι ιατρικές, οι νοσοκομειακές, ασφαλειών, υγείας, εκπαίδευσης, των φυλακών, της αστυνόμευσης, της παροχής αερίου, ηλεκτρισμού, των τηλεπικοινωνιών, των ταχυδρομείων, των βιβλιοθηκών, των θέσεων εργασίας, των συντάξεων και των εφ άπαξ για τους εργαζομένους.

Από την άλλη, δεν υπάρχει καμία απαίτηση από τις Πολυεθνικές Επιχειρήσεις να διαμορφώνουν τις τιμές τους με βάση την αγορά. Είναι ελεύθερες να πωλούν ακόμη και με ζημία, για να καταστρέψουν μικρότερους ανταγωνιστές τους, για να μονοπωλούν στη συνέχεια τις αγορές, ή να επιβάλλουν μονοπωλιακά όσο υψηλές τιμές επιθυμούν.

Ενας από τους στόχους της συμφωνίας είναι να μην καταλήξουν οι μεγάλες επιχειρήσεις να "χρηματοδοτούν" λιγότερο επικερδείς τομείς, όπως προϊόντα και υπηρεσίες σε μικρές ή απομακρυσμένες περιοχές ή για περιορισμένες εθνικές αγορές.

Εκεί όπου η εγκατάλειψη είναι πολιτικά απαράδεκτη θα... επιτρέπεται στις κυβερνήσεις να προχωρούν σε επενδύσεις για να πετύχουν "κοινωνικούς ή άλλους μη - οικονομικούς στόχους", χρησιμοποιώντας, φυσικά, χρήματα των φορολογούμενων...

Οι κυβερνήσεις θα οφείλουν να παρέχουν "δίκαιη μεταχείριση, πλήρη και μόνιμη προστασία και εξασφάλιση" στις διεθνείς επενδύσεις. Δε θα εμποδίζουν με "αναίτια" (ή μεροληπτικά) μέτρα "τη λειτουργία, διαχείριση, συντήρηση, χρήση ή την απολαβή των ρυθμίσεων των επενδύσεων".

Ακόμη και οι νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες δεν αποσκοπούν στο να υπάρχει μεροληψία σε βάρος των διεθνών επενδυτών, αλλά μειώνουν τις δυνατότητες κέρδους μπορεί να κριθούν "αναίτιες" (άρα, να καταργηθούν).

Οι διεθνείς πολυεθνικές θα έχουν το δικαίωμα να μεταφέρουν επενδύσεις, κεφάλαια, κέρδη, δάνεια και άλλες πληρωμές εντός και εκτός της χώρας, κατά βούληση, χωρίς καθυστερήσεις.

Θα μπορούν να το κάνουν σε "ελεύθερα μετατρεπόμενο νόμισμα", στη συμφέρουσα τιμή ανταλλαγής, ανεξάρτητα των συνεπειών που οι κινήσεις μπορεί να έχουν στην εθνική οικονομία. Αυτό θα δώσει στους κερδοσκόπους μεγαλύτερες δυνάμεις ναμανιπιουλάρουν νομίσματα και να ελέγχουν κυβερνήσεις.

Οι κυβερνήσεις δε θα περιορίζουν τις διεθνείς μεταβιβάσεις πληροφοριών και στοιχείων για επεξεργασία από τους διεθνείς επενδυτές. Τα δικαιώματα των διεθνών κερδοσκόπων να επενδύουν σε μετοχές, τίτλους, δάνεια ή στις ποικιλώνυμες αγορές futures (δηλαδή των "στοιχημάτων για τις τιμές των μετοχών") θα είναι ιερά και απαραβίαστα. Από αυτά τα δικαιώματα απορρέει το"δικαίωμα" εμπορίας της αξίας των νομισμάτων και μετακίνησης κεφαλαίων από χώρα σε χώρα κατά βούληση.

Οι κυβερνήσεις δε θα είναι σε θέση να αποτρέψουν τον τύπο της κερδοσκοπίας, ο οποίος συνέβαλε τα μέγιστα στην κρίση του μεξικανικού πέσο ή τις πιο πρόσφατες νομισματικές κρίσεις στην Ταϊλάνδη, στην Ινδονησία και άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Οποιαδήποτε κυβέρνηση επιθυμεί να ελέγξει το νόμισμά της ή το εξωτερικό της χρέος, θα τιμωρείται ανελεήτως. Η οικονομία της Ινδονησίας αποδεκατίστηκε για πολύ... ελαφρότερα παραπτώματα από αυτά.

"Μία συμβαλλόμενη κυβέρνηση δε θα απαλλοτριώνει ή εθνικοποιεί αμέσως ή εμμέσως" μια διεθνή επένδυση και δε "θα λαμβάνει οποιοδήποτε μέτρο ή μέτρα που θα προκαλούν ανάλογο αποτέλεσμα".

Μόνη επιτρεπόμενη εξαίρεση, "κάποιος σκοπός που αφορά το εθνικό συμφέρον", σε μη - μεροληπτική βάση. "Η αποζημίωση θα καταβάλλεται χωρίς καθυστέρηση". Πρέπει να ισούται με την αξία πριν την απαλλοτρίωση. Και φυσικά, η αποζημίωση μπορεί να επαναπατριστεί ελεύθερα.

Κάθε βλαπτική για τα κέρδη αλλαγή αφ' ότου μια διεθνής επένδυση πραγματοποιηθεί ή σχεδιαστεί, θα θεωρείται ως "απαλλοτρίωση".

Μια ρύθμιση μπορεί να εισαχθεί για λόγους περιβαλλοντικούς, υγείας του κοινού ή εθνικής ασφάλειας, αλλά και πάλι θα θεωρείται ως "απαλλοτρίωση".

Εστω και ένα φορολογικό μέτρο (π.χ. μια αύξηση των φόρων για τις επιχειρήσεις ή διορθωτικά μέτρα για "τρύπες" φορολογικών εσόδων), που θα εισάγεται μετά την πραγματοποίηση ή τη σχεδίαση μιας διεθνούς επένδυσης, θα συνιστά απαλλοτρίωση εάν δε συμμορφώνεται "με τα όρια των διεθνώς αναγνωρισμένων φορολογικών πολιτικών και πρακτικών".

Αυτό θα κρίνεται από την έκταση, στην οποία οι φόροι ενός "ίδιου τύπου και επιπέδου ισχύουν παγκοσμίως...". Τόσο όσον αφορά τους άμεσους και τους έμμεσους φόρους, όσο και για τις εισφορές των επιχειρήσεων στα κρατικά ασφαλιστικά ταμεία σε όλα τα επίπεδα κυβέρνησης, ακόμη και τα τοπικά.

Η σύγκριση με τις "διεθνώς αναγνωρισμένες φορολογικές πολιτικές και φορολογικές πρακτικές", θα εξέθετε οποιαδήποτε κυβέρνηση που θα τολμούσε να αποκλίνει και να ζητήσει καταβολή περισσότερων φόρων από τις πολυεθνικές σε κατηγορίες για "απαλλοτρίωση", νομισματικές επιθέσεις και σε μια απόφαση από διεθνές δικαστήριο, που θα την ανάγκαζε να αλλάξει την πολιτική της.

Η περίληψη της συμφωνίας περιλαμβάνει ένα άρθρο δέσμευσης των μελών του ΟΟΣΑ στην "τήρηση των διεθνώς αναγνωρισμένων βασικών εργασιακών στάνταρντς, δηλαδή την ελευθερία των ενώσεων, την ελευθερία οργάνωσης και συλλογικής διαπραγμάτευσης, την απαγόρευση της αναγκαστικής εργασίας, την εξάλειψη των μορφών εκμετάλλευσης της παιδικής εργασίας (...). Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας είναι το αρμόδιο σώμα για να θέτει και να διαπραγματεύεται αυτά τα βασικά εργασιακά δικαιώματα παγκοσμίως". Το συγκεκριμένο άρθρο δεν είναι δεσμευτικό - δε σημαίνει τίποτε.

Και αυτή η ανέξοδη διακήρυξη ήταν πολλή για την κυβέρνηση της Αυστραλίας, η οποία από κοινού με δύο άλλες ζήτησε να μην υπάρξει η αναφορά.

Ενας από τους στόχους της απελευθέρωσης της κίνησης των πολυεθνικών είναι η δημιουργία μιας παγκόσμιας αγοράς εργασίας, στην οποία οι εργαζόμενοι στρέφονται ο ένας κατά του άλλου, καθώς το κεφάλαιο μετακινείται για την εξεύρεση και την εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής εκμετάλλευσης - υπεραξίας.

Το βιοτικό επίπεδο, οι μισθοί, οι συνθήκες εργασίας και οι υπηρεσίες ασφάλισης - περίθαλψης θα μειωθούν σε μια "κούρσα ως τον πάτο", καθώς οι κυβερνήσεις θα τους επιτίθενται για να προσελκύσουν επενδύσεις και να κάνουν τις αγορές τους πιο ανταγωνιστικές - μια διαδικασία η οποία ήδη εξελίσσεται. Η επίθεση κατά των λιμενεργατών της Αυστραλίας αποτελεί απλώς ένα παράδειγμα.

Ο Ντέιβ Κόρτεν, πρόεδρος του Φόρουμ Ανάπτυξης για τους Ανθρώπους, έγραψε για τη ΜΑΙ ότι "για τα έθνη, τις κοινότητες και τους μεμονωμένους εργαζόμενους ο παγκόσμιος ανταγωνισμός θέτει τον έναν εναντίον του άλλου για έναν μειούμενο αριθμό θέσεων εργασίας που ορίζουν οι επιχειρήσεις (...). Δεν πρόκειται για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, αλλά για την αναδιανομή τους σε εκείνους που προτίθενται να εγκαταλείψουν κάθε όρο για τους μισθούς, τις επιχορηγήσεις, τις φορολογικές ελαφρύνσεις, τις εργασιακές συνθήκες και το περιβάλλον".

"Θα αντιταχθούμε σε οποιοδήποτε και όλα τα μέτρα για τη δημιουργία ή την πρόταση δεσμεύσεων για τις κυβερνήσεις ή τις επιχειρήσεις αναφορικά με το περιβάλλον της εργασίας", δηλώνει ο Aμπραχαμ Κατζ, πρόεδρος του Συμβουλίου Διεθνούς Επιχειρηματικής Δραστηριότητας των ΗΠΑ.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αντιτάχθηκε σθεναρά στην εισαγωγή δεσμευτικών μέτρων για το περιβάλλον.

Δεν υπάρχει συμφωνία για το κατά πόσον η ΜΑΙ θα πρέπει να εφαρμοστεί "κατά συμφωνία με τους διεθνείς νόμους για το περιβάλλον" ή αν απλώς θα τους αγνοήσει.

Η ΜΑΙ δίνει στις πολυεθνικές δικαίωμα χρήσης μη ανανεούμενων (ή ανανεώσιμων) πηγών ενέργειας, εκμετάλλευσης ορυκτών, συμπεριλαμβανομένου του υδρογονάνθρακα, και οποιουδήποτε άλλου φυσικού πόρου. Στις κυβερνήσεις δε θα επιτρέπεται να φέρουν αντιρρήσεις για τη χρήση αυτών των πόρων.

Το νομικό πλαίσιο κάθε χώρας για το περιβάλλον θα ισχύει θεωρητικά. Αλλά αν ένας νόμος προκαλεί "διάκριση" σε βάρος ενός διεθνούς επενδυτή ή "αναίτια" τον εμποδίζει, θα θεωρείται παραβίαση της ΜΑΙ και θα αντιμετωπίζεται με διώξεις και κυρώσεις.

Μια κυβέρνηση που θα δοκίμαζε να σταματήσει π.χ. την πετρελαϊκή "Shell" ή να αρνηθεί να αγοράσει ξυλεία από δάση θα αντιμετώπιζε μηνύσεις σε διεθνές δικαστήριο της ΜΑΙ και θα αναγκαζόταν να αλλάξει πολιτική μετά από δεσμευτική απόφαση υπό την απειλή κυρώσεων.

Η "Ethylcorp", μια πολυεθνική με βάση στις ΗΠΑ, χρησιμοποιεί ανάλογες ρυθμίσεις της ΝΑΦΤΑ για να πιέσει την κυβέρνηση του Καναδά επειδή απαγόρευσε ένα προϊόν της.

Αλλη μία αμερικανική επιχείρηση, η "Metalclad", μήνυσε επαρχιακή κυβέρνηση του Μεξικού, επειδή αρνήθηκε να της δώσει άδεια εγκατάστασης ενός εργοστασίου, το οποίο θα προκαλούσε σοβαρές καταστροφές στο περιβάλλον οικοσύστημα.

Η ΜΑΙ καλύπτει όλα τα επίπεδα κυβέρνησης. Είναι μία "εφ' όλης της ύλης συμφωνία", της οποίας οι αρχές είναι εφαρμόσιμες σε "όλους τους τομείς της οικονομίας και σε όλους τους τομείς αντιμετώπισης των επενδυτών", λέει ο Aλαν Λάρσον, στέλεχος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και αντιπρόεδρος της Ομάδας Διαπραγμάτευσης της ΜΑΙ.

Μακροπρόθεσμα, πολύ λίγα θα μείνουν ανεπηρέαστα από τη συμφωνία.

Οταν μια κυβέρνηση υπογράψει τη συμφωνία, δε θα μπορεί να υπαναχωρήσει για τουλάχιστον 5 χρόνια, και ακόμα κι αν το κάνει, οι όροι της ΜΑΙ θα ισχύουν για άλλα 15 χρόνια όσον αφορά τις πραγματοποιηθείσες ή ανακοινωθείσες διεθνείς επενδύσεις. Το μίνιμουμ, με άλλα λόγια, συμμετοχής είναι 20 χρόνια.

Σχεδόν τα πάντα καλύπτονται από τη Συμφωνία. Υπάρχουν δύο είδη "εξαιρέσεων":

1). Γενικές εξαιρέσεις.

Μια κυβέρνηση μπορεί να αναλάβει δράση που θεωρείται "αναγκαία για την προστασία βασικών συμφερόντων ασφαλείας" της χώρας της και της διατήρησης της δημόσιας τάξης. Ειδικές αναφορές γίνονται σε καιρούς πολέμου, επείγουσες καταστάσεις στις διεθνείς σχέσεις, την παραγωγή όπλων και τις υποχρεώσεις σε περίπτωση ειρηνευτικών αποστολών του ΟΗΕ.

Οι κυβερνήσεις θα μπορούν να ενεργοποιήσουν προσωρινά μέτρα περιορισμού διακίνησης και φυγής κεφαλαίων, αν υπάρξει απειλή ανατροπής των ισοζυγίων πληρωμών και δυσκολιών αποπληρωμής των διεθνών χρεών τους, ή αν η μετακίνηση των κεφαλαίων προκαλέσει ανατροπή των νομισματικών πολιτικών τους. Αλλά τέτοια μέτρα θα μπορούν να ληφθούν και να οριστικοποιηθούν μόνο με την έγκριση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η οποία θα είναι απολύτως απαραίτητη.

Μια κυβέρνηση θα μπορεί να πάρει μέτρα "για να εξασφαλίσει την τιμιότητα και τη σταθερότητα του οικονομικού της συστήματος".

2). Ειδικές εξαιρέσεις χωρών.

Ολες οι χώρες - μέλη του ΟΟΣΑ έχουν νόμους και ρυθμίσεις που δε συμμορφώνονται προς τις προδιαγραφές της ΜΑΙ.

Η Αυστραλία, για παράδειγμα, έχει περιορισμούς ξένης ιδιοκτησίας στα ΜΜΕ, καθορισμένα όρια προγράμματος αυστραλιανού ενδιαφέροντος στην τηλεόραση, περιορισμούς διεθνούς ιδιοκτησίας σε ιδιωτικοποιημένες τράπεζες, στο καμποτάζ, και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας γης για τους γηγενείς.

Υπάρχει η πρόβλεψη για ορισμένες χώρες να καταγράψουν συγκεκριμένες εξαιρέσεις, σε ένα πρόγραμμα που θα επισυναφθεί στην τελική Συμφωνία. Το πρόγραμμα θα αφορά την επίβλεψη μέτρων που δε συμμορφώνονται προς την Εθνική Συμφωνία και τη Συμφωνία Πλέον Ευνοούμενου Κράτους (Most Favoured Nation Treatment) και την "αποτροπή θέσπισης περισσότερων περιοριστικών μέτρων" - κάτι που αναφέρεται ως "πάγωμα".

Οι κυβερνήσεις δε θα έχουν δικαίωμα στο μέλλον να προσθέσουν "εξαιρέσεις" στη συμφωνία. Αν μια επόμενη κυβέρνηση θα ήθελε να αλλάξει πολιτική, πολύ απλά θα έβρισκε δεμένα τα χέρια της.

Ο στόχος είναι η απελευθέρωση, η ιδιωτικοποίηση και η κυριαρχία των πολυεθνικών, χωρίς δυνατότητα αντιστροφής...

Οι εξαιρέσεις δεν είναι μόνιμες. Θα "αποσυρθούν", σταδιακά, με τις κυβερνήσεις να υπερασπίζονται εκείνες που παραμένουν σε ισχύ.

Η Συμφωνία θα δώσει μονομερώς στις πολυεθνικές επιχειρήσεις ένα ισχυρό όπλο: Τη δυνατότητα να μηνύουν απευθείας τις κυβερνήσεις σε ειδικά συμβούλια και σε διεθνές δικαστήριο, το οποίο θα έχει "απόλυτες" εξουσίες, όσον αφορά την εφαρμογή της ΜΑΙ και θα λειτουργεί με βάση τους δικούς της νόμους (και όχι τους εθνικούς).

Δεν ισχύει το αντίστροφο: Οι κυβερνήσεις δε θα μπορούν να μηνύουν επιχειρήσεις, οι οποίες έτσι απαλλάσσονται από κάθε υποχρέωση!

Οι αποφάσεις του θα είναι "τελεσίδικες και δεσμευτικές"...

Αναλυτές επισημαίνουν την αδυναμία των εκλεγμένων κυβερνήσεων να αντιταχθούν στις βουλές των επιχειρήσεων - οι ηγεσίες των οποίων δεν εκλέγονται από κανέναν. Μελλοντικά, προσθέτουν, θα εγκαθιδρυθεί μια παγκόσμια δικτατορία των πολυεθνικών...

Μόλις 29 χώρες - οι λεγόμενες "βιομηχανικές" του "πρώτου κόσμου" - συμμετέχουν στη διαπραγμάτευση. Οι αναπτυσσόμενες εξαιρέθηκαν, αλλά εν συνεχεία θα πειθαναγκαστούν, ή θα εξαναγκαστούν, να ακολουθήσουν.

Η συμφωνία επρόκειτο να οριστικοποιηθεί πέρυσι, αλλά τελικά, λόγω εσωτερικών διαφορών, αναβλήθηκε. Πληροφορίες του "Observer" αναφέρουν ότι πρόκειται να οριστικοποιηθεί το Μάη, αλλά δεν αποκλείεται νέα αναβολή.

Η συμφωνία αντίκειται προς σειρά διεθνών συμφωνιών: Του Ρίο για το Περιβάλλον (1992), τις Οδηγίες του ΟΗΕ για την Προστασία του Καταναλωτή (1985), προηγούμενες ρυθμίσεις για τις διεθνείς επενδύσεις του UNCTAD (1981), το Παγκόσμιο Σχέδιο HABITAT, τις Οδηγίες για τις Αμοιβαίες Επιχειρήσεις του ίδιου του ΟΟΣΑ (1976). Αλλά αυτά είναι "λεπτομέρειες", κατά πώς φαίνεται...

Οι διαφορές διευρύνονται, καθώς οι κυβερνήσεις αντιδρούν στις διεθνείς τις εγχώριες πιέσεις που δέχονται από κινήματα εναντίον της ΜΑΙ.

Ενα ζήτημα είναι η σχέση ΜΑΙ και Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως και άλλων περιφερειακών συμφωνιών - ενώσεων. Η ΜΑΙ έρχεται καταφανώς σε αντίθεση με τις ειδικές οικονομικές σχέσεις μεταξύ των χωρών - μελών της ΕΕ.

Βέβαια, οι κυβερνήσεις που θα επιχειρήσουν να αντιταχθούν στη ΜΑΙ θα αντιμετωπίσουν ισχυρή πίεση από τις αγορές. Οσο περισσότερο προχωρά η διαδικασία απορύθμισης και ανοίγματος των οικονομιών, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η ισχύς των διεθνών οικονομικών παραγόντων κι άλλο τόσο μικρότερη η δυνατότητα των κυβερνήσεων να λαμβάνουν αποφάσεις.

Κάθε "βήμα" (διακυμαινόμενα νομίσματα, άρση ελέγχων στη ροή κεφαλαίων κτλ.) δίνει στις αγορές μεγαλύτερες δυνάμεις και μέσα να επιβάλουν τα επόμενα "βήματα" στο άνοιγμα των οικονομιών ως την πλήρη κυριαρχία των πολυεθνικών.

Η συντονισμένη πάλη των λαών για να μην επιβληθεί η επαίσχυντη συμφωνία γίνεται άμεση ανάγκη και μοναδική ελπίδα για το μέλλον.

Μπ. Γ.