• Αλέκος Αλεξανδράκης, ο επαναστάτης γόης στη μαύρη λίστα

Η ταινία του «Συνοικία το όνειρο» (δική του παραγωγή), το 1961, ένα έργο - σταθμός στον ελληνικό κινηματογράφο, εξαγριώνει πολύ την τότε υπηρεσιακή κυβέρνηση του Δόβα και την απαγορεύει.

Η ταινία δημιουργεί πολιτική θύελλα στην κυβέρνηση Καραμανλή και μόνο μετά από έντονες διαμαρτυρίες του Τύπου επιτρέπεται η προβολή της, αλλά πετσοκόβεται.

Αστυνομικοί έστηναν τότε καραούλι έξω από τους κινηματογράφους και σημείωναν όσους έμπαιναν. Η παρακολούθησή της μετατρέπεται σε αντιστασιακή πράξη.

Συχνά διακόπτουν και την προβολή της, γιατί κρίνουν πως παραείναι «ανατρεπτική». Μάλιστα, ένας αστυνομικός διευθυντής, τους είχε πει: «Τι πράγματα είναι αυτά που δείχνετε; Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πεινασμένοι, ούτε τρελοί που να κυκλοφορούν ελεύθεροι. Κάνετε κομμουνιστική προπαγάνδα!».

Ο τότε υφυπουργός Τύπου της ΕΡΕ, Τριανταφυλλάκος, έλεγε πως ο Αλεξανδράκης δυσφημεί την εικόνα της ευημερούσας Ελλάδας.

Η αλήθεια της διαλυμένης κι εξαθλιωμένης μετεμφυλιακής χώρας, που την είχαν ρημάξει, που ήταν γεμάτη πολίτες β΄ κατηγορίας, δε βολεύει την εξουσία που ψάχνει επενδυτές από το εξωτερικό.

Ο Αλεξανδράκης όμως δείχνει την πραγματική Αθήνα, όχι την πλαστή, την «τουριστική», με βάση το σενάριο του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη και του συγγραφέα Κώστα Κοτζιά.

Οι λογοκριτές είναι έξαλλοι με την... κομμουνιστική προπαγάνδα της ταινίας. Τι άλλο θα μπορούσε να είναι, παρά κομμουνιστική, αφού οι ήρωές της στη φτωχογειτονιά του Ασύρματου είναι απόκληροι της κοινωνίας, ηττημένοι και απογοητευμένοι άνθρωποι, φτωχοί και άνεργοι, περιθωριοποιημένα πλάσματα που αναζητούν μια θέση στο όνειρο;

Δεν μπορεί, σου λέει, παρά να είναι αριστερή, αφού μιλάει για κοινωνικές ανισότητες, διαφορετικές ευκαιρίες, κοινωνική αδικία, για εκμετάλλευση των αδύναμων και για άθλιες συνθήκες ζωής στις παράγκες.

Οσα χρήματα είχε βγάλει από το σινεμά, τα βάζει σ' αυτήν την ταινία και τα χάνει. Οι οικονομίες οι δικές του και των συνεργατών του εξανεμίζονται, αλλά τελικά όχι μόνο αφήνει στην ταινία τη σπουδαία προσωπική παρακαταθήκη του, αλλά κάθεται και στο ίδιο τραπέζι (επίσημοι προσκεκλημένοι μαζί με την Γεωργούλη, της υπουργού Πολιτισμού της ΕΣΣΔ) στη σοβιετική τηλεόραση, παρέα με τον Φελίνι και τον Βισκόντι σε μια συζήτηση για τον ουμανιστικό κινηματογράφο!

Στη χούντα περνάει ακόμα πιο δύσκολα. Εχοντας πολλά μαζεμένα για τον «επαναστάτη γόη» (όπως τον έλεγαν), τον μετατρέπουν σε «μαύρο πρόβατο». Κόβεται από παντού. Ολες οι πόρτες είναι κλειστές γι' αυτόν. Οι θιασάρχες δέχονταν απειλές από τους συνταγματάρχες προκειμένου να μην παίξει «ο αριστερός» στο θέατρο.

«Δεν επέτρεπαν», λέει ο ίδιος, «ν' αναφερθεί πουθενά το όνομά μου, σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνα, σε ταμπέλες θεάτρων. Πέρασα δύο μαύρα χρόνια με πρόβλημα επιβίωσης. Δε μ' έπαιρνε κανείς να δουλέψω. Ο πρώτος που τόλμησε και με πήρε ήταν ο Μπουρνέλης στο θέατρο "Παπαϊωάννου", στην Πατησίων. Να σκεφτείς πως δεν υπήρχε το όνομά μου στη μαρκίζα, ούτε φωτογραφία μου, μόνο της Βαλάκου. Ούτε στις κριτικές των εφημερίδων με ανέφεραν...».

• Η Μαίρη Λίντα, η Μαρία Κάλλας και το «Γκαρσόνι»

«Κάθε φορά - αποκαλύπτει η Λίντα - που ερχόταν στο μαγαζί η Κάλλας, μου έλεγε: "Αηδόνι μου, θέλω να μου πεις «Το Γκαρσόνι», αλλά σε παρακαλώ χωρίς μικρόφωνο". Πήγαινα λοιπόν κοντά της, με απίστευτο τρακ, αλλά και με πολλή συγκίνηση και μόλις ξεκινούσα να λέω:

"Σ' αυτήν τη γωνιά στην ίδια την άκρη

ποιος κρύβει ένα δάκρυ, ποιος νιώθει έναν πόνο

σ' αυτήν τη γωνιά ξημέρωσα μόνη

και κάποιο γκαρσόνι με σκέφτεται μόνο",

την ένιωθα να βουρκώνει. Υστερα έκλεινε τα μάτια, μου κρατούσε το χέρι και μ' άκουγε με τέτοιο σεβασμό, σα ν' άκουγε λειτουργία».

Την είχα ρωτήσει αν ίσχυε αυτό που μου είχε πει η Μούσχουρη, πως ενώ της δόθηκε η ευκαιρία, από τον ιμπρεσάριό της, να κάνει διεθνή καριέρα, δε δέχθηκε.

«Ναι, έχω ακόμη το γράμμα του με την πρόταση. Είπε τότε ο Λαμπρόπουλος της "Κολούμπια" στον Χιώτη: "Θέλουν τη Μαίρη να πάει Γαλλία, κι εσένα βέβαια". Ο Χιώτης δε δέχτηκε. Είπε "εγώ δεν πηγαίνω σαν μπουζούκι της Λίντα, εγώ είμαι ο Χιώτης!"».

Τον Μίκη Θεοδωράκη η Λίντα και ο Χιώτης τον θαύμαζαν και τον λάτρευαν. Διηγείται:

- Ηταν το 1970, που ο Μανώλης πήρε την παρέα του και πήγαν στο μόλο δίπλα στις φυλακές του Ωρωπού, που ο Μίκης ήταν κρατούμενος της χούντας. Τραγουδούσαν όλοι μαζί δυνατά το «Ροδόσταμο», για να τους ακούσει ο Μίκης. Παρότι ήξερε πως η μουσική του ήταν απαγορευμένη, δε φοβήθηκε.

Ο Μίκης μου έλεγε μετά, πως τον ειδοποίησε ένας χωροφύλακας ότι κάποιοι έξω παίζουν τραγούδι του. Πάει στο συρματόπλεγμα και τι να δει; Τον Χιώτη χαμογελαστό να τραγουδάει. Ετρεξε τότε κάποιος θερμόαιμος φύλακας να τους συλλάβει, αλλά μόλις αναγνώρισε τον Χιώτη τα 'χασε και γύρισε πίσω.

-- Εκείνο ήταν το βράδυ που πέθανε ο Χιώτης;

-- Ναι, την άλλη μέρα έγραψαν οι εφημερίδες ότι άφησε την τελευταία του πνοή στα 49 του χρόνια, στο σπίτι του στον Ωρωπό. Ο Μίκης πίστευε πως εκείνη την τελευταία του μέρα, ο Μανώλης σίγουρα θα ένιωσε κάτι μυστηριακό που τον έστελνε ν' αποχαιρετήσει τον φίλο του με το πιο αγαπημένο τους τραγούδι, το «Ροδόσταμο».

Εκεί, λοιπόν, σ' αυτό το «Μέγα Σχολείον της Εθνικής Αναμορφώσεως», τον τόπο εξορίας που υπήρχε από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στο ελληνικό Αουσβιτς, όπου πάνω από 100.000 πολιτικοί εξόριστοι έζησαν και βασανίστηκαν, αρρώστησαν, τρελάθηκαν, αυτοκτόνησαν, δολοφονήθηκαν, εκεί στην κόλαση του αιματοβαμμένου στρατοπέδου, έμαθα ζωντανά, όχι από βιβλία και ταινίες, αλλά από πρώτο χέρι, από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές, απίστευτες ιστορίες ανθρώπων που άντεξαν τα φριχτά μαρτύρια, την ψυχολογική βία και τα άγρια καταναγκαστικά έργα. Το 1950, ανήμερα της γιορτής των Τριών Ιεραρχών, που χτυπήθηκαν άγρια οι εξόριστες γυναίκες στη Μακρόνησο.

«Είχαν εντολή να χτυπάνε πρώτα τις πιο όμορφες και τις πιο νέες, γι' αυτό επέλεξαν τότε να χτυπήσουν πρώτα την Αλέκα μας», μου είχε πει στην εκπομπή μου «Ανθρωποι» της ΕΡΤ (που μπορεί να δει κανείς στο κανάλι μου στο YouTube #SeminaDigeniOfficial) η κόκκινη Πότα, η συνεξόριστή της Πότα Κακκαβά από την Καλαμάτα.

Η Παΐζη μου έλεγε: «Εδώ μας οδήγησαν τον Φλεβάρη 1.200 γυναίκες που συμμετείχαμε στην Εθνική Αντίσταση. Αφού είχαμε αντιμετωπίσει τον γερμανικό φασισμό, αντιμετωπίζαμε μετά και τον εγχώριο ξενοκίνητο φασισμό».

-- Θυμάστε ακόμη την εικόνα εκείνης της βαρβαρότητας;

-- Πεντακάθαρα. Δεν είχε φέξει ακόμη και όρμησαν πάνω μας σα λυσσασμένοι, αλφαμίτες και αξιωματικοί με όπλα, ρόπαλα, βούρδουλες. Μας χτυπούσαν με μουσική υπόκρουση... Μπετόβεν, αλλά και επιστράτευση της Αντιγόνης (τύπου «εσείς οι γυναίκες δε γεννηθήκατε να μισείτε, αλλά ν' αγαπάτε») και με ενδιάμεσα εμβατήρια «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει» κάποιες τις βασάνισαν έως θανάτου. Μία μέρα και μία νύχτα κράτησε το μαρτύριό μας.

-- Τι ηλικίας ήταν αυτές οι γυναίκες;

-- Ηταν από 16 μέχρι 80 χρόνων και, μάλιστα, κάποιες από αυτές τιμωρήθηκαν απλώς γιατί είχαν έναν γιο, έναν πατέρα, έναν αδελφό, έναν άντρα που ήταν στο αντάρτικο και αγωνιζόταν για ελευθερία και δικαιοσύνη.

Μόνο όταν συζητούσαμε με την Παΐζη, δίπλα στη χαράδρα των βασανιστηρίων στη Μακρόνησο, μόνο τότε είδα κάποιες σκιές στα μάτια της, μου μιλούσε σα να μονολογούσε: «Εδώ βρίσκονταν αυτοί που δε βλέπαμε, οι ανεπίδεκτοι, εδώ να ξέρεις - και να το πεις στην εκπομπή σου - δοκιμάστηκε η έννοια της λέξης άνθρωπος!».

Τότε μου αποκάλυψε και την ύπαρξη της ασθένειας... «Μακρονησίτιδα», αυτή δηλαδή που προκαλούσε το απαίσιο κλίμα αυτού του αφιλόξενου βράχου, με τον τρομακτικό αέρα που καθημερινά σήκωνε ψηλά σκηνές και ανθρώπους.

Της είχα ζητήσει να επαναφέρει την πιο όμορφη ανάμνηση από αυτήν την κόλαση. «Ολα όσα θυμάμαι από εδώ ήταν κατάμαυρα. Το μόνο φωτεινό που κρατάω μέσα μου είναι η τεράστια αλληλεγγύη που είχαμε μεταξύ μας. Δώσαμε τη μάχη της αξιοπρέπειας, χωρίς αυταπάτες πως θα μας σεβαστούν επειδή ήμασταν γυναίκες. Αλλωστε, δε σταματούσαν να ουρλιάζουν με ντουντούκες πως "όποιος δεν υπογράφει πεθαίνει"». Ηξεραν, βέβαια, πως από την Παΐζη δεν θα αποσπούσαν δήλωση, γι' αυτό προχώρησαν σε άλλο καψόνι. Την έσυραν καταματωμένη από τα χτυπήματα στο διοικητήριο, όπου της ζητήθηκε να ετοιμάσει μια παράσταση η οποία θα ξεπλύνει το ζόφο και θα παρουσιάσει τη Μακρόνησο ως έναν... ειδυλλιακό τόπο πολιτισμού και ψυχαγωγίας! Κάθε «όχι» της επέσυρε κι ένα νέο βασανιστήριο! Και όσο πιο χυδαίοι γίνονταν αυτοί, τόσο πιο πολύ εκείνη θύμωνε. Δεν τους πέρασε, φυσικά.

Στο σπίτι της εκδόθηκε το πρώτο παράνομο φύλλο του «Ριζοσπάστη». Συνελήφθη επανειλημμένως από τους Γερμανούς και κρατήθηκε στη Μέρλιν, αλλά και από τους Ελληνες διώκτες της, και έχει την ευκαιρία να γνωρίσει το πώς βασανίζουν και στη Γενική Ασφάλεια.

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)