Ενδεικτικά του κλίματος που επικρατεί στα δημόσια σχολεία της χώρας είναι τα αποτελέσματα της έρευνας εκτίμησης που πραγματοποίησαν οι Eric Debardieux και Yves Montoya, ερευνητές επιστημών της εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Bordeaux II και μέλη της Διεύθυνσης Προγραμματισμού και Ανάπτυξης του υπουργείου, και η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα, μόλις δύο ημέρες πριν από την ανακοίνωση της δεύτερης φάσης του σχεδίου Αλέγκρ κατά της βίας. Κατά τη σχολική χρονιά 1998 - 1999, στα ιδρύματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης καταγράφτηκαν 240.000 βίαια περιστατικά, ανά τρίμηνο, εκ των οποίων το 2,6% κρίνεται ως ιδιαίτερα σοβαρά. Ανάμεσα στα χαρακτηριζόμενα ως ιδιαίτερα σοβαρά βίαια περιστατικά, τα 1.000 αφορούσαν επιθέσεις κατά προσώπων και τα 1.750 κατά αγαθών.

Τα κρινόμενα ως ιδιαίτερα σοβαρά περιστατικά βίας ήταν σε ποσοστό 70,8% λεκτική άσκηση βίας, σε ποσοστό 0,2% οπλοφορία, σε ποσοστό 1,7% κατοχή μαχαιριών, δακρυγόνων και άλλων επιθετικών οργάνων, σε ποσοστό 22,4% τραυματισμοί, σε ποσοστό 1,6% σεξουαλικές επιθέσεις και σε ποσοστό 3,3% κλοπές. Σχεδόν το σύνολο των περιστατικών αυτών παραπέμφθηκε στις εισαγγελικές αρχές. Οι δράστες τους είναι σε ποσοστό 86% μαθητές, 12% άτομα εκτός του σχολικού περιβάλλοντος, 1,3% μέλη του προσωπικού και 0,7% γονείς μαθητών, ενώ τα θύματα είναι 78% μαθητές, 20% προσωπικό, 0,4% γονείς και 1,6% άτομα εκτός της σχολικής κοινότητας. Η συνολική εκτίμηση των δεδομένων δείχνει ότι 17% των σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης γίνεται θέατρο ενός πολύ σοβαρού βίαιου περιστατικού ανά τρίμηνο, ενώ το ποσοστό αυτό πέφτει στο 6% όταν πρόκειται για 2 βίαια περιστατικά ανά τρίμηνο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε το γαλλικό υπουργείο Παιδείας, η αντίληψη όλων των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία για την επικινδυνότητα ή όχι της ζωής μέσα στο σχολείο έχει αλλάξει κατά πολύ την τελευταία πενταετία. Το 1995 μόλις το 24% των μαθητών και το 7% των καθηγητών, στα σχολεία που σήμερα θεωρούνται ως «φλέγοντα» σημεία, θεωρούσαν ότι η βία είναι παρούσα στην καθημερινή σχολική τους ζωή. Το 1998 τα ποσοστά αυτά είχαν αυξηθεί σε 41% για τους μαθητές και σε 49% στους καθηγητές και όπως εκτιμούν οι δύο ερευνητές, το γεγονός αυτό οφείλεται, κατ' αρχάς, στην αύξηση των κρουσμάτων βίας μέσα στις σχολικές αίθουσες, στην αύξηση των εμπλεκομένων σε αυτά τα περιστατικά ατόμων αλλά και στην ολοένα και μεγαλύτερη σοβαρότητα των περιστατικών αυτών. Το όλο και πιο βαρύ κλίμα οδήγησε το 1998 το 80% των μαθητών να δηλώνει ότι δεν έχει καμία εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα του σχολικού συστήματος όσον αφορά τη διασφάλιση ακόμη και της σωματικής ακεραιότητάς τους!

Ο ίδιος ο Κλoντ Αλέγκρ δήλωνε, στα τέλη Γενάρη, ότι από τα 66.000 δημόσια σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στα 39 έχουν καταγραφεί, συστηματικά, πολύ σοβαρά περιστατικά βίας και στα 300 λιγότερο σοβαρά περιστατικά. Η Σεγκολέν Ρουαγιάλ, υφυπουργός αρμόδια για τη σχολική εκπαίδευση, εκτιμούσε ότι η πρώτη φάση του προγράμματος κατά της βίας πέτυχε να μειωθούν τα βίαια συμβάντα κατά 15% στις ζώνες υψηλής προτεραιότητας (ZEP) ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο τρίμηνο του σχολικού έτους 1998 - 1999. Εντυπωσιακά, όπως τόνισε ο Αλέγκρ, είναι τα αποτελέσματα του πιλοτικού προγράμματος στην επαρχία, ενώ αντίθετα μηδενική πρόοδος και ανά περιπτώσεις χειροτέρευση της κατάστασης, καταγράφεται στα λύκεια της πρωτεύουσας και συγκεκριμένα στην κεντρική περιοχή Ile de France.

Εντούτοις, οι ενστάσεις για τα «αισιόδοξα» συμπεράσματα των Γάλλων αρμοδίων, οι οποίοι βάσισαν και τη δεύτερη φάση του προγράμματος στις ίδιες αρχές, είναι πολλές. Κατ' αρχάς, οι εκτιμήσεις του γαλλικού υπουργείου στηρίχτηκαν στην καταμέτρηση των πολύ σοβαρών πράξεων βίας (όπως είναι η πρόκληση σωματικών βλαβών και η κλοπή μεγάλης αξίας αντικειμένων). Παράλληλα, αν εξαιρέσει κανείς τις ζώνες υψίστης προτεραιότητας, στις χαρακτηριζόμενες «γενικά ευαίσθητες περιοχές» παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων βίας κατά 40%. Μάλιστα, η αύξηση αυτή διαφέρει ανάλογα με τον τύπο του σχολείου: 72% καταγράφεται στα γενικά και τεχνολογικά λύκεια, 40% στα επαγγελματικά, και μόνο 5% στα κολέγια.

Οπως εκτιμούν τόσο οι δύο ερευνητές όσο και το γαλλικό υπουργείο Παιδείας τρεις είναι οι βασικοί λόγοι αποτυχίας του προγράμματος στα σχολεία της πρωτεύουσας. Το βασικότερο είναι ότι οι μαθητές έχουν απολέσει κάθε έννοια εμπιστοσύνης απέναντι στους εκπαιδευτικούς. Επιπλέον, στα σχολεία της πρωτεύουσας η σύνθεση του εκπαιδευτικού προσωπικού αλλάζει πολύ συχνά, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εγκαθιδρυθεί καμία σχέση ανάμεσα στη μαθητική και στην καθηγητική κοινότητα. Τέλος, δεν υπάρχει σταθερή εφαρμογή κανόνων πειθαρχίας, με αποτέλεσμα το κάθε λύκειο να έχει τους δικούς του κανόνες ανά περίπτωση και να κυριαρχεί, μάλλον, ένα αίσθημα αδικίας.

Αυτά, ακριβώς, τα μειονεκτήματα της πρώτης φάσης του σχεδίου κατά της βίας στα σχολεία ευαγγελίζεται ο Γάλλος υπουργός Παιδείας ότι έρχεται να βελτιώσει η δεύτερη φάση, που παρουσίασε στο κοινό στις 27 του περασμένου Γενάρη. Συγκεκριμένα σε πρακτικό επίπεδο η δεύτερη φάση θα βασιστεί στην πρόσληψη 8.400 επιπλέον ατόμων: 100 νοσοκόμες, 400 επιτηρητές πλήρους απασχόλησης και 800 μερικής απασχόλησης, 100 σύμβουλοι εκπαίδευσης, 4.000 βοηθοί εκπαίδευσης και 2.000, επιπλέον, τεχνικό προσωπικό, οι οποίοι θα πλαισιωθούν από 1.000 άτομα που θα αναλάβουν την τακτική επικοινωνία των σχολείων με την τοπική κοινωνία, την κατά τόπους δημοτική αρχή. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι ο προϋπολογισμός του 2000 δεν προβλέπει τη δημιουργία παρά μόνο 5.000 σχετικών θέσεων εργασίας.

Σε ένα γενικότερο επίπεδο η 2η φάση του προγράμματος κατά της βίας αποπειράται να οργανώσει ένα πανεθνικό δίκτυο φορέων και επιτροπών που θα οδηγήσει στον καλύτερο δυνατό έλεγχο και εφαρμογή των μέτρων. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Παιδείας και η διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης θα βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με το υπουργείο Δικαιοσύνης και το υπουργείο Εσωτερικών μέσω ειδικής Διυπουργικής, και όχι μόνο, Επιτροπής Ειδικών, της οποίας Πρόεδρος θα είναι ο βραβευμένος με Νόμπελ Φυσικής, Ζωρζ Σαρπάκ και θα συμμετέχει και η ηθοποιός Καρόλ Μπουκέ.

Στις περιοχές που κρίνονται ως «ιδιαιτέρως επικίνδυνες», όπως είναι το Ile de France θα υπάρχει επισταμένη παρακολούθηση και έλεγχος από εκπαιδευτικούς επιθεωρητές. Ανά σχολείο θα συσταθούν επιτροπές λειτουργικών συμβούλων, ενώ η διεύθυνση του κάθε λυκείου θα συνεργάζεται στενά με τις τοπικές αρχές, τους φορείς, και τη δημοτική αρχή. Ανάλογες 15νθήμερες συνεδριάσεις θα έχουν και οι υπουργοί Παιδείας, Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, ενώ η διεύθυνση του κάθε σχολείου θα βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με το υπουργείο, προκειμένου να καταγράφονται άμεσα όλα τα περιστατικά βίας.

Στόχος του σχεδίου, όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο Γάλλος υπουργός Παιδείας, είναι να αποκατασταθεί το «σχολείο του σεβασμού και του πολίτη» και ο τρόπος επίτευξης του στόχου αυτού είναι διττός. Ηδη έχει εισαχθεί στο σχολικό πρόγραμμα μάθημα «αγωγής του πολίτη και ηθικής», το οποίο, στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης, θα επεκταθεί στα δημοτικά και στα γυμνάσια, ενώ στα λύκεια θα αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας. Κεντρικό σύνθημα του υπουργού είναι το «μηδενική ανοχή στη βία», το οποίο, όπως υπογράμμιζε ο Κλοντ Αλέγκρ, θα πρέπει να γίνει σαφές ήδη από τα νηπιακά χρόνια. Αφήνοντας ασχολίαστο το γεγονός ότι, παρά τη δίχρονη πειραματική εφαρμογή του, το νέο μάθημα της «πολιτικής αγωγής» δεν έχει ακόμη συγκεκριμένη ύλη, δεν έχει συγκεκριμένο τρόπο διδασκαλίας και μέχρι σήμερα έχει αφεθεί στην «καλή θέληση» κυρίως των καθηγητών ιστορίας και γεωγραφίας, ο υπουργός Παιδείας έδωσε ιδιαίτερο βάρος σε αυτόν τον τομέα.

Σύμφωνα με τη δεύτερη φάση, τα σχολικά ιδρύματα που εισάγονται στο σχέδιο φθάνουν τα 470 από 411 που ήταν στην πρώτη φάση, ενώ οι «ειδικές» τάξεις στις οποίες παραπέμπονται οι μαθητές - δράστες μιας σοβαρής πράξης βίας, μετά από τις αλλεπάλληλες αποβολές τους από τα δημόσια σχολεία, αυξάνονται σε 250 από 200. (Στις τάξεις αυτές, που αριθμούν 8 - 10 μαθητές, διδάσκουν ειδικοί εκπαιδευτές της υπηρεσίας Δικαστικής Προστασίας Νεολαίας και εθελοντές καθηγητές, ενώ οι περιοχές που εντάσσονται στη 2η φάση είναι οι Essonne, Rouen, Toulouse, Strasbourg, Versailles, Lyon).

Ο έτερος τρόπος επίτευξης του «σχολείου τού σεβασμού» δεν είναι άλλος από την καταστολή! Ξεκινώντας από τα 75 πιο «θερμά» σχολεία, στην είσοδο θα τοποθετηθούν από τα τέλη Φεβρουαρίου αστυνομικοί, οι οποίοι θα ελέγχουν κάθε είσοδο και έξοδο ενώ ειδικές μονάδες της Αστυνομίας θα είναι έτοιμες να επέμβουν σε οποιαδήποτε περίπτωση κριθεί απαραίτητο μέσα στο εσωτερικό των σχολείων. Το μέτρο αυτό θα επεκταθεί και στα υπόλοιπα σχολεία που περιλαμβάνει το σχέδιο, ενώ παράλληλα θα κυκλοφορήσει ειδική εγκύκλιος από τις δικαστικές αρχές, που θα γνωστοποιηθεί σε όλους τους μαθητές, και θα αναφέρει αναλυτικά τη δικαστική διαδικασία και τις ποινές που προβλέπονται για κάθε παράπτωμα. Οι μαθητές που θα συλλαμβάνονται θα παραπέμπονται σε ειδικά δικαστήρια και θα δικάζονται με διαδικασίες αυτόφωρου.

Με αιχμή του δόρατος την εμφανή, πλέον, εμπλοκή της Αστυνομίας στην εκπαιδευτική διαδικασία, το σύνολο των μέτρων που εισηγήθηκε ο Γάλλος υπουργός Παιδείας βρέθηκε στο επίκεντρο ποικίλων αντιδράσεων. «Πρόχειρα και επιφανειακά» χαρακτήρισε το νεογκολικό αντιπολιτευτικό κόμμα RPR, τα μέτρα Αλέγκρ, υπογραμμίζοντας ότι «παρατηρείται μια σημαντική ιδεολογική μεταστροφή από τη νοοτροπία του -όλα επιτρέπονται- σε αυτήν του - όλα απαγορεύονται-». Το νεοφιλελεύθερο UDF σημείωσε ότι δεν υπάρχει κανένα μέτρο πρόληψης του φαινομένου. Το ΚΚ Γαλλίας επισήμανε ότι το νέο πακέτο μέτρων δεν είναι στο ύψος των περιστάσεων, αποτελείται από αποσπασματικά μέτρα, για άλλη μια φορά, τα οποία, όπως και στην πρώτη φάση, έτσι και τώρα δεν πρόκειται να αποδώσουν γιατί υπάρχει παντελής έλλειψη εμβάθυνσης στο πρόβλημα και οργάνωσης.

Το κόμμα «Εργατική Πάλη», της Αριέτ Λαγκιγιέρ, σημείωσε ότι με λεκτικές διακηρύξεις δεν αντιμετωπίζεται ένα πρόβλημα βαθιά κοινωνικό, του οποίου οι ρίζες βρίσκονται στα σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Γαλλία σήμερα. Το ακροδεξιό Εθνικό Ρεπουμπλικανικό Κίνημα, ασκεί κριτική στον Αλέγκρ επειδή, όπως υποστηρίζει, για άλλη μια φορά αποφεύγει να αντιμετωπίσει σκληρά ένα φαινόμενο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μοναδικό κόμμα που χειροκρότησε το νέο πακέτο μέτρων του υπουργείου Παιδείας είναι το ακροδεξιό «Εθνικό Μέτωπο».