Μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα, σχετικά με την Αίγυπτο του σήμερα, σε όλα τα επίπεδα, αλλά και για τη δράση του ισλαμιστικού κινήματος στη χώρα αυτή, είχαμε με τον Ιμπραήμ ελ Μπακράουι, εκπρόσωπο των Αιγυπτίων κομμουνιστών,ο οποίος βρέθηκε στην Ελλάδα για να συμμετάσχει στη διεθνή Συνάντηση Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων, που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Μάη, στην Αθήνα, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ και με θέμα "Τα Κομμουνιστικά Κόμματα στις σημερινές συνθήκες".

- "Ρ": Ας ξεκινήσουμε την κουβέντα μας από μια απόπειρα περιγραφής της σημερινής αιγυπτιακής κοινωνίας, και συγκεκριμένα από την οικονομική πραγματικότητα, που βιώνει η χώρα...

- Ι. Μπακράουι: Κατά τη γνώμη μας, η Αίγυπτος βιώνει μια ολοκληρωτική κρίση σε όλα τα επίπεδα,κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό. Η κρίση αυτή χαρακτηρίζει τόσο την αιγυπτιακή κυβέρνηση, όσο και την αντιπολίτευση. Και όλα αυτά εξαιτίας των μεταρρυθμίσεων που προώθησε η κυβέρνηση στον κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό τομέα ανακόπτοντας, στην ουσία, την πρόοδο που είχε επιτευχθεί κατά τις δεκαετίες '50 - '60, αλλά και στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Στη δεκαετία του '60 είχαν εφαρμοστεί πλάνα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, τα οποία έδωσαν, πραγματικά, πολύ μεγάλη ώθηση στις προσπάθειες εκβιομηχάνισης της χώρας. Η ανατροπή αυτή βρίσκεται σε ευθυγράμμιση με τις οδηγίες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι οποίες επιβάλλουν την ιδιωτικοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών και τη ριζική καταπάτηση όλων των κοινωνικών κατακτήσεων των Αιγύπτιων εργαζομένων. Η δυσχερής αυτή κατάσταση επιτείνεται από τους ταχύτατους ρυθμούς με τους οποίους γίνονται οι ιδιωτικοποιήσεις, που δεν αφορούν πλέον μόνον τους τομείς της βιομηχανίας, αλλά και τις δημόσιες υπηρεσίες, στο σύνολό τους.

Συνέπεια αυτής της εντατικοποίησης στις ιδιωτικοποιήσεις είναι οι μαζικές απολύσεις εργαζομένων, διαδικασία στην οποία ακολουθείται μια ιδιαίτερα έξυπνη μέθοδος. Συγκεκριμένα ασκούνται μεγάλες πιέσεις στους εργαζόμενους να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα. Παράλληλα, δεν υπάρχει πρόνοια ανάπτυξης άλλων τομέων, έτσι ώστε να απορροφηθούν τόσο οι απολυμένοι εργαζόμενοι όσο και οι νέοι, που ψάχνουν για δουλειά.

Σήμερα στην Αίγυπτο, επισήμως, οι άνεργοι φθάνουν τα 3 εκατομμύρια.Ενα μεγάλο ποσοστό από αυτά τα 3 εκατομμύρια είναι νέα παιδιά, που δεν έχουν καν εισέλθει στην αγορά εργασίας. Παράλληλα, η κυβέρνηση ετοιμάζει νομοσχέδιο που, στην ουσία του, ανατρέπει πλήρως το υπάρχον καθεστώς στις εργασιακές σχέσεις και μετατρέπει τους εργαζόμενους σε δούλους. Παραδείγματος χάριν οι εργαζόμενοι, μέχρι σήμερα, είχαν στη διάθεσή τους μια σειρά από μέτρα που τους προφύλασσαν από την απόλυση, που τους εξασφάλιζαν ικανοποιητική περίθαλψη και ασφάλιση. Με το νέο νομοσχέδιο καθορίζονται, τουλάχιστον, 8 νόμιμες μέθοδοι για να απολυθεί ένας εργαζόμενος.

Ενα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πολιτικής και οικονομικής οπισθοδρόμησης είναι οι εξελίξεις στον αγροτικό τομέα. Από την εποχή του Νάσερ υπήρχαν νόμοι που προστάτευαν τα δικαιώματα των αγροτών οι οποίοι νοίκιαζαν γη, ώστε να μην μπορούν να χάσουν, από τη μια στιγμή στην άλλη, τη γη που καλλιεργούν, αλλά και να μη γίνεται μεγάλη αύξηση στα ενοικιοστάσια. Με πρόσφατους νόμους, η σχέση αυτή, ενοικιαστή και γαιοκτήμονα, άλλαξε ριζικά, με αποτέλεσμα χιλιάδες αγρότες να διωχτούν από τη γη που καλλιεργούσαν χρόνια, (με πιο συγκεκριμένα στοιχεία: Ενα εκατομμύριο νοικοκυριά - κατά προσέγγιση 5 εκατομμύρια άνθρωποι - να μείνουν χωρίς κανένα εισόδημα). Ο διωγμός αυτός συνοδεύτηκε από ιδιαίτερα αιματηρές συγκρούσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων σκοτώθηκαν τουλάχιστον 30 άνθρωποι. Η κυβέρνηση προχώρησε σε δεκάδες συλλήψεις, τόσο αγροτών όσο και πολλών από όσους έσπευσαν να τους εκφράσουν τη συμπαράστασή τους.

Μέσα από αυτά τα δύο παραδείγματα είναι σαφές ότι η επίθεση ενάντια στην εργατική τάξη και στα χαμηλά λαϊκά στρώματα είναι διαρκής και αυξανόμενη σε όλα τα επίπεδα. Με δύο λόγια, θα λέγαμε ότι η κατάσταση αυτή δεν έχει άλλο αποτέλεσμα, παρά να κάνει φτωχότερη μια σταθερά αυξανόμενη μεγάλη μερίδα του αιγυπτιακού λαού και να κάνει πλουσιότερη μια σταθερά ελαττούμενη μειοψηφία. Την ίδια στιγμή, συνθλίβεται η μεσαία τάξη της αιγυπτιακής κοινωνίας. Στην Αίγυπτο υπάρχουν, σήμερα, 250.000 εκατομμυριούχοι, τη στιγμή που το 64% των κατοίκων της υπαίθρου και το 49% των κατοίκων των αστικών κέντρων ζουν πολύ χαμηλότερα από τα όρια της φτώχειας. Συνολικά, μπορούμε να πούμε ότι το 23% του αιγυπτιακού λαού ζει σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας, ενώ για πρώτη φόρα, μετά από αρκετά χρόνια, επανεμφανίστηκε, ιδιαίτερα στις πόλεις, το φαινόμενο των αστέγων.

- Ποιες είναι οι παράλληλες εξελίξεις σε πολιτικό επίπεδο;

- Αν θέλουμε να περιγράψουμε την πολιτική κατάσταση, σήμερα, στην Αίγυπτο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κυβέρνηση ελαχιστοποιεί τα, ήδη, πολύ περιορισμένα δημοκρατικά δικαιώματα των πολιτών, τα οποία είχαν κατακτηθεί με επίπονους και μακρόχρονους λαϊκούς αγώνες. Στα πλαίσια των απαγορεύσεων αυτών εντάσσεται και το ότι οι κομμουνιστές παραμένουν εκτός νόμου. Ακόμη και οι δήμαρχοι ή κοινοτάρχες, οι οποίοι, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, αναδεικνύονταν μέσα από εκλογικές διαδικασίες, σήμερα διορίζονται από την κεντρική εξουσία. Ανάλογες αλλαγές έγιναν και στην εκπαίδευση, με αποτέλεσμα σήμερα να διορίζονται από την κυβέρνηση και οι πρυτάνεις, που παλαιότερα εκλέγονταν.

Οσο για τις εκλογές που γίνονται, είτε σε βουλευτικό επίπεδο είτε σε τοπικό επίπεδο, είναι κοινό μυστικό ότι νοθεύονται, αλλά κανείς δεν επεμβαίνει. Η νοθεία είναι τόσο καταφανής και απροκάλυπτη, που οι υποψήφιοι του κυβερνώντος κόμματος, συχνά, χρησιμοποιούν ομάδες τραμπούκων, οι οποίοι εισβάλλουν στα εκλογικά τμήματα, αλλάζουν τις κάλπες, ρίχνουν ψηφοδέλτια, κάνουν ό,τι θέλουν ανενόχλητοι. Παράλληλα, φυσικά, χρησιμοποιείται και η μέθοδος του χρηματισμού. Στον πρώτο γύρο των κοινοβουλευτικών εκλογών του 1995, με ορισμένες αρκετά εμπεριστατωμένες εκτιμήσεις, ξοδεύτηκαν 1 δισεκατομμύριο δολάρια για χρηματισμό των ψηφοφόρων και αυτό είναι ένα στοιχείο που δημοσιεύτηκε σε κυβερνητική εφημερίδα! Η εκτίμηση των Αιγυπτίων κομμουνιστών είναι ότι και στο δεύτερο γύρο των ίδιων εκλογών ξοδεύτηκε ένα ανάλογο ποσό.

Νομίζω, μέσα από αυτά τα λίγα παραδείγματα, γίνεται σαφές ότι η τακτική της κυβέρνησης θέτει σοβαρά εμπόδια στην όποια προσπάθεια εξέλιξης της πολιτικής κατάστασης με ομαλό τρόπο. Γιατί οι απειλές, η νοθεία, η βία και ο χρηματισμός κατευθύνονται ενάντια στο σύνολο της αντιπολίτευσης και ιδιαίτερα ενάντια στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς.

- Με δύο λέξεις, τι είναι αυτό που χαρακτηρίζει την αιγυπτιακή κοινωνία του σήμερα;

- Αν κάτι χαρακτηρίζει τη σημερινή αιγυπτιακή κοινωνία είναι οι ευρείες ανακατατάξεις οι οποίες επηρεάζουν βαθιά και το πολιτικό τοπίο της χώρας. Στόχος των Αιγύπτιων κομμουνιστών είναι να επιταχύνουμε αυτές τις ανακατατάξεις. Σήμερα, διαμορφώνονται, στην ουσία, τρεις πολιτικές τάσεις: η αποδοχή των κατευθύνσεων και των εντολών των ξένων ιμπεριαλιστών - θέση που υιοθετεί μια μειοψηφία, η αποδοχή της κατάστασης ως έχει, αλλά σε μια βελτιωμένη έκφανση, έτσι ώστε να ανακουφιστούν κάπως τα κατώτερα λαϊκά στρώματα (τάση, που κατά τη γνώμη μας είναι και η πλέον επικίνδυνη) και η επιθυμία ανατροπής της υπάρχουσας κατάστασης, αλλά με όσο το δυνατόν ομαλότερο τρόπο.

Οσο και αν φανεί παράξενο, ορισμένα κόμματα εμπεριέχουν στους κόλπους τους και τις τρεις αυτές τάσεις. Σε άλλα κόμματα εμπεριέχονται οι δύο τάσεις. Η δική μας εκτίμηση είναι ότι όταν ολοκληρωθούν αυτές οι ανακατατάξεις, τότε οι προοδευτικές δυνάμεις θα μπορέσουν να αντεπιτεθούν. Αυτός είναι ο στόχος μας, να φθάσουμε σε αυτήν την αντεπίθεση το ταχύτερο δυνατό.

- Ποια είναι τα μεγαλύτερα κόμματα της αιγυπτιακής αντιπολίτευσης;

- Η αιγυπτιακή αντιπολίτευση αποτελείται από 14 κόμματα.Το κυβερνών Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα, στην πραγματικότητα, δενείναι κόμμα, αλλά μόνο κυβέρνηση. Τα δύο κόμματα που είναι σταθερά εκτόςνόμου είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα και το Κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων(των ισλαμιστών). Ο εκλογικός νόμος είναι ιδιαίτερα αυστηρός, όσον αφοράτη διαδικασία και τις προϋποθέσεις για την επίσημη αναγνώριση κάποιου κόμματος. Αρκετά από αυτά τα 14 κόμματα κέρδισαν, τελικά, τη νομιμότητά τους μετά από πολύχρονους δικαστικούς αγώνες. Τα σημαντικότερα και ισχυρότερα κόμματα της αντιπολίτευσης είναι 7, εκ των οποίων τα 5 είναι νόμιμα και τα δύο εκτός νόμου (Κομμουνιστικό Κόμμα και Κόμμα τωνΑδελφών Μουσουλμάνων). Τα νόμιμα είναι το Κόμμα των Φιλελεύθερων Αστών -που εμπεριέχει στους κόλπους του μια ισχυρή τάση για βελτίωση τουπροσωπείου της αστικής δημοκρατίας, το Πατριωτικό Προοδευτικό ΕνωσιακόΚόμμα - που εντάσσεται στο γενικότερο φάσμα της Αριστεράς, το ΝασερικόΚόμμα - που επίσης κινείται στον ευρύτερο αριστερό χώρο, το Εργατικό Κόμμα- που είναι ισλαμικής τάσης και στην πράξη έχει συμπράξει με το Κόμμα τωνΑδελφών Μουσουλμάνων και το Κόμμα των Φιλελευθέρων - που είναιυπερσυντηρητικό. Σε ορισμένα συγκεκριμένα ζητήματα και τα 7 αυτά κόμματα,παρά τις τεράστιες διαφορές τους που είναι σαφώς καθορισμένες, αναλαμβάνουνκοινές πρωτοβουλίες. Σχετικά, δε, με το σεβασμό των δημοκρατικώνελευθεριών έχει σχηματιστεί μια μόνιμη συντονιστική επιτροπή. Είναι σαφέςότι τα 5 νόμιμα κόμματα της αντιπολίτευσης αναγνωρίζουν την ύπαρξη ωςκομματικού μηχανισμού των Αιγύπτιων κομμουνιστών και είναι σταθερή καιισχυρή η συνεργασία μαζί τους.

- Αφού αναφερθήκαμε γενικά στην αντιπολίτευση, θα είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον να δοθεί μια συνολική εικόνα της πορείας του ισλαμιστικού κινήματος στην Αίγυπτο, ιδιαίτερα με δεδομένη την αυξημένη ροή των πληροφοριών σχετικά με τη δράση του, αλλά και τις συγκρούσεις των μαχητών του με τις κυβερνητικές δυνάμεις...

- Αν θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει ένα χαρακτηρισμό για τους ισλαμιστές, είναι ότι είναι φασίστες. Για να γίνει κατανοητή, όμως, η κατάσταση, θα πρέπει να κάνουμε μια μικρή ιστορική αναδρομή. Το ισλαμιστικό κίνημα στην Αίγυπτο έχει τις ρίζες του αρκετά χρόνια πριν. Αρχισε να αναπτύσσεται παράλληλα με την ανάπτυξη του φασισμού και του ναζισμού στην Ευρώπη, δηλαδή λίγο πριν τον Β Παγκόσμιο πόλεμο. Κάνοντας μια εκτίμηση με βάση την ιστορική του πορεία, το ισλαμιστικό κίνημα υποχωρούσε κάθε φορά που βρισκόταν σε άνοδο το δημοκρατικό, αντιιμπεριαλιστικό και εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα.

Ιδιαίτερη κάμψη παρουσίασε το ισλαμιστικό κίνημα επί Νάσερ. Επανεμφανίστηκε με παρέμβαση του ίδιου του Προέδρου Σαντάτ, μετά το θάνατο του Νάσερ, με στόχο να αντιπαρατεθεί και να πλήξει την αυξανόμενη επιρροή των κομμουνιστών, αλλά και των υποστηρικτών του Νάσερ. Χωρίς να αναφερθούμε σε πολλές λεπτομέρειες, η κατάληξη της παρέμβασης του Προέδρου Σαντάτ ήταν να δολοφονηθεί ο ίδιος από το κίνημα, στου οποίου την αναγέννηση βοήθησαν αποφασιστικά οι ενέργειές του.

Σήμερα, το ισλαμιστικό κίνημα εμπεριέχει στους κόλπους του ποικίλες οργανώσεις και ομάδες. Η πιο σημαντική οργάνωση είναι το Κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων. Αλλη είναι η οργάνωση "Γκαμάα Ισλαμίγια" και η οργάνωση "Αλ Τζιχάντ", της οποίας οι θέσεις διαχωρίζονται από τις συνονόματές της οργανώσεις σε άλλες αραβικές χώρες. Η "Γκαμάα Ισλαμίγια" και η "Αλ Τζιχάντ" αποτελούσαν, παλαιότερα, μία οργάνωση, η οποία και δολοφόνησε τον Πρόεδρο Σαντάτ. Και οι δύο αυτές οργανώσεις, σήμερα, υποστηρίζουν και δρουν μέσα από την τρομοκρατία, την ένοπλη βία και, κυρίως, την πνευματική τρομοκρατία.

Από την άλλη πλευρά, το Κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων είναι, στην ουσία, η βάση του ισλαμιστικού κινήματος. Τόσο η ηγεσία, όσο και πλειοψηφία των μελών του κόμματος αυτού αποτελούνται από πολύ ισχυρούς επιχειρηματίες, με μεγάλη οικονομική δύναμη και ανώτερη μόρφωση, σε αντίθεση με τις άλλες δύο ισλαμιστικές οργανώσεις, οι οποίες στηρίζονται και αποτελούνται από τα χαμηλότερα κοινωνικά, οικονομικά και μορφωτικά στρώματα. Εμείς θεωρούμε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, ως ηγεσία τουλάχιστον, μέρος της μεγαλοαστικής μεταπρατικής τάξης της χώρας, δηλαδή αποτελούν μέρος της κυρίαρχης τάξης, αλλά εκτός εξουσίας. Οσον αφορά, δε, τις θέσεις τους σχετικά με τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας, δεν έχουν καμία διαφορά από τις θέσεις του κυβερνώντος κόμματος.

Πολιτικά, το Κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων, το οποίο είχε αντιμετωπιστεί με ιδιαίτερα βίαιες μεθόδους από τις προηγούμενες αιγυπτιακές κυβερνήσεις, διατείνεται ότι είναι αντίθετο στη χρήση βίας. Παρά τις δηλώσεις αυτές, υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που αποδεικνύουν την ύπαρξη ένοπλης οργάνωσης, στους κόλπους του Κόμματος, η οποία είναι έτοιμη να δράσει ανά πάσα στιγμή. Προς το παρόν, όμως, το Κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων αξιοποιεί υπέρ αυτού τις επιθέσεις που κάνουν οι άλλες ισλαμιστικές οργανώσεις.

Επιπλέον, το Κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων δεν έπαψε ποτέ να ασκεί ιδεολογική τρομοκρατία, βασιζόμενο στην αρχή του Κορανίου, που κηρύττει ότι όποιος μουσουλμάνος προχωρήσει σε ορισμένες πράξεις χάνει τον ισλαμισμό του. Η απώλεια αυτή είναι ανάλογη του χριστιανικού αφορισμού, μόνο που, σύμφωνα με το νόμο του Ισλάμ, όποιος άλλος μουσουλμάνος σκοτώσει τον "αφορισμένο", εκτός της θρησκευτικής εύνοιας, αποφεύγει και τη δικαστική δίωξη, έστω και αν η καταγγελία ή το έγκλημα έχει γίνει από μέλος του Κόμματος των Αδελφών Μουσουλμάνων, το οποίο παραμένει εκτός νόμου.

Εμείς, πάντως, τους θεωρούμε κίνδυνο για την ανάπτυξη της χώρας και η άποψή μας για αυτούς είναι ότι αποτελούν, σαφώς, μέρος της αστικής τάξης ενώ οι δύο άλλες ισλαμιστικές οργανώσεις τη βοηθούν με τιςπράξεις τους. Ολα αυτά τα ρεύματα έχουν υποστεί σοβαράπλήγματα από την επίθεση του κράτους.

Βέβαια, η κυβέρνηση, ενώ τους χτυπά ως τρομοκράτες, την ίδια ώρα τους συναγωνίζεται στην προώθηση και ενίσχυση του θρησκευτικού συναισθήματος και στοιχείου. Μεγάλος αριθμός κυβερνητικών εφημερίδων έχει καθαρά θρησκευτικό περιεχόμενο, ενώ υπάρχει και ένας κυβερνητικός θρησκευτικός σταθμός. Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι η προώθηση του θρησκευτικού στοιχείου είναι ο καλύτερος τρόπος για να "περάσει" μια αντιλαϊκή πολιτική χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις. Εχοντας πάντα υπόψη ότι, με το πρόσχημα της τρομοκρατίας, ισχύει από το 1981 ο νόμος εκτάκτου ανάγκης. Με αυτό το πρόσχημα έχει εκδοθεί μεγάλος αριθμός νόμων που καταπολεμούν τις δημοκρατικές ελευθερίες.

- Το ισλαμιστικό κίνημα έχει μεγάλη λαϊκή βάση υποστήριξης;

- Ο αριθμός των υποστηρικτών του είναι αρκετά μεγάλος, αν και έχει αρχίσει να μειώνεται. Ο κύριος λόγος που έχουν υποστήριξη είναι η οικονομική κρίση και η μιζέρια, στην οποία ζει η πλειοψηφία του λαού. Ομως, το γεγονός ότι ασκούσαν τρομοκρατία σε βάρος απλών αθώων ανθρώπων, και ιδιαίτερα ορισμένες επιθέσεις που επηρέασαν τον τουρισμό, ο οποίος έχει τεράστια σημασία για τον αιγυπτιακό λαό, οδήγησαν στη σταδιακή εξασθένιση της επιρροής τους. Ενας άλλος λόγος είναι η συστηματική αντεπίθεση κατά τηςισλαμιστικής αντίληψης, που έχουν εξαπολύσει πολλές προοδευτικές δυνάμεις και κυρίως πνευματικοί άνθρωποι.

Εκτίμησή μας είναι ότι βρίσκεται σε σταθερή πτώση. Εμείς, στο πρόγραμμά μας, έχουμε μια θέση ιδιαίτερα προωθημένη, όσον αφορά τη θρησκεία, την οποία θεωρούμε μείζον παράγοντα διαμόρφωσης κοινωνικής συνείδησης, που έχειστοιχεία ποικιλοτρόπως αξιοποιήσιμα, στην προσπάθεια κατάκτησης εθνικής ανεξαρτησίας και κοινωνικής ανάπτυξης. Επιπλέον, πιστεύουμε ότι το ζήτημα της θρησκείας είναι προσωπικό και ο καθένας πρέπει να έχει την ελευθερία ναπιστεύει ό,τι θέλει, αν θέλει.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ