Ενας βέβαιος τρόπος για να τραβήξει ένα Μέσο Μαζικής Ενημέρωσης το ενδιαφέρον του κοινού είναι η αναγγελία της αποκάλυψης ενός νέου σκανδάλου. Στην κορυφή της πυραμίδας των ουκ ολίγων σκανδάλων που έχουμε δει να παρελαύνουν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και στα παράθυρα των δελτίων ειδήσεων είναι, χωρίς αμφιβολία, τα οικονομικά σκάνδαλα, στα οποία αναμειγνύονται ανώτεροι, αλλά και κατώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, επιφανείς επιχειρηματίες, ευυπόληπτοι πολιτικοί άνδρες κ.ο.κ.

Τα οικονομικά σκάνδαλα προβάλλονται, αλλά και γίνονται αντιληπτά, πλέον, ως το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής του σήμερα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μοιάζουν ιδιαίτερα έκπληκτοι και που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους μπροστά "στη διαφθορά που επικρατεί στη σημερινή κοινωνία και κυρίως στο επίπεδο της εξουσίας". Αλλωστε, τα στοιχεία και οι αποκαλύψεις των τελευταίων χρόνων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι εντυπωσιακότατες και πολυάριθμες, τόσες όσες χρειάζονται ώστε να μην προλάβει κανείς να πάρει ανάσα για να "βουτήξει" στα βαθιά νερά των "βρώμικων αυτών υποθέσεων" και να εντοπίσει την ουσία του προβλήματος.

Τι να πρωτοαναφέρει κανείς από την πλούσια διεθνή "βιβλιογραφία σκανδάλων"; Ας ξεκινήσουμε από τη γειτονική μας Ιταλία, όπου η δικαστική επιχείρηση "καθαρά χέρια" οδήγησε, σχεδόν, σε αφανισμό δύο ιστορικά κυβερνητικά κόμματα, όπως το Σοσιαλιστικό και το Χριστιανοδημοκρατικό, και πολλά επιφανή τους στελέχη, συμπεριλαμβανομένων δύο πρώην πρωθυπουργών, κάθισαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου για αποδοχή δωροδοκιών και για κατάχρηση δημοσίου χρήματος. Τα ποσά που περιλαμβάνονται στο κατηγορητήριο φθάνουν, ακόμα, και τα 4,3 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ περισσότερα από 3.000 άτομα φέρονται αναμεμειγμένα στην υπόθεση.

Σε οικονομικά σκάνδαλα οφείλεται η απομάκρυνση από τη διακυβέρνηση του πρωθυπουργού του μακρινού Μπαγκλαντές, Καλέντα Ζία, αλλά και του πρωθυπουργού της "κοντινής" μας Ισπανίας,Φελίπε Γκονζάλες. Ανάλογες υποθέσεις οδήγησαν σε παραίτηση και σε απώλεια πολιτικής αξιοπιστίας και προσωπικής αξιοπρέπειας την πρωθυπουργό της Τουρκίας, Τανσού Τσιλέρ, αλλά και τον πάλαι ποτέ πανίσχυρο γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Βίλι Κλάες, του οποίου το όνομα εμπλέκεται σε μια ιδιαίτερα σκοτεινή αγορά ελαττωματικών ελικοπτέρων, τύπου Αγκούστα, από το Βέλγιο.

Στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας κατέληξε το 1992 ο πρώην Πρόεδρος της Βραζιλίας Φερνάντο Κόλορ, με την κατηγορία ότι αποδέχτηκε περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια ως "αμοιβή" για να παραχωρήσει την ανάληψη μεγάλων δημοσίων έργων σε διάφορες εταιρίες. Μηδαμινό, σε σχέση με τα συνήθη δεδομένα, είναι το ποσό του 1 εκατομμυρίου δολαρίων, με το οποίο φέρεται ότι δωροδοκήθηκε ο πρώην Πρόεδρος του Περού Αλαν Γκαρσία, που βρήκε καταφύγιο στη γειτονική Κολομβία. Οσο για τον "οικοδεσπότη του", τον νυν Κολομβιανό Πρόεδρο, Ερνέστο Σαμπέρ, διατηρεί ακόμα το αξίωμά του, παρά τις σοβαρότατες ενδείξεις ότι ευσταθεί η κατηγορία περί χρηματοδότησης της προεκλογικής του εκστρατείας από τα μεγάλα καρτέλ ναρκωτικών, που κρατούν στα χέρια τους την οικονομία της χώρας. Την ίδια στιγμή, στο Μεξικό, οι δικαστικές αρχές συνεχίζουν τις έρευνές τους για τον τρόπο με τον οποίο ο Ραούλ Σαλίνας, αδελφός του πρώην Προέδρου Κάρλος Σαλίνας, κατάφερε να ανοίξει λογαριασμούς, ύψους 80 εκατομμυρίων δολαρίων, σε τράπεζες του εξωτερικού, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του αδελφού του.

Μιλώντας, δε, για μεγάλης εμβέλειας οικονομικά σκάνδαλα, δε θα μπορούσε κανείς να "ξεχάσει" τους δύο πρώην Προέδρους της Νότιας Κορέας, τον Τσουν Ντου Γουάν και τον Ρον Τάε Ου, που καταδικάστηκαν ο πρώτος σε θάνατο που θα μετατραπεί σε ισόβια δεσμά και ο δεύτερος σε 22 χρόνια, επειδή κατά τη διάρκεια της θητείας τους (στη δεκαετία του '80) κατάφεραν να απομυζήσουν περισσότερα από 900 εκατομμύρια δολάρια. Στη διακυβέρνηση των δύο συγκεκριμένων Προέδρων, αποδίδεται και η άδεια κατασκευής του εμπορικού κέντρου της Σεούλ, το οποίο κατέρρευσε πέρυσι, παίρνοντας μαζί του 501 ζωές. Ο λόγος της κατάρρευσής του, όπως αποδείχτηκε, ήταν οι παρανομίες που έγιναν στο σχεδιασμό του, αλλά εγκρίθηκαν από την αρμόδια κυβερνητική επιτροπή ελέγχου, χάρη σε ένα σεβαστό χρηματικό ποσό.

Εκτός, όμως, από τους υψηλά ιστάμενους, η κατηγορία του σκανδάλου έχει αγγίξει και τα κατώτερα κυβερνητικά κλιμάκια. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του δημάρχου της γαλλικής πόλης Γκρενόμπλ, Αλέν Καρινιόν, ο οποίος κρίθηκε ένοχος αποδοχής 4 εκατομμυρίων δολαρίων για να πουλήσει το υδροδοτικό σύστημα της πόλης το 1989. Από τα σκάνδαλα δεν έχουν γλιτώσει ούτε μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, όπως είναι η γνωστή αμερικανική εταιρία πληροφορικής ΙΒΜ. Ηδη, στην Αργεντινή βρίσκεται σε εξέλιξη δικαστική έρευνα για να επιβεβαιωθεί η ορθότητα των κατηγοριών, που θέλουν τον ιδιοκτήτη της ΙΒΜ να έχει δωροδοκήσει κυβερνητικούς αξιωματούχους για να κερδίσει ένα συμβόλαιο ύψους 250 εκατομμυρίων δολαρίων για την παροχή ηλεκτρονικού εξοπλισμού στην Εθνική Τράπεζα της χώρας.

Είναι, τελικά, το σκάνδαλο πολιτικό φαινόμενο της εποχής μας και η σκανδαλολογία η νεοεισαχθείσα πολιτική έκφραση των καιρών; Και βέβαια όχι, μπορεί να απαντήσει οποιοσδήποτε θέλει να είναι αντικειμενικός και δε θέλει να εθελοτυφλεί, παριστάνοντας τον Κολόμβο μπροστά στην ανακάλυψη της Αμερικής.

Στα πλαίσια ενός πολιτικο-οικονομικού συστήματος που θεμελιώνεται στη συγκέντρωση χρήματος - κεφαλαίου και το οποίο διοικείται και κατευθύνεται από αυτούς που έχουν το κεφάλαιο, το οικονομικό σκάνδαλο είναι άλλο ένα απαραίτητο συστατικό δομής, αλλά και λειτουργίας. Συμφωνίες, διαφωνίες και ανταγωνισμοί χαρακτήριζαν πάντα τις σχέσεις της κυρίαρχης μεγαλοαστικής τάξης με τους εκάστοτε πολιτικούς εκφραστές της, που αναλάμβαναν να φέρουν σε πέρας και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της.

Γιατί, όμως, παρατηρείται αυτή η "έκρηξη" σκανδαλολογίας και αποκάλυψης των ενόχων τα τελευταία χρόνια; Θα μπορούσε κανείς να φέρει ως πρώτη αιτία την ανάπτυξη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, των δυνατοτήτων και των ελευθεριών τους ή ακόμα και η αύξηση των χρηματικών ποσών που αλλάζουν χέρια κατά καιρούς με "περίεργους τρόπους". Μόνο που κάτι τέτοιο δεν είναι επαρκής εξήγηση. Πολύ πιο πλήρης φαίνεται να είναι η εξήγηση που λαμβάνει υπόψη της την αλλαγή του παγκόσμιου πολιτικού σκηνικού, την έλλειψη της αναγκαίας ενότητας του διεθνούς κεφαλαίου, μπροστά στην απειλή που εκπροσωπούσε η πρώην Σοβιετική Ενωση, κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, και που καθιστούσε όρο επιβίωσης την επίτευξη εσωτερικής συνοχής στους κόλπους των κυρίαρχων κύκλων. Ο παγκόσμιος συσχετισμός, όμως, έχει αλλάξει και, κατά συνέπεια, η ανάγκη συνοχής της κυρίαρχης τάξης πέφτει πολλές φορές σε δεύτερη μοίρα...

Οι εσωτερικές αντιθέσεις και αντιφάσεις της κυρίαρχης αστικής τάξης εκφράζονται, πλέον, ελεύθερα και στο κυνήγι της απόκτησης ολοένα και περισσότερης οικονομικής και πολιτικής επιρροής ο αγώνας έχει γίνει ανελέητος. Στη βάση του ρητού "ο θάνατός σου η ζωή μου" και φυσικά "η ενδυνάμωση της κυριαρχίας μου", το σκάνδαλο αποτελεί μία από τις βασικότερες εκφράσεις του αγώνα δύναμης και μοιράσματος που λαμβάνει χώρα στα πλαίσια των παγκόσμιων κυρίαρχων κύκλων.

Ο οικονομικός πόλεμος που διαδραματίζεται στο εσωτερικό της κυρίαρχης τάξης έχει, μόλις, ξεσπάσει. Το σκάνδαλο δεν είναι νέα ανακάλυψη. Είναι, απλώς, μία από τις βασικές εκφράσεις της εναγώνιας αναζήτησης πολιτικών εκφραστών και μεγαλύτερης δύναμης των απανταχού κυρίαρχων κύκλων. Πιθανότατα, η έκφραση αυτή έχει ημερομηνία λήξης και διάδοχο που θα την αντικαταστήσει μέσα στα επόμενα χρόνια. Κανείς δεν μπορεί παρά να κάνει εικασίες για το ποιος είναι ο διάδοχος και ποια τα γνωρίσματά του.

Αυτό, όμως, που μπορεί κανείς να συμπεράνει είναι ότι ο οικονομικός ανταγωνισμός και το σκάνδαλο ως μία σημερινή έκφρασή του είναι απαραίτητο συστατικό του συγκεκριμένου κοινωνικο-οικονομικού συστήματος, του καπιταλιστικού συστήματος. Η εξυγίανση της πολιτικής ζωής και η πάταξη της διαφθοράς δεν μπορεί να γίνεται αντιληπτή ως αποσπασματικό μέτρο μέσα στους κόλπους ενός συστήματος, που βασίζεται στο χρήμα, στην εκμετάλλευση, στη συγκέντρωση της δύναμης και της εξουσίας στα χέρια των λίγων. Αν δε θέλει κανείς να κρυφτεί πίσω από το δάχτυλό του, είναι σαφές ότι τα σκάνδαλα, η οικονομική διαφθορά και η κατάχρηση εξουσίας δεν είναι δυνατόν να εκλείψουν, παρά μόνο όταν εκλείψει ο τροφοδότης τους, που δεν είναι άλλος από το υπάρχον κοινωνικο-πολιτικό σύστημα.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ

Οι κάλπες που στήθηκαν χτες στα 4.400 εκλογικά τμήματα για τη διεξαγωγή των πρώτων μεταπολεμικών γενικών εκλογών στη Βοσνία, ακουμπούν από καιρό σε "ανώμαλο" έδαφος. Το κλίμα για την πραγματοποίησή τους δε θεωρείται το καλύτερο. Οι προϋποθέσεις για την ομαλή διεξαγωγή τους δεν υπάρχουν. Οι κατηγορίες από μουσουλμάνους, Κροάτες και Σερβοβόσνιους, σχετικά με τις συνθήκες εγγραφής των ψηφοφόρων στους εκλογικούς καταλόγους, είναι αμέτρητες. Ακόμη και το εάν και πώς θα φθάσουν χιλιάδες πρόσφυγες στα εκλογικά τμήματα των περιοχών στις οποίες ζούσαν πριν το ξέσπασμα του πολέμου, είναι αμφίβολο! Πιο εύγλωττη από την περιγραφή ή απαρίθμηση των προβλημάτων, είναι ίσως η πρόσφατη δήλωση του Ρόμπερτ Φρόουικ, επικεφαλής της ομάδας του ΟΑΣΕ που έχει αναλάβει τη διοργάνωση αυτών των εκλογών: "Αυτές οι εκλογές δε θα είναι ούτε δίκαιες, ούτε ελεύθερες, σύμφωνα τουλάχιστον με τα ευρωπαϊκά κριτήρια"!

Κυρίως, γιατί αυτό επιθυμεί και γιατί αυτό συμφέρει τον Πρόεδρο Κλίντον, μεσούντος, μάλιστα, του προεκλογικού πυρετού στις ΗΠΑ για τις κάλπες που θα στηθούν εκεί στις 6 Νοέμβρη. Οπως εκτιμούν Αμερικανοί και ξένοι πολιτικοί παρατηρητές, η αναβολή των εκλογών στη Βοσνία θα ισοδυναμούσε με ανοιχτή παραδοχή του ενδεχόμενου παράτασης της παραμονής των χιλιάδων Αμερικανών πεζοναυτών σ' αυτό "αφιλόξενο" τμήμα των Βαλκανίων. Κάτι τέτοιο θα απομάκρυνε αρκετούς Αμερικανούς ψηφοφόρους από το Δημοκρατικό Κόμμ" του Προέδρου Κλίντον. Θα μπορούσε ακόμη να αποτελέσει σοβαρό λόγο για την απώλεια του προεδρικού θώκου... Από την άλλη, ο εις εκ των "ισχυρών άσων" της εξωτερικής πολιτικής του Προέδρου, δηλαδή η επιβολή της "Pax Americana" στη Βοσνία, μέσω της πολύκροτης Συνθήκης του Ντέιτον, θα κατέρρεε σαν χάρτινος πύργος εάν η αφορμή θα ήταν η αναβολή των εκλογών, που υποτίθεται ότι θα επιφέρουν την ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής και... την ειρήνη στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη.

Οι πρώτες ανακοινώσεις του ΟΑΣΕ περί του χρονοδιαγράμματος προσέλευσης των περίπου 2.900.000 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, ανέφεραν ότι το Σάββατο οι κάλπες θα ήταν ανοιχτές από τις 7.00 το πρωί μέχρι τις 19.00. Ολοι, όμως, θεωρούσαν εκ των προτέρων δεδομένη και εύλογη κάποια παράταση χρόνου. Γεγονός είναι επίσης ότι αρκετοί, κυρίως πρόσφυγες, θα δυσκολευτούν να φθάσουν στα εκλογικά τμήματα των γειτονιών που ζούσαν πριν το ξέσπασμα του πολέμου, καθώς δε θα λείψουν επεισόδια στα "εθνικώς συμπαγή οχυρά" των Κροατών, μουσουλμάνων, Σερβοβόσνιων από Κροάτες εναντίον των πρώτων. Η ελεύθερη διακίνηση προσώπων παραμένει ουσιαστικά στα χαρτιά της Συνθήκης του Ντέιτον υπό τη σιωπηλή ανοχή των πολυεθνικών ΝΑΤΟϊκών στρατευμάτων.

Ας δούμε όμως ποιους καλούνται να εκλέξουν οι ψηφοφόροι, που θα είναι και οι τελικοί αποδέκτες των 20.000.000 ψηφοδελτίων.

Η Συνθήκη του Ντέιτον προέβλεπε τη διεξαγωγή εκλογών για την ανάδειξη των τριών μελών της Εθνικής Προεδρίας της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης (θα αποτελείται από έναν Σέρβο, έναν Κροάτη και έναν μουσουλμάνο, εκ των οποίων Πρόεδρος μεταξύ ίσων θα είναι εκείνος που θα πάρει τις περισσότερες ψήφους και θα έχει δικαίωμα ψήφου που θα ισοδυναμεί με δύο).

Επίσης, οι ψηφοφόροι θα εκλέξουν εκείνους που θα συνθέσουν τα δύο Σώματα του Κοινοβουλίου. Το εθνικό Κοινοβούλιο θα αποτελείται από την Ανω Βουλή, της οποίας 15 έδρες θα κατανεμηθούν σε ανάλογο αριθμό Κροατών, μουσουλμάνων και Σέρβων και από την Κάτω Βουλή, η οποία θα περιλαμβάνει 28 Κροάτες και Μουσουλμάνους βουλευτές και 14 Σερβοβόσνιους. Οι κάτοικοι της κροατομουσουλμανικής ομοσπονδίας θα ψηφίσουν για τη σύνθεση των 140 μελών της ομοσπονδιακής Βουλής των Αντιπροσώπων και τα μέλη κατώτερου επιπέδου επαρχιακών συνελεύσεων. Οι Σερβοβόσνιοι θα εκλέξουν τα 140 μέλη του Σώματος της Συνέλευσης και Πρόεδρο της Δημοκρατίας τους. Οι εκλογές για την ανάδειξη των δημοτικών συμβουλίων και των δημάρχων αναβλήθηκαν από τον ΟΑΣΕ, ως γνωστόν, για τα μέσα Νοέμβρη.

Τα κόμματα που παίρνουν μέρος σ' αυτές τις εκλογές φθάνουν τα 39, οι συνασπισμοί κομμάτων τους 27 και οι υποψήφιοι ξεπερνούν τους 28.000, εκ των οποίων οι 27 είναι ανεξάρτητοι!

Τα "προγνωστικά" όσον αφορά στους τρεις που θα συνθέσουν την Εθνική Προεδρία της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, αναφέρουν ότι ο πιθανότερος - πρώτος μεταξύ ίσων - Πρόεδρος είναι ο Βόσνιος Πρόεδρος και ηγέτης του Κόμματος της Δημοκρατικής Δράσης, Αλίγια Ιζετμπέκοβιτς. Δεν αποκλείεται όμως να χάσει τη "σίγουρη νίκη" από τον πρώην πρωθυπουργό Χάρις Σιλάιτζιτς, που κατεβαίνει ως βασικός αντίπαλός του με το Κόμμα για τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Εάν ο Σιλάιτζιτς καταφέρει να διχάσει το εκλογικό Σώμα των μουσουλμάνων, τότε ορισμένοι παρατηρητές δεν αποκλείουν την ανάληψη της θέσης του προέδρου της τριμελούς Εθνικής Προεδρίας ακόμη και από Σερβοβόσνιο...

Στο εσωτερικό της σερβοβοσνιακής δημοκρατίας, που καταλαμβάνει το 49% του εδάφους της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, γίνεται ένας αγώνας μεταξύ του Σερβικού Δημοκρατικού Κόμματος (του Ράντοβαν Κάρατζιτς) με επικεφαλής την Μπιλιάνα Πλάβτσιτς και της Ενωσης για την Ειρήνη και Πρόεδρο, που αποτελεί συνασπισμό του Σοσιαλιστικού Κόμματος με άλλα κόμματα της περιοχής των Σερβοβόσνιων.

Σημαντικός παράγοντας που θα επηρεάσει τα τελικά αποτελέσματα είναι η ψήφος των προσφύγων. Από το εξωτερικό και διάφορες περιοχές της Βοσνίας αναμένεται να μετακινηθούν περίπου 650.000 πρόσφυγες και από την Ομοσπονδία της Ν. Γιουγκοσλαβίας (Σερβία, Μαυροβούνιο) περίπου 120.000 Σερβοβόσνιοι πρόσφυγες.

Στα 4.400 εκλογικά τμήματα θα υπάρχουν 35.000 εκλογικοί αντιπρόσωποι, 1.200 ξένοι επιτηρητές και εκατοντάδες ανεξάρτητοι παρατηρητές. Εκτιμάται ότι αρκετοί από τους ξένους παρατηρητές δε θα φθάσουν ποτέ σε ορισμένα απομακρυσμένα εκλογικά τμήματα. Για τις ανάγκες της ομαλής διεξαγωγής των εκλογών θα συνεργαστούν οι 53.000 στρατιώτες των πολυεθνικών ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων με τους 1.600 αστυνομικούς ελεγκτές των Ηνωμένων Εθνών, κύριο μέρος των οποίων θα βρίσκεται σε 19 κεντρικές οδικές αρτηρίες, με σκοπό την ασφαλή μετάβαση των προσφύγων στα εκλογικά τμήματα των περιοχών που ζούσαν πριν τον πόλεμο.

Οι αξιωματούχοι του ΟΑΣΕ υποστηρίζουν ότι η τελική καταμέτρηση των αποτελεσμάτων θα πάρει τουλάχιστον 10 ημέρες, αλλά από αύριο τα πρώτα επίσημα, όχι όμως και ενδεικτικά, εκλογικά αποτελέσματα θα αρχίσουν να ανακοινώνονται. Ούτως ή άλλως, το "πείραμα" των κάλπεων θα δείξει... εάν θα είναι επιτυχημένο ή αποτυχημένο γύρω στις 14 Οκτώβρη, οπότε θα πρέπει να σχηματιστούν οι κοινοί θεσμοί του Κοινοβουλίου και της προεδρίας στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη!

Δ. ΟΡΦ.

Σκηνές από την προεκλογική περίοδο

Στα πλαίσια ενός πολιτικο-οικονομικού συστήματος που θεμελιώνεται στη συγκέντρωση χρήματος - κεφαλαίου και το οποίο διοικείται και κατευθύνεται από αυτούς που έχουν το κεφάλαιο, το οικονομικό σκάνδαλο είναι άλλο ένα απαραίτητο συστατικό δομής, αλλά και λειτουργίας. Συμφωνίες, διαφωνίες και ανταγωνισμοί χαρακτήριζαν πάντα τις σχέσεις της κυρίαρχης μεγαλοαστικής τάξης με τους εκάστοτε πολιτικούς εκφραστές της, που αναλάμβαναν να φέρουν σε πέρας και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της.