Παπαγεωργίου Βασίλης

Εμπειροι Ελληνες διπλωμάτες εξηγούν πως η δημιουργία μιας εικόνας «ενδιαφέροντος» και «κινητικότητας» τον τελευταίο χρόνο γύρω από το κυπριακό πρόβλημα εξυπηρετεί δύο τουλάχιστον στόχους: Ο πρώτος έχει να κάνει με το αμερικανικό εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι, και ο δεύτερος με τη διαδικασία της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, η οποία και αυτή πατρονάρεται από την Ουάσιγκτον.

Στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, υπηρεσιακοί παράγοντες οι οποίοι «συνοδεύονται» από το κυπριακό πρόβλημα, καθ' όλη τη σταδιοδρομία τους στο διπλωματικό σώμα, επισημαίνουν δύο στοιχεία: Πρώτον, ότι το αμερικανικό «ενδιαφέρον» γύρω από το Κυπριακό, εκδηλώνεται ανάλογα με το χρόνο πραγματοποίησης των αμερικανικών προεδρικών εκλογών. Και δεύτερον, ότι μετά την τουρκική εισβολή, το 1974, το Κυπριακό «λυνόταν» σε κάθε προεκλογική χρονιά στην Αμερική.

Τη χρονιά που διανύουμε, το Κυπριακό κινήθηκε και κινείται στους ρυθμούς, που επιβάλλει η αμερικανική προεκλογική περίοδος. Ο απερχόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον επανειλημμένως έχει, δημόσια, εκφράσει το ενδιαφέρον του για την επίλυση του προβλήματος, εγγράφοντας με τον τρόπο αυτό υποθήκες στις ψήφους της ελληνικής ομογένειας στις ΗΠΑ, υπέρ του «ομόσταυλού» του στο Δημοκρατικό Κόμμα και διεκδικητή του προεδρικού θώκου, Αλ. Γκορ. Αν και αυτό το «παιχνίδι» του προεκλογικού ενδιαφέροντος για την επίλυση του Κυπριακού είναι τόσο παλιό, όσο και το ίδιο το πρόβλημα, εξακολουθεί να έχει «θεατές», γιατί και η Αθήνα και η Λευκωσία, σφιχτοδεμένες στο άρμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, δεν είναι σε θέση να αρνηθούν τη συμμετοχή τους στην προσπάθεια «διαχείρισης» των ψήφων της ελληνικής ομογένειας των ΗΠΑ. Οι κυβερνήσεις σε Αθήνα και Λευκωσία, αν και γνωρίζουν πολύ καλά τι συμβαίνει, όχι μόνο δεν καταγγέλλουν το αμερικανικό παιχνίδι, αλλά συνεχίζουν να εκλιπαρούν για την παρέμβαση και διαμεσολάβηση της αμερικανικής διπλωματίας, η οποία μάλιστα, λόγω των στρατηγικών συμφερόντων της Ουάσιγκτον στην περιοχή, δεν μπορεί να είναι αμερόληπτη.

Αυτή τη χρονιά, η υπόθεση του Κυπριακού δεν είχε να αντιμετωπίσει μόνο τις σκοπιμότητες της αμερικανικής προεκλογικής περιόδου, αλλά αξιοποιήθηκε, ταυτόχρονα, και για την προώθηση ενός μεγαλεπήβολου σχεδίου της Ουάσιγκτον, που αποσκοπεί στη θεμελίωση της Νέας Τάξης στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, με τη συνολική διευθέτηση των ελληνοτουρκικών «διαφορών». Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας δε θα μπορούσαν να επιδείξουν, τόσο «αξιοθαύμαστο έργο», δίχως τις ψευδαισθήσεις που δημιούργησε η κινητικότητα γύρω από το Κυπριακό.

Βέβαια, πρέπει να παρατηρήσει κανείς πως οι «ψευδαισθήσεις» γύρω από την κινητικότητα στο Κυπριακό ήταν απαραίτητες μόνο για την ελληνική και ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη, μια που οι αξιωματούχοι της Αγκυρας έσπευσαν, με την έναρξη των παράλληλων διαδικασιών της ελληνοτουρκικής προσέγγισης και των εκ του σύνεγγυς συνομιλιών για το Κυπριακό, να υπενθυμίζουν την πάγια θέση της χώρας τους: «Το Κυπριακό επιλύθηκε το 1974 και το μόνο πρόβλημα που υπάρχει είναι η αναγνώριση του τουρκοκυπριακού κράτους». Η σαφήνεια των τουρκικών αδιάλλακτων τοποθετήσεων δεν εμπόδισε, ούτε την εξέλιξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου και την υιοθέτηση εννέα συμφωνιών για θέματα «χαμηλής πολιτικής», ούτε τη δρομολόγηση ενός διακοινοτικού διαλόγου για το Κυπριακό με τη διαμεσολάβηση του ΓΓ του ΟΗΕ. Ο διάλογος αυτός, με δεδομένη την τουρκική θέση, περί της ύπαρξης τουρκοκυπριακού κράτους, μοιραία οδηγεί τη συζήτηση έξω από το πλαίσιο που καθορίζουν οι αποφάσεις και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Με άλλα λόγια, ακόμη και το επιτόπιο τροχάδην έχει το κόστος του, το οποίο καλείται να καταβάλει η ελληνική πλευρά, η οποία, κατά την εξέλιξη των εκ του σύνεγγυς συνομιλιών, υποχρεώθηκε να αντιμετωπίσει τις «συμβιβαστικές» προτάσεις των διαμεσολαβητών. Προτάσεις, οι οποίες, σε γενικές γραμμές, αποσκοπούν στην προώθηση της ιδέας περί «αναγνώρισης - κατ' αρχήν - της οντότητας του τουρκοκυπριακού κράτους».

Για την προώθηση αυτών των «ιδεών», πρέπει να επισημανθεί, ουσιαστικός ήταν ο ρόλος που ανέλαβε να παίξει ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ, υπονομεύοντας με αυτόν τον τρόπο το υφιστάμενο πλαίσιο επίλυσης του Κυπριακού, το οποίο, μάλιστα, συντίθεται από αποφάσεις και ψηφίσματα του οργανισμού στον οποίο προΐσταται! Μια από τις προσπάθειες υπονόμευσης του πλαισίου επίλυσης του Κυπριακού από τον ίδιο τον ΓΓ του ΟΗΕ ήρθε και στην επιφάνεια της επικαιρότητας, όταν ο Κ. Ανάν, δύο φορές μάλιστα, με αφορμή την ανανέωση της θητείας της ειρηνευτικής δύναμης που σταθμεύει στην Κύπρο, προσπάθησε να εξισώσει πολιτικά την κυπριακή δημοκρατία με το τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος, αναφέροντας στις εκθέσεις του πως «για την παράταση της παραμονής της ειρηνευτικής δύναμης, έγιναν διαβουλεύσεις και επήλθε συμφωνία και με τις δύο κοινότητες».

Οσοι, σε Αθήνα και Λευκωσία, δεν είναι υποχρεωμένοι να αντιμετωπίζουν το Κυπριακό μέσα από το πρίσμα μικροκομματικών υπολογισμών, αντιλαμβάνονται πως τα σύννεφα των ψευδαισθήσεων θα αρχίσουν να διαλύονται, αποκαλύπτοντας με το πέρασμα του χρόνου πως τα τετελεσμένα της τουρκικής εισβολής έχουν δημιουργήσει «δίκαιο». Αυτό το «δίκαιο» έχουν κατά νου, τόσο οι Αμερικάνοι, όσο και οι Ευρωπαίοι εταίροι, οι οποίοι πιέζουν, κομψά για την ώρα, αλλά και απροκάλυπτα όσο περνά ο χρόνος, για την αναγνώριση της οντότητας του ψευδοκράτους. Πολύ σύντομα, όταν, για παράδειγμα, ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις της Κύπρου για ένταξη στην ΕΕ, Αθήνα και Λευκωσία θα κληθούν να απαντήσουν στο δίλημμα που γέννησε η ίδια τους η πολιτική: Θα δεχτούν άραγε, την είσοδο της Νότιας Κύπρου (όπως είχε πει ο Ζακ Ντελόρ) στην ΕΕ και, άρα, την ντε φάκτο διχοτόμηση; Μέχρι να δοθεί η απάντηση σε αυτό το ουσιαστικό ερώτημα, η «κινητικότητα» γύρω από το Κυπριακό θα εμφανίζεται και θα αξιοποιείται για την εκπλήρωση άλλων στόχων και σκοπιμοτήτων.