Απόβαση Τούρκων στην Κύπρο 20.7.1974

Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο που συνοδεύτηκε από γενική επιστράτευση στην Ελλάδα από το δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας, σηματοδότησε την πολιτική μεταβολή στην Ελλάδα, την αποκαλούμενη «μεταπολίτευση». Η στρατιωτική δικτατορία των Αθηνών στις 23 Ιούλη έπεσε κάτω από το βάρος της προδοσίας, που διέπραξε για να παραδώσει τη θέση της στην «κυβέρνηση εθνικής ενότητας» υπό τον Κ. Καραμανλή, που ήρθε για το σκοπό αυτό από το Παρίσι και ορκίστηκε τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου 1974.

Η εισβολή στην Κύπρο ξεκίνησε στις 5 το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974. Η αντίσταση από την κυπριακή εθνοφρουρά και τις δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ υπήρξε σθεναρή, αλλά αναποτελεσματική. Αλλωστε ο ρόλος των χουντικών αξιωματικών της εθνοφρουράς τόσα χρόνια στην Κύπρο ήταν άλλος. Η συνεχής υπονόμευση του καθεστώτος του Μακαρίου. Επιπλέον, το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου είχε επιφέρει ολική διάλυση όλου του αμυντικού μηχανισμού. Το βράδυ της 20ής Ιουλίου, οι Τούρκοι με αλεξιπτωτιστές και δυνάμεις καταδρομών είχαν ενισχυμένες τις θέσεις τους στον Τουρκοκυπριακό θύλακα Λευκωσίας - Αγύρτας. Επίσης, είχαν δημιουργήσει μικρό προγεφύρωμα δυτικά της Κυρήνειας και με την αεροπορία τους είχαν εξαρθρώσει την Εθνοφρουρά.

Το πρωί της 20ής Ιουλίου η στρατιωτική ηγεσία στην Αθήνα συσκεπτόταν με τους Αμερικανούς. Συγκεκριμένα, στο γραφείο του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγού Γρ. Μπονάνου είχαν συγκεντρωθεί, εκτός από τον ίδιο, οι αρχηγοί των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και φυσικά ο αόρατος δικτάτορας ταξίαρχος Ιωαννίδης. Σε λίγο κατέφθασε και ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζ. Σίσκο, συνοδευόμενος από τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Χ. Τάσκα, τον υφυπουργό Αμυνας Μπομπ Ελσγουορθ και τον ελληνομαθή Εβερετ Μάρντερ. Η αμερικανική αντιπροσωπεία ήταν απολύτως σαφής στη συζήτηση που ακολούθησε. Για τις ΗΠΑ, εκείνο που προείχε ήταν να διαφυλαχτεί ανέπαφη η νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, πράγμα που σήμαινε πως η Ελλάδα όφειλε να μην αναλάβει στρατιωτική πρωτοβουλία σε βάρος της Τουρκίας, αλλά να ανεχτεί την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

«Μας εξαπατήσατε», ήταν η απάντηση του Ιωαννίδη, εννοώντας πως η χούντα των Αθηνών προχώρησε στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, με τη στήριξη των ΗΠΑ, έχοντας διαβεβαιώσεις από τις ΗΠΑ πως δε θα επακολουθούσε τουρκική εισβολή στο νησί. Αλλά οι σχεδιασμοί των αμερικάνων μάλλον ήταν διαφορετικοί, όπως φάνηκε στην πορεία απο τότε ως τα σήμερα.

Η τούρκικη εισβολή στην Κύπρο έγινε αμέσως θέμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που ύστερα από πιέσεις της Σοβιετικής Ενωσης, αργά το βράδυ της 20ής Ιουλίου, κατέληξε ομόφωνα στο γνωστό ψήφισμα 353. Το ψήφισμα αυτό ζητούσε παύση των εχθροπραξιών και των ξένων στρατιωτικών επεμβάσεων στην Κύπρο, σεβασμό στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα, άμεση αποχώρηση από το Νησί κάθε ξένου στρατιωτικού δυναμικού που υπήρχε εκεί και έναρξη διαπραγματεύσεων ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία για αποκατάσταση της ειρήνης και της συνταγματικής κυπριακής κυβέρνησης. Επρόκειτο για ένα ψήφισμα πολύ σημαντικό, γιατί αντιμετώπιζε την Κύπρο ως ενιαία και ανεξάρτητη κρατική οντότητα, ζητούσε το σταμάτημα του πολέμου και την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης που είχε καταλύσει το πραξικόπημα της 15ης Ιούλη.

Τα χαράματα της 22ας Ιουλίου καταλήχθηκε η συμφωνία ανακωχής και πρώτοι την ανακοίνωσαν οι Αμερικανοί, οι οποίοι άλλωστε είχαν, χωρίς αμφιβολία, τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στις εξελίξεις. Οι Τούρκοι δε συμμορφώθηκαν αμέσως με την ανακωχή. Λίγο μετά το μεσημέρι της 22ας Ιουλίου περικύκλωσαν την Κυρήνεια, ενώ η αεροπορία τους βομβάρδιζε συνεχώς την πόλη. Πριν την καθορισμένη ώρα κατάπαυσης του πυρός η Κυρήνεια είχε πέσει στα χέρια τους πλην του φρουρίου και ορισμένων εστιών αντίστασης. Με επόμενες κινήσεις τους οι τουρκικές δυνάμεις παραβίαζαν συνεχώς την ανακωχή, έχοντας ως στόχο να επεκτείνουν τις θέσεις τους και να καταλάβουν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, για να δημιουργήσουν αερογέφυρα με την Τουρκία.

Στις 4.30 π.μ. της 14ης Αυγούστου 1974 ξεκίνησε η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής που έχει μείνει στην ιστορία με την επωνυμία "ΑΤΤΙΛΑΣ 2". Με την ολοκλήρωση αυτής της επιχείρησης στα χέρια των Τούρκων πέρασε το 36,3% του κυπριακού εδάφους, το νησί διχοτομήθηκε και η κατάσταση αυτή παραμένει μέχρι σήμερα η ίδια.

Σήμερα, 29 χρόνια μετά την εισβολή, η Ελλάδα εδώ και καιρό έχει επιστρέψει στο ΝΑΤΟ, ενώ η θέση της Κύπρου έχει χειροτερεύσει. Το Κυπριακό από διεθνές πρόβλημα εισβολής και κατοχής έχει αναγορευτεί σε πρόβλημα «διαφορών» μεταξύ των δύο κοινοτήτων, ενώ τα ψηφίσματα του ΟΗΕ έχουν δώσει τη θέση τους στο «σχέδιο Ανάν», που η βασική λογική που το διαπερνά είναι η διχοτόμηση του νησιού, με προοπτική την πλήρη ΝΑΤΟποίησή του.