Δεν έχει κλείσει, ακόμη, η δεύτερη δεκαετία της ζωής μου, κι έχω γίνει δέκτης απείρων εκπομπών στον ηλεκτρονικό Τύπο, άρθρων και επιφυλλίδων σε εφημερίδες και περιοδικά, με ένα και μοναδικό περιεχόμενο: την παταγώδη αποτυχία του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Παρουσιαστές, κονδυλοφόροι και «έγκριτοι» αναλυτές, συγγραφείς, επιχειρηματίες και «επιφανείς» πολιτικοί έβαλαν την υπογραφή τους στη ληξιαρχική πράξη θανάτου της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Τα παραπάνω, βεβαίως, δε μας εκπλήσσουν καθόλου. Τη δουλιά τους κάνουν οι άνθρωποι. Αλλά το δυστύχημα κι εκείνο που μας λυπεί περισσότερο είναι ότι σ' αυτόν το συρφετό προστίθενται και πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, άνθρωποι του πνεύματος. Και προκαλεί θλίψη, γιατί ο διανοητής παίζει έναν πολύ σπουδαίο ρόλο: εξοπλίζει θεωρητικά την ανθρώπινη δραστηριότητα, μέσω της οποίας ο κόσμος των ιδεών γίνεται πράξη. Και για έναν άλλο, όμως, λόγο προκαλούν λύπη τέτοιες επιλογές ορισμένων πνευματικών ανθρώπων. Επειδή αποτελούν πρότυπο, κυρίως για τους νέους, οι οποίοι «ευμετάβλητοι και αψίκοροι», όπως λέει ο Αριστοτέλης, αναζητούμε εναγωνίως την «απόλυτη αλήθεια» η οποία και θα πληρώσει το κενό της αδημιούργητης, ακόμη, προσωπικότητάς μας. Συνεπώς, ακούγοντας και διαβάζοντας τις γνώμες του δασκάλου, πολλοί λέμε: «αυτός ξέρει» και τον ακολουθούμε προθύμως.
Ετσι, κι ο κύριος Δημήτρης Δημητράκος, καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας, σε επιφυλλίδα του με τίτλο «Τι απέγινε ο σοσιαλισμός;», που δημοσιεύτηκε στο «Βήμα» (15/4/2001), επιχειρεί να αποδείξει (και αυτός) το ουτοπικόν του εν λόγω κοινωνικοοικονομικού συστήματος. Αφορμή για το πόνημα αυτό, φέρεται το βιβλίο ενός κοινωνιολόγου πάνω στον «Τρίτο Δρόμο». Ωστόσο, το πιθανότερο είναι άλλο. Ο κύριος καθηγητής, έχοντας υπόψη δημοσκοπήσεις στην πρώην Σοβιετική Ενωση, σύμφωνα με τις οποίες η πλειοψηφία του λαού αξιολογεί θετικά την προσφορά του σοσιαλιστικού συστήματος, αλλά και με δεδομένη την επιτυχία του κόμματος των κομμουνιστών της Μολδαβίας και την ανάδειξη κομμουνιστή προέδρου στη χώρα, αποφάσισε τούτη την πραγματικότητα, που επιβεβαιώνει την επικαιρότητα του σοσιαλισμού, να την ανατρέψει θεωρητικά, αναφωνώντας «ζήτω η αγορά»!
Και πρώτα απ' όλα, ο κύριος Δημητράκος αποφαίνεται πως τα κομμουνιστικά κόμματα βρίσκονται στο συντηρητικό στρατόπεδο. Προφανώς, ο εκπαιδευτικός μας, στον εγκέφαλό του συστηματοποίησε το συντηρητισμό ως εξής:
- Οποιος αγωνίζεται για να σταματήσει η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο (για την ακρίβεια, δισεκατομμυρίων ανθρώπων από μια φούχτα άλλους) είναι «συντηρητικός».
- Τα κόμματα, τα οποία υπερασπίζονται τους «ταπεινούς και καταφρονεμένους» της κοινωνίας, είναι «δογματικά».
- Η πολιτική πρόταση για μια άλλη προοπτική όπου ο ίδιος ο λαός θα αποφασίζει για τις τύχες του είναι «γραφειοκρατική».
- Η πάλη για έναν κόσμο με ειρήνη, δίχως όπλα και πολέμους, με άμιλλα και χωρίς ανταγωνισμούς και έριδες, με ευημερία και πλέρια δημοκρατία είναι «χρεοκοπημένη».
Από την άλλη μεριά, κατά το σύγχρονο πολιτικό λόγο, τα χαρακτηριστικά της εποχής μας είναι:
- Η «κοινωνία των πολιτών», δηλαδή η κοινωνία όπου ο άνθρωπος πλέον, μετατρέπεται σε «άτομο», που ενδιαφέρεται μονάχα για τον εαυτό του και καλλιεργείται ο εγωισμός μαζί με την αδιαφορία για τα κοινά. Συνακόλουθα, αγαθά όπως η υγεία και η παιδεία δεν είναι κοινωνικά, με δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα, αλλά εμπορεύματα που αποκτώνται επί πληρωμή από τους (ελάχιστους) έχοντας οικονομική δυνατότητα, οι οποίοι και τα απολαμβάνουν.
- Η «κοινωνία αλληλεγγύης», στην οποία «μη κυβερνητικές οργανώσεις» αξιοποιούνται από κυβερνήσεις για να προσφέρουν «ασπιρίνες» σ' έναν ασθενή που χρείζει επειγόντως «χειρουργικής επέμβασης». Αυτές, δηλαδή, βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος. Αρκούνται σε αναποτελεσματικά ημίμετρα όταν είναι αναγκαίες ριζικές ανατροπές.
- Η «νέα εποχή», η οποία, είτε στο επίπεδο των εργασιακών δικαιωμάτων και της ασφάλισης, είτε στο επίπεδο των ελευθεριών και των δημοκρατικών αξιώσεων του λαού, παραπέμπει σε έναν Μεσαίωνα νέου τύπου, όπου τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, με τη δύναμη που έχουν, καταπνίγουν κάθε φωνή αντίστασης και επιβάλλουν έναν ιδιότυπο σκοταδισμό.
Αυτά, λοιπόν σύμφωνα με τον κύριο Δημητράκο και άλλους απολογητές της σημερινής βαρβαρότητας - την οποία κάποιοι χαρακτηρίζουν ανερυθρίαστα και ως «νεοφεουδαρχικό μοντέλο» (!) - τα προωθούν «αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις». Η αντιδραστική πολιτική, αίφνης, καλείται προοδευτική. «Ο σάπιος κόσμος τους εκεί που σάπιζε ξανατονώθηκε». Η απόλυτη δικαίωση του ποιητή!
Ο κύριος καθηγητής, αναφέρεται, ακόμη, στην «εγκληματικότητα» του «υπαρκτού σοσιαλισμού», οι αναθυμιάσεις της οποίας αναδίδουν μετά τη χρεοκοπία του. Μερικοί, φαίνεται, πως, μετά την αντεπανάσταση και τον αρνητικό, για τους λαούς, συσχετισμό των ταξικών δυνάμεων, βάλθηκαν να μας πείσουν ότι αυτοί που βομβαρδίζουν με «έξυπνα βλήματα» και σμπαραλιάζουν το διεθνές δίκαιο, είναι αποκυήματα του «σιδηρούν παραπετάσματος», πως είναι οι κομμουνιστές εκείνοι που καταδικάζουν την ανθρωπότητα στη φτώχεια και στην εξαθλίωση, που οδηγούν στην απαξίωση της ανθρώπινης προσωπικότητας και στο θάνατο χιλιάδων παιδιών, λόγω έλλειψης νερού, τροφής και στοιχειωδών συνθηκών υγιεινής. Κάποιοι τέθηκαν επικεφαλής της εκστρατείας του ψεύδους για να διατυμπανίσουν: Ε, λοιπόν ναι! Ο σοσιαλισμός έστησε δύο παγκόσμιους πολέμους, ο σοσιαλισμός ευθύνεται για τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, ο σοσιαλισμός στήριξε χούντες και κυβερνήσεις - ανδρείκελα, ο σοσιαλισμός δολοφόνησε εκατομμύρια μαχητές της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Να είστε σίγουροι πως το Νταχάου και η Μακρόνησος, το Αουσβιτς κι ο Αη-Στράτης, το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη και η γενοκτονία στο Βιετνάμ είναι έργο των «ανθρωποφάγων κομμουνιστών», αυτών των «αιμοβόρων ανθρωποειδών». Ο tempora, o mores!
Στην προσπάθειά του να αναζητήσει τις αιτίες αποτυχίας του σοσιαλισμού, ο κύριος πανεπιστημιακός δίνει τη διάγνωσή του: Η έκλειψη του σοσιαλισμού είναι απόρροια της αποτυχίας του κρατισμού. Μπράβο! Και αντικρατιστής ο κύριος Δημητράκος! (τρέμε Μπακούνιν!) Με λίγα λόγια, ο σοσιαλισμός κατέρρευσε λόγω του κράτους (θα δούμε πιο κάτω τι «κράτος» ευαγγελίζονται οι κομμουνιστές). Το κεφαλαιοκρατικό σύστημα, επομένως, κυριαρχεί και θα κυριαρχεί «ες αεί», ακριβώς επειδή δεν ακολουθεί πολιτική ενίσχυσης του κρατισμού. Ωστόσο τα ερωτήματα είναι αναπόφευκτα. Ας μας απαντήσει ο κύριος Δημητράκος.
- Ποιο είναι το όνομα εκείνου που, κάθε φορά που οι άνθρωποι του μόχθου βγαίνουν στους δρόμους να διεκδικήσουν το ψωμί τους, στέλνει τις κατασταλτικές δυνάμεις και τους εισαγγελείς, στήνει δίκες για μαθητές και φοιτητές, εργαζόμενους και αγρότες και τους απειλεί με τη ρομφαία του ως άμεμπτος κριτής;
- Πώς λέγεται ο μηχανισμός που, βλέποντας διεργασίες στο λαϊκό κίνημα για βήματα προς τα μπρος, πανικοβάλλεται και μηχανεύεται νόμους που απαγορεύουν διαδηλώσεις και απειλούν ποικιλοτρόπως καθέναν που θέλει να υψώσει την τίμια φωνή του ενάντια σε οποιαδήποτε αδικία οπουδήποτε και αν αυτή συντελείται;
Η απάντηση είναι μία: κράτος. Ακόμη και σήμερα που η υγεία και η παιδεία, οι επικοινωνίες και οι ενεργειακοί πόροι περνάνε σε χέρια ιδιωτών, το κράτος εξοπλίζεται και εντείνει τον αυταρχισμό του, ώστε οι επιταγές της πλουτοκρατίας να υλοποιηθούν απρόσκοπτα. Τα ασφυξιογόνα - προσφορά του ΝΑΤΟ - η αστυνομοκρατία, ο επαγγελματικός στρατός, μαζί με πολλά άλλα, το επιβεβαιώνουν. Παρ' όλα αυτά, ο κύριος Δημητράκος προχωρά ένα βήμα παραπάνω: Η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων δε σημαίνει μόνο τη χρεοκοπία του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά της σοσιαλιστικής ιδέας, γενικότερα. Αυτό, μάλιστα, αιτιολογείται με το επιχείρημα πως στη σοσιαλιστική οικονομία αντιστοιχεί - σε πολιτικό επίπεδο - μια μορφή κράτους. Και έτσι είναι. Εν τούτοις, το «κράτος» αυτό, όπως λέει ο Λένιν, «είναι προάγγελος της "απονέκρωσης" κάθε κράτους». Κοντολογίς, όπως οι μέχρι τώρα κρατικές μορφές είχαν ένα συγκεκριμένο ιστορικό ρόλο - από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν οι κοινωνικές τάξεις - την «οργανωμένη βία μιας τάξης για την καταπίεση μιας άλλης», έτσι και το σοσιαλιστικό «κράτος» επιδιώκει την εξάλειψη των τάξεων ώστε να αποκοιμηθεί η πολιτική εξουσία και να συντελεστεί, κατά τον Ενγκελς, «το πήδημα της ανθρωπότητας από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας». Επομένως, κύριε Δημητράκο το επιχείρημά σας πως η σοσιαλιστική ιδέα χρεοκόπησε εξαιτίας του δήθεν κρατισμού της, δεν αντέχει στην κριτική. Και, βεβαίως, δεν αμφισβητώ πως γνωρίζετε τη μαρξιστική διδασκαλία σχετικά με το κράτος - και πολύ πιθανόν καλύτερα απ' το γράφοντα - ωστόσο τα ταπεινά σας ελατήρια δε σας επιτρέπουν να δείτε τις έντονες αντιφάσεις της εποχής μας παρά, ορκίζεστε στο «μηχανισμό της αγοράς».
Αντιθέτως, οι προοδευτικοί άνθρωποι δε βρίσκουν στον «υπαρκτό σοσιαλισμό» την πηγή κάθε κακού ούτε, ασφαλώς, τον δαιμονοποιούν. Αυτό που τους επιτάσσει η ιστορική συγκυρία δεν είναι να πετάξουν «σύμβολα και ονόματα» που θυμίζουν το παρελθόν διαγράφοντάς το με μια μονοκοντυλιά αλλά να αναγάγουν στην εποχή μας τα θετικά στοιχεία του σοσιαλισμού και ασκώντας μια γόνιμη και δημιουργική κριτική στα «κουτσά και στραβά» του, να αναζητήσουν τις αιτίες και να δώσουν προοπτική σε μελλοντικές εξελίξεις. Διότι, κάθε άλλο παρά ισχύει πως η σοσιαλιστική ιδέα είναι ανύπαρκτη. Το να βλέπεις τους κόπους των πολλών να τους καρπώνονται λίγοι και να αγανακτείς, δεν είναι «τίποτε». Το να βλέπεις τις πραγματικές αιτίες της πορνείας, της σωματεμπορίας και των ναρκωτικών δεν είναι «τίποτε». Το να διδάσκεσαι από την ιστορία πως κάθε καταπιεζόμενος σε κάθε εποχή σηκώνει κεφάλι, δεν είναι «τίποτε». Το να μαθαίνεις πως καμιά αυτοκρατορία δεν είναι αιώνια, δεν είναι «τίποτε». Και, πρωτίστως, το να δίνεις προοπτική για ένα ανθρωπινότερο μέλλον κι αυτό δεν είναι «τίποτε». Μια κοινωνία χωρίς καταπιεστές και καταπιεζόμενους είναι επιτακτικό αίτημα των καιρών και ο δρόμος για την πραγμάτωσή του περνά μέσα από το Μέτωπο των τελευταίων, για να μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας η «προ ανθρώπου» κοινωνία και να ανατείλει το φως του μέλλοντος.
Υ.Γ.: Στην εύλογη απορία πώς ένας νεανίσκος τολμά να τα βάζει μ' έναν καθηγητή Πανεπιστημίου, απαντά ο Τερζάκης: «Πάει ο καιρός όπου ένα επιτήδειο μηδενικό απαιτούσε το σεβασμό, επειδή κατάφερε να σκαρφαλώσει σε μια καθέδρα. Ολο και περισσότερο, από 'δώ κι εμπρός, ο διδάσκων θα κρίνεται, ο ηγέτης θα ελέγχεται, ο γονιός θα πρέπει να δείχνει άξιος της αποστολής του».
Κυριάκος ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ Τομεακή Οργάνωση Υγείας Θεσ/νίκης της ΚΝΕ
Feeds
