Πρόγραμμα πρόληψης του ΚΕΘΕΑ στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Η Υγεία, σύμφωνα με τον ευρέως αποδεκτό ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ορίζεται ως «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας του ανθρώπου και όχι μόνον η απουσία αρρώστιας ή αναπηρίας». Η εκτίμηση των ιατρικών αναγκών ενός συγκεκριμένου ατόμου και η αντιμετώπισή τους (διάγνωση και θεραπεία) είναι έργο του κλινικού γιατρού. Αντίστοιχα, η διάγνωση των ιατρικών αναγκών ενός πληθυσμού (μιας κοινότητας ανθρώπων) και η οργάνωση της αντιμετώπισής τους είναι αρμοδιότητα της Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής και υποχρέωση και ευθύνη του κράτους να παρέχει δωρεάν τέτοιες υπηρεσίες στο λαό, σταθερά προσανατολισμένο στην προαγωγή και βελτίωση του επιπέδου της υγείας του, στην πρόληψη της αρρώστιας και στην παροχή κάθε δυνατής ιατροκοινωνικής φροντίδας σε όλο τον πληθυσμό. Η εκτίμηση του επιπέδου υγείας ενός πληθυσμού (κοινότητας ανθρώπων - χώρας) μπορεί να γίνει με τον προσδιορισμό των ειδικών δεικτών νοσηρότητας και θνησιμότητας, που καταγράφουν τις κυριότερες αιτίες από τις οποίες νοσεί ή πεθαίνει ένας πληθυσμός και με τον υπολογισμό του προσδόκιμου επιβίωσης του συγκεκριμένου πληθυσμού, δηλαδή πόση είναι η προσδοκώμενη ζωή κατά τη γέννηση και σε οποιαδήποτε ηλικία. Οι δείκτες αντανακλούν την ταξικότητα των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων.

Είναι, όμως, πολύ χρήσιμοι, για να οργανωθούν οι υπηρεσίες Προληπτικής Ιατρικής και να εκπονηθούν προγράμματα πρόληψης για τον πληθυσμό.

1. Δημόσια Κέντρα Υγείας (ΚΥ) αστικού ή αγροτικού τύπου, που παρέχουν υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας - εξωνοσοκομειακής Φροντίδας Υγείας. Δηλαδή, παρέχουν υπηρεσίες πρωτογενούς πρόληψης (όπως η διενέργεια εμβολιασμών), παρέχουν πρώτες βοήθειες, οδοντιατρική φροντίδα, θεραπεύουν τους ελαφρώς πάσχοντες, οι οποίοι δε χρειάζονται νοσοκομειακή φροντίδα, παρέχουν ιατροκοινωνική φροντίδα σε ειδικές κατηγορίες του πληθυσμού (π.χ. μητέρες, παιδιά, ηλικιωμένους, ΑμΕΑ κλπ.). Στα Κέντρα αυτά έχει μεγάλη σημασία η στελέχωσή τους με μόνιμους πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, ειδικά εκπαιδευμένους γενικούς οικογενειακούς γιατρούς (ο συνδετικός κρίκος της οικογένειας με το ΚΥ), με γιατρούς βασικών κλινικών ειδικοτήτων και γιατρούς Εργασίας, Κοινωνικής Ιατρικής, σχολιάτρους και με άλλους υγειονομικούς (νοσηλευτές, μαίες, επισκέπτριες υγείας, κοινωνικούς λειτουργούς, διαιτολόγους, ψυχολόγους).

2. Κρατικές Υπηρεσίες, οι οποίες εξασφαλίζουν την υγιεινή (εξυγίανση) του περιβάλλοντος. Δηλαδή, παροχή υγιεινού - χλωριωμένου πόσιμου νερού σε κλειστό σύστημα ύδρευσης, με συχνούς μικροβιολογικούς ελέγχους σε όλη την έκταση του δικτύου, που θα διασφαλίζουν την ποιότητά του, έλεγχος και πρόληψη της μόλυνσης με παθογόνα μικρόβια και της ρύπανσης με τοξικές ουσίες των θαλασσίων υδάτων, έλεγχος και πρόληψη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τις ύποπτες, ή τις αναγνωρισμένες ως καρκινογόνες τοξικές ουσίες (διοξίνες) και τα άλλα επιβλαβή σωματίδια και των πηγών που τις παράγουν (αυτοκίνητα, εργοστάσια, εργοτάξια, κακής τεχνολογίας αποτεφρωτικοί κλίβανοι νοσοκομείων κ.ά.), υγιεινή αποκομιδή των απορριμμάτων κ.ά.

3. Ελεγχος και πρόληψη των λοιμωδών νοσημάτων, π.χ. τυφοειδής πυρετός, AIDS, φυματίωση, νοσοκομειακές λοιμώξεις και οργάνωση και λειτουργία συστήματος επιτήρησης για την έγκαιρη αντιμετώπιση τυχόν επιδημιών τους στον πληθυσμό.

4. Ελεγχος και πρόληψη των μη λοιμωδών χρόνιων νοσημάτων, π.χ. καρδιαγγειακά, καρκίνος και ψυχικά νοσήματα, αλλά και μέτρα αντιμετώπισης των βασικών γενεσιουργών αιτίων.

5. Υγιεινή των τροφίμων, όπως μικροβιολογικός έλεγχος, έλεγχος για την ύπαρξη τοξικών χημικών ουσιών σ' αυτά και έλεγχος για την ύπαρξη των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων.

6. Πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Ιατρική κάλυψη των εξαρτημένων χρηστών - ασθενών με τη σύσταση και στήριξη της λειτουργίας (επαρκών σε αριθμό για την κάλυψη των ιατρικών αναγκών των εξαρτημένων ατόμων) των κρατικών ειδικών Μονάδων αποτοξίνωσης, ψυχολογικής υποστήριξης και κοινωνικής επανένταξης των θεραπευμένων ατόμων. Βεβαίως, η πρωτογενής πρόληψη, δηλαδή η καταπολέμηση των αιτιών που ωθούν τους νέους στη χρήση ουσιών, όπως η ανεργία, η περιθωριοποίηση, η ενδοοικογενειακή βία, η απόρριψη των γονιών, τα αρνητικά στερεότυπα, οι ανεστραμμένοι κώδικες ηθικών αξιών, δεν είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί σε εκμεταλλευτικά συστήματα, γιατί αυτά δε θέλουν και δεν μπορούν να εξαλείψουν αυτές τις αιτίες.

7. Πρόληψη της χρήσης αλκοολούχων ποτών. Ιατρική κάλυψη των εξαρτημένων αλκοολικών με τη σύσταση και στήριξη της λειτουργίας των κρατικών ειδικών (επαρκών σε αριθμό) Μονάδων αποτοξίνωσης και ψυχολογικής υποστήριξης.

8. Πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών. Κρατικό σώμα γιατρών Εργασίας και τεχνικών Ασφάλειας σε ικανοποιητικό αριθμό, για να μπορεί να εξασφαλιστεί η υγιεινή και η ασφάλεια των εργαζομένων σε κάθε χώρο δουλιάς (στο εργοστάσιο, στο χωράφι, στο γραφείο, στο νοσοκομείο), που θα λειτουργεί στα πλαίσια του ΚΥ.

9. Ελεγχος και πρόληψη των τροχαίων ατυχημάτων.

10. Υγειονομική διαφώτιση του πληθυσμού για όλες τις παραπάνω δραστηριότητες της Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, με ευθύνη του κράτους. Στόχοι είναι η συνειδητή συμμετοχή και συμμόρφωσή του στα κρατικά προγράμματα προληπτικής ιατρικής και τη λήψη μέτρων προστασίας της υγείας από το κράτος και από το ίδιο το άτομο (π.χ. ενάντια στη συνήθεια του καπνίσματος, στην κακή διατροφή, στην έλλειψη άθλησης κλπ.).

11. Σύσταση κεντρικών και περιφερειακών Κρατικών Εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας με την κατάλληλη και επαρκή υποδομή σε μηχανήματα και υλικοτεχνικά μέσα, με το κατάλληλο και επαρκές σε αριθμό υγειονομικό προσωπικό για την κάλυψη των υγειονομικών αναγκών του πληθυσμού σε πανελλαδικό επίπεδο. Στα εργαστήρια αυτά θα μπορούν να γίνονται σε τακτική βάση όλες οι απαραίτητες εξετάσεις για τη στήριξη όλων των δραστηριοτήτων της Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, όπως μικροβιολογικοί έλεγχοι του πόσιμου, του θαλάσσιου νερού, μικροβιολογικοί και χημικοί έλεγχοι των τροφίμων, έλεγχος της παστερίωσης του γάλακτος κ.ά.

Είναι, λοιπόν, αυτονόητο ότι μόνο σε σοσιαλιστικές χώρες με «κρατικό - δημόσιο δωρεάν σύστημα υγείας» μπορεί να γίνει ολοκληρωμένη «η υγειονομική διαφώτιση του λαού σε θέματα πρόληψης» και να παίρνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για θετικά αποτελέσματα προς όφελος του πληθυσμού.

Στις χώρες αυτές, η υγειονομική διαφώτιση, η οποία παρέχεται ισότιμα, καθολικά, δωρεάν και ενιαία σε όλους, είναι η μόνη που έχει πραγματική αξία και σημασία, που μπορεί να δώσει απάντηση στην πολυδιαφημιζόμενη «ατομική ευθύνη για την πρόληψη και θεραπεία της αρρώστιας» της.