Τη βδομάδα που μας πέρασε δημοσιεύτηκε το τελικό πόρισμα της επιτροπής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ) για το νόμο - πλαίσιο των πανεπιστημίων. Το πόρισμα έδωσε μια σαφή εικόνα όχι μόνο της πολιτικής κατεύθυνσης που θα έχει αυτός ο νόμος, αλλά και αρκετών λεπτομερειών για τη λειτουργία των πανεπιστημίων στο μέλλον. Η εμπειρία έχει δείξει ότι το πλαίσιο λειτουργίας των πανεπιστημίων ακολουθείται από αντίστοιχες ρυθμίσεις και στα ΤΕΙ (ένα χρόνο μετά τον προηγούμενο νόμο πλαίσιο του 1982 ψηφίστηκε και ο ιδρυτικός νόμος των ΤΕΙ), από αναδιαρθρώσεις στην εργασία (υπάρχουν άμεσες συνέπειες για την επαγγελματική προοπτική των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης και συνολικότερα για τα εργασιακά δικαιώματα), από συνέπειες συνολικότερα στην κοινωνική ζωή, μέσω της κατεύθυνσης που έχει η αναπαραγωγή επιστημονικού δυναμικού και επιστημονικής σκέψης.

Εξ ορισμού, λοιπόν, οι όποιες προτάσεις για τη λειτουργία της ανώτατης εκπαίδευσης αφορούν το σύνολο της κοινωνίας, όλο το λαό κι όχι μόνο τη νεολαία ή τις οικογένειες που έχουν παιδιά στα πανεπιστήμια. Πόσο μάλλον που οι παρούσες προτάσεις για το νέο νόμο - πλαίσιο των πανεπιστημίων:

• Σφραγίζουν και ενισχύουν την οργανική σύνδεση των πανεπιστημίων με τα συμφέροντα του κεφαλαίου
• Οδηγούν τα ιδρύματα να λειτουργούν ως καπιταλιστικές επιχειρήσεις, εντείνουν τους ταξικούς φραγμούς
• Εντείνουν τη διαπαιδαγώγηση στις αξίες του κεφαλαίου
• Καταργούν ή χτυπούν καίρια δημοκρατικά δικαιώματα που διατηρούνταν μέχρι τώρα στα πανεπιστήμια

Η ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης δεν είναι μια παροδική καταιγίδα για τα πανεπιστήμια, αλλά ένας οδοστρωτήρας για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Τα πανεπιστήμια παίζουν καίριο και καθοριστικό ρόλο στην αναπαραγωγή της μηχανής του καπιταλισμού σε όλα της τα επίπεδα. Γι' αυτό και οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που έχει ανάγκη το σύστημα για την επιβίωσή του, περνούν με τέτοια ένταση τώρα μέσα στα πανεπιστήμια.

Γι' αυτό όμως και η απάντηση του εργατικού κινήματος πρέπει να είναι άμεση και δυναμική. Γι' αυτό και την ερχόμενη Τετάρτη (10/5), δεν πρέπει να λείπει ούτε ένας εκπαιδευτικός, ούτε ένας φοιτητής από τις συγκεντρώσεις του ΠΑΜΕ στην Ομόνοια και των Πανελλαδικών Συντονιστικών στην Ακαδημίας (στο ύψος της Νομικής) αντίστοιχα. Γιατί το συμφέρον του κάθε εργαζόμενου, του κάθε νέου σήμερα είναι η πάλη για επιστήμονες και πανεπιστήμια στην υπηρεσία του λαού και των σύγχρονων αναγκών της εργατικής τάξης, για Παιδεία δημόσια και δωρεάν, για Ενιαία Δωδεκάχρονη Βασική Παιδεία, μεταλυκειακή τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση, Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση.

Στο κεφάλαιο «πρόγραμμα σπουδών» σημειώνεται: «Τα Πανεπιστήμια θα πρέπει να διαθέτουν έναν πιο ευέλικτο τρόπο προκειμένου να ανταποκρίνονται άμεσα στις απαιτήσεις και προκλήσεις της μεταβαλλόμενης κοινωνικής και τεχνολογικής πραγματικότητας». Δηλαδή, σπουδές που θα μοιάζουν περισσότερο με ταχύρυθμη κατάρτιση.

Αντίστοιχα εισάγεται η οριστική διάσπαση των σπουδών σε δυο κύκλους σύμφωνα με τις επιταγές της Μπολόνια, μέσα από το κεφάλαιο που αφορά στις μεταπτυχιακές σπουδές. Η πρόβλεψη για δυο ειδών μεταπτυχιακά προγράμματα επιπέδου μάστερ και για ίδρυση μεταπτυχιακού σε κάθε Τμήμα, σημαίνει αυτόματα ότι ένα μέρος της εκπαίδευσης και της έρευνας, που θα έπρεπε να είναι ενταγμένο στις σπουδές πριν από το πτυχίο, εξοστρακίζεται, με παράλληλη υποβάθμιση των προπτυχιακών σπουδών.

Οσο για την πρόταση να ισοτιμηθεί με μάστερ το πτυχίο που παρέχουν οι αδιαίρετες πενταετείς σχολές (π.χ. πολυτεχνεία, γεωπονικές), πέφτει απλά στο τραπέζι για να κάμψει τις αντιδράσεις των σχολών που πιο έντονα έχουν αντιταχθεί στις αναδιαρθρώσεις (οι πολυτεχνικές σχολές έχουν πάρει πιο αιχμηρές θέσεις απέναντι στην αξιολόγηση, τη διά βίου εκπαίδευση κλπ.).

Οι αναδιαρθρώσεις στα πανεπιστήμια δεν πρόκειται να προχωρήσουν αν δε γίνει ένθερμος υποστηρικτής τους το Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό (ΔΕΠ) των ιδρυμάτων. Αυτό το γνωρίζουν καλά τα επιτελεία της ΕΕ, η κυβέρνηση της ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, που σπρώχνουν στη γρηγορότερη εφαρμογή των αναδιαρθρώσεων. Φαίνεται να το καταλαβαίνει όμως και η επιτροπή του ΕΣΥΠ, που στο πόρισμά της μέσα από διαφορετικά επιμέρους σημεία δημιουργεί μοχλούς πίεσης προς το ΔΕΠ.

«Κατάργηση της διαδικασίας μονιμοποίησης στη βαθμίδα του επίκουρου καθηγητή», και μεταφορά της μονιμοποίησης στην επόμενη, τη βαθμίδα του αναπληρωτή καθηγητή, είναι μια από αυτές τις ρυθμίσεις που προτείνει η επιτροπή.

Παράλληλα, κάτω από τη δικαιολογία της διαπανεπιστημιακής συνεργασίας και το βαρύγδουπο τίτλο περί «έγκριτων» ερευνητών, επιχειρείται να ανοίξουν πολλές... πόρτες στα ιδρύματα για πανεπιστημιακούς από το εξωτερικό, που είτε θα έρχονται ως «επισκέπτες καθηγητές» είτε θα «αξιολογούν» το ΔΕΠ στις κρίσεις για την εξέλιξή του.

Αν και κάτι τέτοιο ακούγεται θετικό, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι στα λεγόμενα μεγάλα και καλά πανεπιστήμια της Δυτικής Ευρώπης, της Αμερικής, της Αυστραλίας κοκ έχουν εφαρμοστεί ήδη οι αναδιαρθρώσεις που προωθούνται τώρα στα ελληνικά πανεπιστήμια. Οι πανεπιστημιακοί της Βρετανίας και των ΗΠΑ, για παράδειγμα, μπορούν να «κουβαλήσουν» από τις χώρες τους ως βασικό κριτήριο αξιολόγησής τους το πόσα κονδύλια συγκεντρώνουν για το Τμήμα τους. Αυτές τις πρακτικές θέλουν να εισάγουν και στη χώρα μας για το ΔΕΠ, γι' αυτό και «ευλογείται» συνεχώς στο πόρισμα το «άνοιγμα προς το εξωτερικό».

Την ίδια στιγμή, απέναντι στην προοδευτική πρόταση του πιο πρωτοπόρου τμήματος των πανεπιστημιακών για πλήρη και αποκλειστική απασχόληση του ΔΕΠ στα πανεπιστήμια, η επιτροπή απαντάει: «δε θα ήταν σκόπιμη η υιοθέτηση από το νόμο - πλαίσιο μιας απαγορευτικής και ισοπεδωτικής λογικής που θα οδηγούσε σε απόκλιση, αντί για σύγκλιση, του ελληνικού Πανεπιστημίου με την ευρωπαϊκή και διεθνή πρακτική»! Δηλαδή, το μοντέλο του πανεπιστημιακού που είναι παράλληλα και μεγαλοστέλεχος σε μια επιχείρηση, το επικροτεί, αφού είναι σύμφωνο με τη διεθνή πρακτική και απορρίπτει το μοντέλο του καθηγητή που απασχολείται αποκλειστικά στο πανεπιστήμιο, προφανώς για να διευκολύνει την οργανική σύνδεση του πανεπιστημίου με τα συμφέροντα του κεφαλαίου.

Η επιτροπή του ΕΣΥΠ ανοίγει τη συζήτηση περί περιορισμού του ακαδημαϊκού ασύλου, μέσω της πρότασης για αντικατάσταση της Επιτροπής Ασύλου από το Πρυτανικό Συμβούλιο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι γίνεται πιο εύκολη η ενδεχόμενη απόφαση για άρση του ασύλου, αλλά κυρίως ότι η απόφαση μετατίθεται σε ένα όργανο διοίκησης, όπου δε συμμετέχουν εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών φορέων του πανεπιστημίου.

Παράλληλα, η αλλαγή της διαδικασίας εκλογής των πρυτανικών αρχών, έχει μια επίφαση δημοκρατικότητας (δήθεν θα συμμετέχει το σύνολο των φοιτητών), αλλά στην πραγματικότητα διαμορφώνει ένα μοντέλο όπου οι πρυτανικές αρχές θα εκλέγονται από ένα «θωλό» σώμα και άρα... δε θα λογοδοτούν πουθενά. Θυμίζουμε ότι έχει προηγηθεί ένας νόμος για τις πρυτανικές αρχές που ορίζει ότι θα εκλέγονται για μια μόνο τετραετή θητεία, δηλαδή θα είναι πρυτανείες «μιας χρήσης» και μάλιστα ταυτισμένες πλήρως με τα τετραετή επιχειρησιακά πλαίσια των πανεπιστημίων, όπου θα υπογράφεται ως συμβόλαιο η εφαρμογή των αναδιαρθρώσεων.

Παράλληλα, μέσα από τις διάφορες προτάσεις «επιχειρηματικής» λειτουργίας των πανεπιστημίων μειώνεται εκ των πραγμάτων ο έλεγχος από τα δημοκρατικά εκλεγμένα συλλογικά όργανα των ιδρυμάτων και περνάει στους χρηματοδότες - χορηγούς - «αξιολογητές».