«Από την πρώτη στιγμή εμείς τοποθετηθήκαμε εναντίον της αναθεώρησης του Συντάγματος, παρά το γεγονός ότι είμαστε υπέρ μιας ριζικής αναθεώρησης και υπέρ ενός νέου και διαφορετικού Συντάγματος. Γιατί το κάναμε; Το είπαμε και εξηγήσαμε συγκεκριμένα - και μέχρι το τέλος της διαδικασίας αυτό θα κάνουμε. Διότι, δεν επιθυμούμε να προστεθεί ένα ακόμα εμπόδιο ή εμπόδια στην πάλη που πρέπει να κάνει ο λαός για τη βελτίωση της ζωής του, για τα δικαιώματά του για μια διαφορετική εξέλιξη στα πολιτικά πράγματα και τα κοινωνικά γεγονότα».

Με την επισήμανση αυτή, στην αρχή της ομιλίας της χτες στη Βουλή, η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλ. Παπαρήγα, έδωσε το στίγμα της θέσης του ΚΚΕ για τη διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγματος.

«Τα άρθρα, είπε, που φέρνει για αναθεώρηση η κυβέρνηση της ΝΔ προσθέτουν νέα, πολλά και μεγάλα εμπόδια. Με αυτήν την έννοια εμείς λέμε - και θα πούμε στο λαό - ότι δεν πρέπει να νιώσει κανένα δέος και κανένα πνεύμα υποταγής στα αναθεωρημένα άρθρα και συνολικά στο Σύνταγμα, αλλά πρέπει με εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και πάνω από όλα στο δίκιο του να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια νέα λαϊκή πλειοψηφία, όχι να επιβάλει μια προοδευτική αναθεώρηση αλλά να επιβάλει ένα νέο πραγματικά λαϊκό Σύνταγμα».

Αυτή είναι η θέση μας, ξεκαθάρισε η Αλ. Παπαρήγα, τονίζοντας ότι είναι μια θέση απόλυτα δημοκρατική, αφού το Σύνταγμα είναι ένας νόμος και τίποτα άλλο. Δεν είναι, είπε, κανένα εικόνισμα να το προσκυνάμε, είναι ένας νόμος που τον φτιάχνουν συγκεκριμένες πλειοψηφίες και το νόμο αυτό μπορούν και πρέπει να τον καταργήσουν και μάλιστα όσο γίνεται περισσότερα άρθρα του να τα κάνουν ανενεργά, επίσης πλειοψηφίες λαϊκές.

Η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ υπογράμμισε, στη συνέχεια, ότι η αναθεώρηση των συγκεκριμένων άρθρων έχει ως αφετηρία και ψητό την Παιδεία και τα δάση τονίζοντας:

«Δεν ξέρω αν η ΝΔ θα προχωρούσε σε γενικότερη αναθεώρηση περισσότερων άρθρων, αν ασπαζόταν τα άρθρα αυτά. Το ψητό ήταν η Παιδεία και τα δάση, η γη. Οχι γιατί το προηγούμενο Σύνταγμα έβαζε εμπόδια στην ιδιωτικοποίηση - εμπορευματοποίησή τους. Δεν έβαζε εμπόδια, ωστόσο υπήρχαν κάποια ασαφή σημεία, τα οποία ενδεχομένως να αποθάρρυναν τους επιχειρηματικούς ομίλους να δράσουν εντελώς ελεύθερα. Και το γεγονός ότι η κυβέρνηση φέρνει επίσης το ζήτημα του Συνταγματικού Δικαστηρίου δείχνει ότι διατηρεί το φόβο της, πως παρά το γεγονός ότι η Δικαιοσύνη δεν είναι ανεξάρτητη από τους αντιλαϊκούς νόμους που κυριαρχούν, θα υπήρχαν περιπτώσεις - όπως υπήρξαν και αρκετές στο παρελθόν - όπου οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης θα έβαζαν εμπόδια στη ληστεία π.χ. της γης και στην πλήρη απορρόφηση της δημόσιας Παιδείας στην ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά της Παιδείας.

Μην ξεχνάμε, για παράδειγμα, ότι σοβαρά εμπόδια στην εκμετάλλευση των δασικών εκτάσεων συνάντησε και το ΠΑΣΟΚ, ακόμη στη δεκαετία του '80, με τα περίφημα βοσκοτόπια. Υπάρχουν σημαντικές αποφάσεις τμημάτων του ΣτΕ - και είναι προς τιμήν αυτών που πήραν τις αποφάσεις - που έβαζαν εμπόδια. Και γι' αυτό οι αλλαγές είναι επί το αντιδραστικότερον, δηλαδή επί το αντιλαϊκότερον.

Θα ήθελα με την ευκαιρία να θέσω το εξής ζήτημα: Κύριε πρωθυπουργέ, έχετε την τόλμη να προχωρήσετε σε αντιλαϊκές διατάξεις, εμείς έτσι τις λέμε. Γιατί δε φέρνετε τουλάχιστον και ορισμένες αλλαγές στο Σύνταγμα που ήταν μέσα στα πλαίσια του αστικού εκσυγχρονισμού; Για παράδειγμα, το χωρισμό της Εκκλησίας από το κράτος. Δεν ξέρω, αλλά εγώ διαισθάνομαι ότι αν δεν υπήρχαν άλλες σκοπιμότητες, η πλειοψηφία της Βουλής και από όλα τα κόμματα θα το ψήφιζε αυτό. Να απαλλαγούμε τουλάχιστον από ένα τέτοιο βαρίδι. Δε λέω να απαλλαγούμε από τη θρησκεία, όποιος θέλει θρησκεύεται ελεύθερα. Να απαλλαγούμε από αυτό το "γάμο", από αυτή τη διαπλοκή και ξέρετε ότι αυτή η συνεχιζόμενη κατάσταση έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην Παιδεία. Και εδώ που τα λέμε αντί, ας πούμε, με ένα γενικό πνεύμα που υπάρχει, να κερδίζει έδαφος η ανεξιθρησκία, ας το πω έτσι, να κερδίζουν έδαφος μια σειρά επιστημονικές αντιλήψεις σε πολλά θέματα. Δυστυχώς, τα νέα σχολικά βιβλία αυξάνουν ποσοτικά και ποιοτικά τη θεολογική ερμηνεία μιας σειράς ζητημάτων και δημιουργούν σοβαρές αντιφάσεις ανάμεσα στις επιστημονικές απόψεις που προβάλλονται και τις θεολογικές. Τουλάχιστον την εποχή που ζούμε, ακόμα και με τα μέτρα της Ευρώπης που υπάρχουν, ένα τέτοιο άρθρο θα ήταν και το μοναδικό που θα ψηφίζαμε, εκτός και αν φέρνατε και άλλα καλά που δεν μπορείτε και δε θέλετε να τα φέρετε».

Η Αλ. Παπαρήγα αναφέρθηκε, στη συνέχεια, στις προτάσεις που γίνονται για την «εξυγίανση του πολιτικού συστήματος» και τόνισε:

«Ερχονται μια σειρά άρθρα για την εξυγίανση του πολιτικού συστήματος. Δε θα μιλήσω για τις προθέσεις σας, γιατί μπορεί και το ΠΑΣΟΚ - όταν έφερε το ασυμβίβαστο των βουλευτών με το επάγγελμα, το πολιτικό χρήμα κ.λπ. - και εσείς να έχετε καλές προθέσεις. Στην καλύτερη περίπτωση η πρόθεση είναι μία: Να δημιουργήσετε την εντύπωση στον ελληνικό λαό ότι το πολιτικό σύστημα, το οποίο επικρατεί σήμερα και επικρατούσε και χτες και προχτές, είναι ηθικό, είναι φιλολαϊκό και αν μακιγιαριστεί σε ορισμένα ζητήματα μπορεί να γίνει και καλλονή.

Εγώ σας διαβεβαιώ: Ακόμα και αν έχουμε ένα κοινοβούλιο με 300 - και δε λέω ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει - ανθρώπους οι οποίοι γεννηθήκαμε και πεθαίνουμε πάμφτωχοι, πιο φτωχοί από ό,τι μπήκαμε στην πολιτική, υπερχρεωμένοι στις τράπεζες, ανιδιοτελείς 100%, πιο φτωχοί ακόμα και από τον ελληνικό λαό, αυτό το κοινοβούλιο δε θα πάψει να παίρνει αντιλαϊκές αποφάσεις. Διότι, εν πάση περιπτώσει, η ένταξη του κάθε βουλευτή, πριν από όλα, γίνεται με άλλα κριτήρια στο κόμμα του και η συμπεριφορά ενός κόμματος καθορίζεται από το πρόγραμμά του, τη στρατηγική του και ποια συλλογικά συμφέροντα εκπροσωπεί, και ταξικά, όπως λέμε εμείς.

Δεν κάνετε τίποτα με όλα αυτά τα οποία έχουν ψηφιστεί, τα ασυμβίβαστα, τα πόθεν έσχες και τα λοιπά. Αυτό δε σημαίνει ότι εμείς είμαστε αδιάφοροι για την πολιτική ηθική του κάθε μέλους του Κοινοβουλίου, είτε είναι κόμματα, είτε είναι άτομα. Δεν είμαστε αδιάφοροι γιατί, αν θέλετε, και σε αυτόν τον τομέα της ατομικής ηθικής, όταν το ψάρι βρωμάει από ψηλά είναι ακόμα χειρότερα. Αλλά να μην υπάρχει καμία αυταπάτη: Το σύστημα είναι άδικο και εκμεταλλευτικό. Και αυτό το σύστημα μπορεί να το υποστηρίζουν και να το προωθούν προσωπικά έντιμοι και ανιδιοτελείς, γιατί αλλιώς θα πιστεύαμε ότι οι μόνοι έντιμοι είμαστε εμείς. Δεν το πιστεύουμε αυτό.

Δεν μπορώ να κάνω φάκελο για κανένα βουλευτή και δεν μπαίνουμε σε τέτοιες συζητήσεις, ούτε φάκελο ήθους, ούτε φάκελο ανηθικότητας. Θεωρούμε ότι είναι αυταπάτη και κοροϊδία του ελληνικού λαού να λέμε ότι με κάποιους τρόπους θα εξυγιανθεί το πολιτικό σύστημα.

Με την ευκαιρία, θέλω να πω το εξής: Το Σύνταγμα λέει ότι προωθεί την κοινωνική συνοχή. Εμείς δεν τη θέλουμε ως κόμμα, θα σας το πω καθαρά. Σε μια ταξική κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική συνοχή ανάμεσα στην καπιταλιστική εργοδοσία και τους εργαζόμενους. Πρέπει να υπάρχει συνεχής οξυνόμενη αντιπαράθεση ως το τέλος, που πρέπει να λήξει με τη νίκη του ενός σε βάρος του άλλου. Εμείς μιλάμε για τη νίκη των εργαζομένων. Αυτά τα λέω για να ξεκαθαρίσω. Δε θέλουμε την κοινωνική συνοχή. Είναι άλλο πράγμα πώς μπορούμε να συμβάλουμε στην όξυνση της αντιπαράθεσης, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.

Μίλησε ο πρωθυπουργός για αξιοκρατία. Μα μπορεί να υπάρξει αξιοκρατία σε μια ταξικά διαιρεμένη κοινωνία; Θα υπάρξει αξιοκρατία με συγκεκριμένα κριτήρια. Να φέρω ένα παράδειγμα:

Πήγε ένας εκπαιδευτικός να βάλει υποψηφιότητα για σχολικός σύμβουλος και τον ρωτήσανε: "Θα δεχτείτε χορηγό επιχειρηματία στο σχολείο σας"; Και λέει αυτός "όχι", διότι θεωρεί ότι χορηγός πρέπει να είναι ο κρατικός προϋπολογισμός, οποιαδήποτε κυβέρνηση και αν είναι αυτή και όχι ο επιχειρηματίας. Απερρίφθη.

Επομένως, και η αξιοκρατία έχει κάποια συγκεκριμένα κριτήρια. Μπορείτε, ας πούμε, εμένα να με κρίνετε αξιοκρατικά για μια πολιτική θέση; Θα μου πείτε "πήγαινε στο σπίτι σου", γιατί θα εφαρμόσω τη συγκεκριμένη πολιτική. Και θα σας το πω κιόλας, δε θα πω ψέματα, μάλλον δε θα βάλω και υποψηφιότητα. Επομένως, δεν μπορούμε να μιλάμε για αξιοκρατία με αυτήν την πληρότητα που της δίνουμε. Δε λέμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει τίποτα το αξιοκρατικό, αλλά, εν πάση περιπτώσει, να μιλάμε τώρα για το πολιτικό σύστημα της αξιοκρατίας δε γίνεται. Θα ενδιαφέρεστε για την αξιοκρατία, ναι, στα πλαίσια της πολιτικής σας. Να το πούμε έτσι. Επομένως, δεν μπορούμε να δεχτούμε ούτε την κοινωνική συνοχή, ούτε τίποτα. Υπάρχει κοινωνική ανισότητα και επομένως είναι επιζήμια η κοινωνική συνοχή».

Σχολιάζοντας τα θέματα της Παιδείας, με αφορμή και τη Συνταγματική Αναθεώρηση, η Αλ. Παπαρήγα υπογράμμισε:

«Να ξεκαθαρίσω, για μια ακόμα φορά, τα πράγματα, αν και νομίζω ότι είναι καθαρά: Εμείς δε λέμε ότι τα δημόσια πανεπιστήμια θα αλλάξουν ιδιοκτησιακό καθεστώς. Θα είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, αν είναι έτσι. Θα λειτουργούν όμως με κριτήρια επιχειρήσεων, πιο ανοιχτά, πιο καθαρά. Ούτε πιστεύουμε αυτά τα περί αυτοτέλειας και αυτονομίας. Απλώς το κράτος θα δώσει τη δυνατότητα - μέσω της κυβέρνησης, γιατί εδώ μιλάμε τώρα όχι απλώς για μια κυβερνητική πολιτική, είναι πολιτική κρατική και διακρατική - στο κάθε πανεπιστήμιο να έχει πιο άμεσες και κατευθείαν σχέσεις με τις επιχειρήσεις, όπως γίνεται με τη διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων. Περνάνε απευθείας στην περιφέρεια και αυτήν την αποκέντρωση θα την κάνετε ακριβώς, γιατί ξέρετε ότι ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας της αντιλαϊκής πολιτικής, θα περάσει καλύτερα μέσα από την αποκέντρωση.

Επομένως, εμείς δεν μπορούμε να μιλάμε με όρους "συγκέντρωση ή αποκέντρωση". Αυτά είναι όλα σχετικά, έχουν συγκεκριμένο περιεχόμενο. Είμαστε, λοιπόν, και εναντίον της αυτοτέλειας και της αυτονομίας, γιατί δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Τον όρο αυτοτέλεια και αυτονομία τον καταλαβαίνουμε μόνο όσον αφορά τη χειραφέτηση του γενικότερου λαϊκού κινήματος απέναντι στην κυρίαρχη πολιτική. Για τέτοιους όρους αυτοτέλειας παλεύουμε. Βέβαια και υπάρχουν ορισμένες γραφειοκρατικές εξαρτήσεις και αυτές να φύγουν από σήμερα.

Η Παιδεία, λοιπόν, θα ρουφηχτεί, ακόμα περισσότερο η ανώτατη, μέσα στην αγορά. Εμείς θα συμφωνήσουμε, δε θα γίνουν πάρα πολλά ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ομως, στον τομέα της Ιατρικής θα γίνει ιδιωτικό πανεπιστήμιο και ξεκινάει να γίνει, γιατί η Ιατρική έχει τα φάρμακα, έχει την τεχνολογία των μηχανημάτων, έχει καινούργια πεδία, έχει πολύ παραδάκι και εκεί θα γίνει καθαρά ιδιωτικό πανεπιστήμιο και οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής θα τρέχουν προς τα εκεί να διδάσκουν στη μεγάλη τους πλειοψηφία.

Σε άλλους τομείς δεν ξέρω εάν θα γίνει ιδιωτικό πανεπιστήμιο, όπως στην Ψυχολογία ή την Κοινωνική Ψυχολογία. Μάλλον δε θα γίνει. Πάντως, μιλάμε για μια ενιαία αγορά και έχετε δίκαιο για τον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο. Δεν είναι ελληνική πρωτοτυπία αυτά που γίνονται.

Με την ευκαιρία, εμείς το θέμα της πλήρους εμπορευματοποίησης της Παιδείας δεν το βάλαμε τώρα με το άρθρο 16. Το 16 δεν είναι το άλφα και το ωμέγα, είναι ένα κλειδί μέσα σε μια πολύ μεγάλη κλειδαριά.

Η υπόθεση άρχισε από τη Σύνοδο της Μπολόνια και έχει ευθύνη η πανεπιστημιακή κοινότητα - η πλειοψηφία της, γιατί βεβαίως δεν κράτησαν όλοι την ίδια στάση - που όλα αυτά τα χρόνια δεν έκαναν κουβέντα για την Μπολόνια. Πού και πού κανένα σεμινάριο ή καμία ημερίδα έκαναν και τώρα ανακάλυψαν ότι δημιουργείται πρόβλημα με το άρθρο 16. Το ζήτημα άρχισε από την Μπολόνια, έξω από τους κόλπους τους επίσημους της ΕΕ με τη σύνοδο των Πρυτάνεων. Οταν εμείς τους λέγαμε ότι αυτό θα γίνει και απόφαση της Κοινότητας και κρατική πολιτική, μας έλεγαν ότι ισοπεδώνουμε. Μια απλή σύνοδος είναι, έλεγαν, που διαβουλεύονται μεταξύ τους. Ομως έτσι ξεκινάει, από θεωρητικούς επιστήμονες, από παπαγαλάκια στην τηλεόραση και μετά γίνεται κρατική πολιτική. Δεν ξεκινάει τίποτε απευθείας. Ζυμώνεται μέσα στην κοινωνία, εμφανίζεται σαν κάτι που έρχεται από κάτω, από τους ειδικούς και τους σοφούς και έχουμε τώρα και τις επιτροπές σοφών.

Είμαστε ριζικά αντίθετοι όχι μόνον με την αναθεώρηση του άρθρου 16, αλλά με κάθε μορφής ύπαρξη ιδιωτικής δραστηριότητας και το κυριότερο οι επιχειρηματίες θα πάρουν κυριολεκτικά στα χέρια τους το σύστημα της επαγγελματικής μόρφωσης, ειδίκευσης και κατάρτισης και θα το ελέγξουν πλήρως».

Η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ αναφέρθηκε και στο θέμα των συμβασιούχων και υπογράμμισε ότι από τη στιγμή που το Κόμμα διεκδικεί μόνιμη και σταθερή δουλιά για όλους, δεν μπορεί να υποστηρίξει να ζουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι με συμβάσεις, όπως είναι οι καθαρίστριες μισής ώρας τη μέρα και να είναι μια ζωή συμβασιούχοι.

Η Αλ. Παπαρήγα αναφέρθηκε στη συνέχεια στα δάση, καταγγέλλοντας ότι στην Ελλάδα, σε σύγκριση και με τον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο, έγιναν τα μεγαλύτερα εγκλήματα. Τόνισε συγκεκριμένα:

«Στην Ελλάδα, για διάφορους λόγους, η κερδοσκοπία και η ληστεία της γης αποτέλεσαν και το μαξιλαράκι του συστήματος. Αυτό, γιατί από τη μια μεριά άνοιγε την κάνουλα να μπουν οι ιδιώτες κάθε φορά εκεί που ήθελαν - πρώτα ήθελαν την οικοδομή, μετά ήθελαν τις παραλίες ή τα δάση - και από την άλλη μεριά έβαζαν στα παιχνίδια της αλλαγής χρήσης γης και τα φτωχά λαϊκά στρώματα, μέσω των αυθαιρέτων. Δεν ξέρω αν στην Ελλάδα ο δικομματισμός θα ήταν με τη μορφή της εναλλαγής δύο κομμάτων, αυτοδύναμων μονοκομματικών κυβερνήσεων τόσο ψηλά αν δεν υπήρχε, μετά τον πόλεμο, αυτή η πολιτική χρήσης γης. Τώρα ακούγονται εντελώς υποκριτικά όλοι αυτοί που κλαίνε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και δηλώνουν πως όλοι πρέπει να καταθέσουμε συνεισφορά για το περιβάλλον. Βεβαίως πρέπει να καταθέσουμε, αλλά δεν μπορεί να καταθέτουμε τη συνεισφορά μας, νομιμοποιώντας τη ληστεία.

Αυτό που πάει να γίνει τώρα με τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, θα αφήσει απροστάτευτα και τα δάση που υπάρχουν και θα γεμίσει με τσιμέντο τα υπόλοιπα.

Μάλιστα διαβάζω στις "σομόν" σελίδες των εφημερίδων ότι συνενώνονται συνεχώς μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες και συμπράττουν με τις ξένες. Η κατάσταση θα είναι τραγική και εδώ φτάνουν στο σημείο οι βιομήχανοι να κάνουν τέτοιες εγκληματικές ενέργειες που τελικά βεβαίως στρέφονται και σε βάρος τους γιατί και αυτοί εδώ ζουν, στην Ελλάδα. Ομως είναι τέτοια η αδηφαγία του κέρδους και εξ αυτού δεν μπορούν να δουν τα πράγματα μακροπρόθεσμα και δε διστάζουν μπροστά σε τίποτα.

Πάντως, όλα τα άρθρα είναι αντιλαϊκά και στο χρόνο της ομιλίας μας ξεχωρίζουμε ορισμένα που υποθηκεύουν για πολλά χρόνια το μέλλον».

Ολοκληρώνοντας την ομιλία της, η Αλ. Παπαρήγα υπογράμμισε:

«Αναμφισβήτητα όλη αυτή η διαδικασία που ακολουθήθηκε για το Σύνταγμα είχε και ένα καλό, εφόσον βέβαια κατανοήσει το μεγαλύτερο τμήμα των εργαζομένων τι εστί δικομματισμός είτε με τη μορφή των αυτοδύναμων κυβερνήσεων - αυτές ξέρουμε στην Ελλάδα - είτε με τη μορφή συμμαχικών που ξέρουμε στην Ευρώπη. Ο δικομματισμός βρέθηκε στην αποθέωσή του. Η ΝΔ καταλαβαίνει ότι πρέπει να προχωρήσει σε αυτές τις επιλογές, δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά. Πιέζεται. Υπάρχει και το θέμα του "Ευρωσυντάγματος" και το κάνει συνειδητά. Υπό πίεση αλλά συνειδητά και ενεργητικά. Θα αυξηθούν τα αντιλαϊκά άρθρα σε όλα τα εθνικά συντάγματα όσο δεν προχωράει το "Ευρωσύνταγμα" και όσο υπάρχουν λαοί που παραμένουν να λένε δε με ενδιαφέρει τι αποφασίζει η ΕΕ, κοιτάζω τι με συμφέρει στον τόπο μου, όχι βέβαια εθνικιστικά απέναντι σε γειτονικούς ή άλλους λαούς. Η ΝΔ, λοιπόν, πρέπει να παίξει το χαρτί της αναθεώρησης.

Το ΠΑΣΟΚ εκ τους ασφαλούς - αφού μπροστά στους επιχειρηματίες λέει "κοιτάξτε να δείτε, εγώ είμαι υπέρ όχι μόνο του άρθρου 16 αλλά υπέρ και της πλήρους εμπορευματοποίησης της Παιδείας, της ταξικοποίησης και της κατηγοριοποίησης" - αποχωρεί. Εγώ δε θα σταθώ στα εσωκομματικά προβλήματα του ΠΑΣΟΚ. Δε μας πέφτει λόγος και δεν ανακατευόμαστε σε αυτά. Σε κάθε κόμμα μπορούν να υπάρχουν συμφωνούντες και διαφωνούντες. Για εμάς, το ΠΑΣΟΚ με την επιλογή εκ τους ασφαλούς να προχωρήσει η αναθεώρηση του Συντάγματος στα βασικά ζητήματα και με την επόμενη Βουλή, είτε είναι στην κυβέρνηση, είτε δεν είναι, χρησιμοποιεί το θέμα αυτό ως χαρτί εκβιασμού στις εκλογές για τις 180 έδρες.

Ξέρουμε πάρα πολύ καλά - και εδώ απευθύνομαι στους αυριανούς ψηφοφόρους - ότι πάρα πολλοί άνθρωποι καλοπροαίρετα λένε ότι ψηφίζουν ελεύθερα. Κανένας δεν ψηφίζει ελεύθερα. Στρατευμένα ψηφίζει. Και δεν είναι κακή η στράτευση. Τουλάχιστον, η στράτευση να είναι εν πλήρει γνώσει. Και υπάρχουν και οι ψηφοφόροι που ψηφίζουν εκβιασμένοι, είτε το καταλαβαίνετε είτε δεν το καταλαβαίνετε. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο ΠΑΣΟΚ τώρα. Στα κόμματα εξουσίας - και μιλώ για συγκεκριμένα κόμματα και όχι γενικά - όλοι οι ψηφοφόροι δεν είναι συνειδητά με το σύνολο της πολιτικής τους. Είτε πάνε με τον ισχυρό, είτε διαλέγουν ανάμεσα στο μικρότερο και μεγαλύτερο κακό όπως το καταλαβαίνουν, είτε έχουμε τις θεωρίες των σκαλοπατιών, αφού υπάρχουν και διάφορα τέτοια πράγματα.

Εμείς, λοιπόν, παραμένουμε στη θέση της πάλης κατά της δικομματικής εναλλαγής κομμάτων, των οποίων οι διαφορές εμφανίζονται για να κρύβεται η ταυτότητά τους σε βασικά ζητήματα.

Κοιτάξτε, εμάς δε μας τρομάζει τι κλίμα θα διαμορφωθεί. Εμείς είμαστε μαθημένοι. Ομως θα παλέψουμε κυριολεκτικά, ώστε όσο γίνεται περισσότεροι εργαζόμενοι, είτε ψηφίζουν το ένα είτε το άλλο κόμμα να ξέρουν ότι το ψηφίζουν συνειδητά και όχι εκβιασμένοι. Με αυτήν την έννοια, οι εκβιασμοί δεν περνάνε σε εμάς και πιστεύω σε πολύ περισσότερο κόσμο σήμερα».