Σε «χρυσή συνταγή» για την εκτίναξη σε ασύλληπτα επίπεδα της κερδοφορίας των επιχειρήσεων αναδεικνύεται η κατάργηση του σταθερού ημερήσιου εργάσιμου χρόνου, του 8ωρου ή του 7ωρου και η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. «Χρυσή» για την προώθηση της περίφημης ανταγωνιστικότητας της αγοράς. «Χρυσή» για τη βαθύτερη και πιο στυγνή εκμετάλλευση της εργατικής τάξης. Το αντεργατικό στρατηγείο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το κάθε κράτος-μέλος της - με την πολύτιμη ασφαλώς συμβολή των πολιτικών δυνάμεων του ευρωμονόδρομου στην προώθηση των ευρωενωσιακών πολιτικών επιλογών (για την Ελλάδα ΝΔ και ΠΑΣΟΚ με τη συνδρομή του ΣΥΝ), αλλά και τη συνεργασία των συμβιβασμένων συνδικαλιστικών ηγεσιών - προωθεί την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, πρώτα και κύρια σε κλάδους όπου δουλεύουν κατά πλειοψηφία γυναίκες. Ολοι αυτοί επενδύουν στο επιχείρημα ότι εργασιακές σχέσεις όπως η μερική απασχόληση εξυπηρετούν τις εργαζόμενες, ώστε να συνδυάσουν δουλιά και όλες τις υπόλοιπες υποχρεώσεις που θα έπρεπε να καλύπτει η κοινωνική πολιτική του κράτους.

Μπροστά στην ανελέητη επίθεση του κεφαλαίου η εργατική τάξη πρέπει να περάσει σε αντεπίθεση. Να αγωνιστεί αποφασιστικά, με περιεχόμενο και στόχους πάλης το διεκδικητικό πλαίσιο του ΠΑΜΕ για όλα όσα έχει ανάγκη: Σταθερή και πλήρη δικαιωμάτων εργασία, κατώτερο μισθό 1.200 ευρώ, κατώτερη σύνταξη 960 ευρώ, 35ωρο, 7ωρο και 5ήμερο. Δημόσια καθολική κοινωνική ασφάλιση. Μείωση του χρόνου συνταξιοδότησης στα 60 για τους άντρες, στα 55 χρόνια για τις γυναίκες, αποκλειστικά δημόσια δωρεάν Παιδεία, Υγεία, Πρόνοια.

«Ξεχειλωμένα» ωράρια, δουλιά με το κομμάτι, αμοιβή με την ώρα, κι άλλα πολλά. «Δουλεύουν σε ελαστικές μορφές απασχόλησης, όχι γιατί το δέχονται. Δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Είναι πιο "εύκολο" τότε να δουλέψουν με ωρομίσθιο, αυτό σημαίνει ανασφάλιστες, σημαίνει ότι κόβονται όλα τα δικαιώματα, όπως, π.χ., η πρόωρη συνταξιοδότηση για τις μητέρες ανήλικων παιδιών», εξηγεί στο «Ρ» η Πάτρα Περαντώνη, μέλος της Διοίκησης της Ομοσπονδίας Εργατοϋπαλλήλων Κλωστοϋφαντουργίας, Ιματισμού και Δέρματος, αναφερόμενη στις εργαζόμενες του κλάδου. Σε χώρους όπως ο ιματισμός οι γυναίκες αποτελούν το 90% των εργαζομένων.

Το Μάαστριχτ ορίζει: «Ελευθερία στις επιχειρήσεις». Ετσι, ο κάθε εργοστασιάρχης παίρνει το μαγαζί του και το πάει εκεί όπου η τιμή της εργατικής δύναμης είναι πιο εξευτελιστική. Πίσω, οι πιάτσες γεμίζουν ανέργους, στους οποίους η εργοδοσία επιβάλλει ουσιαστικά - με «το καρότο» ενός μεροκάματου - εργασιακές σχέσεις που μεγιστοποιούν την υπεραξία που καρπώνονται. Τα τελευταία χρόνια, οι ωρομίσθιοι πολλαπλασιάζονται στους τσαγκαράδες, αλλά και στον ιματισμό.

«Δουλεύω με ελαστικές μορφές εργασίας», σημαίνει χάνω όλα μου τα δικαιώματα. Με, π.χ., τέσσερα μεροκάματα το μήνα δε συγκεντρώνονται τα 200 αναγκαία ένσημα για το επίδομα τοκετού. Για την ωρομίσθια εργαζόμενη δεν υπάρχει μειωμένο ωράριο, δεν υπάρχουν επιδόματα και άδειες λοχείας, γάμου κτλ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ευελιξίας είναι, βέβαια, και η περίπτωση του "φασόν", που παλιά παρουσιαζόταν ως κατάλληλη λύση για τις μητέρες. Εργαζόμενες, που, σε αγώνα δρόμου με το χρόνο, προσπαθούν να ετοιμάσουν όσα περισσότερα κομμάτια μπορέσουν, αφού από αυτό εξαρτάται και η αμοιβή τους. Ολη τη μέρα πάνω από μια ραπτική μηχανή, από τα χαράματα μέχρι να νυχτώσει, χωρίς χρόνο για τίποτα άλλο. «Για να βγει ένα αξιοπρεπές μεροκάματο».

Eurokinissi

Κι όλα αυτά σε έναν κλάδο, όπου τα χρόνια πάνω από τη μηχανή και τη βελόνα αφήνουν πίσω τους μάτια που με δυσκολία βλέπουν, μια μέση σακατεμένη. Δύσκολο να περιμένει αντέξει κανείς τους εξοντωτικούς ρυθμούς μέχρι τα 60...

Τον Ιούλη του 2004, ο Σύνδεσμος Ξενοδοχοϋπαλλήλων Αθήνας σημείωνε σε συνέντευξη Τύπου: Σύμφωνα με τα στοιχεία του ασφαλιστικού ταμείου των ξενοδοχοϋπαλλήλων, 3.000 περίπου εργαζόμενοι είναι ανασφάλιστοι, μόνο στην Αττική. Το 50% αυτών των εργαζομένων απασχολούνται με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, με συμβάσεις μιας μέρας, με εργολαβίες, με ενοικιασμένη εργασία. Ενώ υπολογίζεται πως οι ετήσιες αποδοχές τους φτάνουν το 1/2 ή το 1/3 των σταθερά απασχολούμενων εργαζομένων. Στον αντίποδα, ο τουρισμός, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, καλύπτει 18 με 20% του ελληνικού ΑΕΠ... Οι 100 μεγαλύτερες ξενοδοχειακές μονάδες την τελευταία τριετία αύξησαν τις ακινητοποιήσεις τους κατά 30%, τον κύκλο εργασιών τους κατά 10% και τα κέρδη που συνολικά αποκόμισαν ήταν 140.000.000 ευρώ! Τα ακριβά χαλιά και οι αστραφτερά δωμάτια με τους πελώριους καθρέφτες, μέσα στα οποία δουλεύουν οι ξενοδοχοϋπάλληλοι, κρύβουν από πίσω μεσαιωνικά εργασιακά κάτεργα...

Ο εργαζόμενος - «έξτρα» είναι από τις καινοτομίες των ξενοδόχων. Κάτι τέτοιο προβλέπεται κανονικά μόνο για τους σερβιτόρους, με το επιχείρημα ότι ένα ξενοδοχείο χρειάζεται συμπληρωματικό προσωπικό, όταν, π.χ., διοργανώνονται δεξιώσεις. Ωστόσο, πληθαίνουν διαρκώς οι εργαζόμενοι που περιμένουν πάνω από ένα ακουστικό να τους ειδοποιήσουν, ώστε να υπογράψουν σύμβαση μιας μέρας και μετά να επιστρέψουν στην ανεργία. Οι εργαζόμενοι σε εποχιακές επιχειρήσεις, όσοι έχουν υπογράψει συμβάσεις ορισμένου χρόνου, δε συμπληρώνουν προϋπηρεσία και συνεπώς δεν έχουν δικαιώματα. Τα οκτάωρα γίνονται 9ωρα και 10ωρα, ενώ εκείνοι που προσλαμβάνονται για τέσσερις ώρες δουλεύουν τις διπλάσιες - με αμοιβή βέβαια για τέσσερις... Πολλά ξενοδοχεία γεμίζουν με μαθητευόμενους, σπουδαστές ιδιωτικών σχολών. Και φυσικά, αρκετές φορές ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου και ο ιδιοκτήτης της σχολής ...«τυχαίνει» να είναι το ίδιο πρόσωπο.

«Το λόγο έχουν» οι ατομικές συμβάσεις εργασίας. Που σημαίνει, π.χ., μεροκάματα κατά 30% και 40% κάτω από αυτό που προβλέπουν οι συλλογικές συμβάσεις. Απομονώνοντας τον εργαζόμενο, η εργοδοσία αρπάζει και το πλεονέκτημα στη διαπραγμάτευση. Οταν και όπου υπάρχει διαπραγμάτευση, για να είμαστε και ακριβείς...

Ο Γ. Βλάχος, γενικός γραμματέας του Σωματείου Ιδιωτικών Υπαλλήλων Αθήνας, διευκρινίζει: Σε τέτοιες ατομικές συμφωνίες, είναι που η εργαζόμενη αναγκάζεται, προκειμένου να βρει δουλιά, να υπογράψει πως αν τυχόν μείνει έγκυος θα απολυθεί! Μπορεί ακόμα και αυτές οι ατομικές συμβάσεις να παρακαμφθούν: «Σε φωνάζω σήμερα για 12 ώρες, αύριο σε χρειάζομαι για 4, μεθαύριο για καμία...». Ετσι συλλογιέται και αξιοποιεί την «παντοδυναμία» του ο εργοδότης.

Ο τομέας, όμως, που χαρακτηρίζεται πραγματικά από μεσαιωνικές συνθήκες εργασίας είναι αυτός του καθαρισμού, με συντριπτική την πλειοψηφία των εργαζόμενων γυναικών. Δουλιά για 10 και 12 ώρες, απλήρωτες υπερωρίες, δουλιά ανασφάλιστη, χωρίς κανένα μέτρο προστασίας της υγείας του εργαζόμενου, που βρίσκεται διαρκώς μέσα σε χημικά προϊόντα και ακαθαρσίες. Ωμός εκβιασμός και κοροϊδία από την εργοδοσία... Το σωματείο καταγράφει περιπτώσεις με πλαστά ένσημα, ή περιπτώσεις στις οποίες, αντί για 24 ένσημα σε ένα μήνα, η εργαζόμενη είχε πάρει τρία με τέσσερα. Το κλίμα τρομοκρατίας μέσα στο οποίο ζουν ειδικά οι πολλές αλλοδαπές εργαζόμενες του κλάδου είναι πρωτοφανές: Αλλοδαπή καθαρίστρια είχε υπογράψει σε σύμβαση με εταιρία καθαρισμού ότι θα δούλευε για τέσσερις ώρες, δούλευε από τις 7 το πρωί έως τις επτά το βράδυ, χωρίς καν να παίρνει τα αντίστοιχα χρήματα, και το αφεντικό την εκβίαζε ότι, αν τυχόν παραιτηθεί, θα ειδοποιηθεί η αστυνομία, γνωρίζοντας πως η γυναίκα δεν είχε καταφέρει να βγάλει άδεια παραμονής...

Στους υπαλλήλους γραφείου, το 8ωρο επιμηκύνεται συχνά σε 10ωρα και 12ωρα, πολλές φορές απλήρωτες. Κι αν ακόμα, όμως, πληρώνονται οι υπερωρίες, τίποτα δεν αναπληρώνει τη χαμένη εργατική δύναμη και τίποτα δεν αποκαθιστά την παραγωγική ικανότητα ενός κορμιού που η εντατικοποίηση καταστρέφει. «Η γυναίκα που δεν έχει μόνο το μεροκάματο, αλλά έχει και το σπίτι, δεν έχει χρόνο όχι για να διασκεδάσει, αλλά ούτε και για να σκεφτεί αν υπάρχει σωματείο...», δηλώνει ο συνδικαλιστής.

Η ανάθεση, από μια μεγάλη επιχείρηση όπως, π.χ., η «Coca-Cola» τμημάτων της σε εργολάβους, συμφέρει πολύ. Ο Π. Τσίχλης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Τροφίμων και Ποτών, εξηγεί: Οι εργαζόμενοι στο τμήμα μισθοδοσίας, ή το τμήμα διανομής ή οποιοδήποτε άλλο τμήμα μιας εταιρίας, δεν αποκτούν σχέση εργασίας με την ίδια την επιχείρηση. Οι αμοιβές τους καθορίζονται από ατομικές συμβάσεις, στην ουσία δεν υπάρχει ωράριο, όπως δεν υπάρχει και δυνατότητα ανέλιξης. Δεν υπάρχει ακόμα δυνατότητα διεκδίκησης καλύτερων όρων εργασίας, συλλογικά, μαζί με τους υπόλοιπους συναδέλφους του κλάδου.

Η ελπίδα ότι, όταν λήξουν οι πέντε μήνες δουλιάς, θα μπορέσουν να διασφαλίσουν μεροκάματο έστω για μερικούς ακόμα, κάνει τους εργαζόμενους «ανεκτικούς» στην καταστρατήγηση βασικών δικαιωμάτων: Στην κατάργηση των αδειών, στην πίεση να καλύπτουν όγκο δουλιάς που κανονικά χρειάζεται οκτώ ώρες μέσα σε τέσσερις, να καλύπτουν ανάγκες σε επιπλέον ειδικότητες (π.χ. κάποια χειρίστρια Η/Υ μπορεί να αναλάβει και χρέη καθαρίστριας, μία εργάτρια στην παραγωγή μπορεί πέρα από τη συντήρηση της μηχανής να κάνει και το γρασάρισμα). Η εναλλαγή δύο ή περισσότερων εργαζομένων στην ίδια θέση, με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, καλλιεργεί αυταπάτες, τονίζει ο Π. Τσίχλης. Την ώρα που ο εργοδότης διεκπεραιώνει όσα θέλει, με το μικρότερο μισθολογικό και μη κόστος.

Η παρέμβαση των συνδικαλιστών είναι καθοριστική. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν επιχειρήσεις, στις οποίες, αν δεν υπάρξει οργανωμένη διαμαρτυρία, δε γίνεται κανένα διάλειμμα.

Τέλος, είναι πολλοί οι εργαζόμενοι, που, ενώ καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, καταχωρούνται και προσλαμβάνονται ως «εποχιακοί». Το φαινόμενο που παρατηρείται είναι το εξής: Εταιρίες, όπως η ΔΕΛΤΑ, π.χ., που παράγουν πέρα από ένα προϊόν, όταν τελειώσει η εποχή μαζικής παραγωγής παγωτού, απασχολούν εργαζομένους που έχουν προσλάβει ως εποχιακούς στην παραγωγή γάλακτος.

Ο κλάδος των εμποροϋπαλλήλων είναι, στην πλειοψηφία του, ένας γυναικείος κλάδος και ταυτόχρονα από τους πρώτους όπου εφαρμόστηκαν οι ελαστικές μορφές απασχόλησης. Η πλήρης απασχόληση τείνει να γίνει πολυτέλεια, με τη μερική απασχόληση να καταλαμβάνει το 70%, ιδιαίτερα στα σούπερ μάρκετ. Το οχτάωρο έχει θυσιαστεί στα πλαίσια της επέκτασης της λειτουργίας των καταστημάτων, που αντί για νέες θέσεις εργασίας - που υποτίθεται ότι θα δημιουργούσε - έφερε τα εξαντλητικά ωράρια για τους εργαζόμενους.

Τρίωροι, τετράωροι, ωρομίσθιοι, ενοικιαζόμενοι και δόκιμοι είναι, στην πλειοψηφία τους, οι εμποροϋπάλληλοι, οι οποίοι, ανεξάρτητα από τη σύμβασή τους, εργάζονται δεκάωρα και δωδεκάωρα. Οι υπερωρίες τους έχουν θυσιαστεί στο όνομα «της διευθέτησης του χρόνου εργασίας», οι νέες προσλήψεις γίνονται για δοκιμαστική περίοδο χωρίς ασφάλιση και με χαμηλότατους μισθούς, οι ενοικιαζόμενοι δουλεύουν με βάση τις συμφωνίες των «δουλεμπορικών» με αποδοχές κάτω από τις συμβάσεις και χωρίς ασφάλιση.

Ιδιαίτερα η λεγόμενη «διευθέτηση του χρόνου εργασίας» είναι ένας πολύ διαδεδομένος τρόπος, με τον οποίο οι εργοδότες γλιτώνουν και την πληρωμή των υπερωριών, αλλά και τα ασφάλιστρα. Οπως επισημαίνει η Μαρία Τσαγκατάκη, γραμματέας του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων, ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να κολλάει ασφάλιστρο για το χρόνο εργασίας που προβλέπει η σύμβαση του εργαζόμενου. Αν, δηλαδή, με τη διευθέτηση του ωραρίου ένας εργαζόμενος δουλέψει τρεις ώρες αντί για οχτώ, για να συμπληρώσει τον «παραπανίσιο» χρόνο, δε θα πάρει ασφάλιστρο! Στα ίδια πλαίσια, προωθείται και η κατάργηση της κυριακάτικης αργίας. Αποδίδοντας στον εργαζόμενο διάφορους «τίτλους», όπως εκπαιδευόμενος προϊστάμενος, τον υποχρεώνουν να βρίσκεται στο κατάστημα και τις Κυριακές, προκειμένου να «διευθετήσει διάφορες εργασίες».

Η ελαστικοποίηση του ωραρίου και η εντατικοποίηση αποτελούν τον κανόνα. Εργαζόμενες που δουλεύουν σε σπαστά ωράρια, ρεπό που κόβονται, διπλές βάρδιες την ημέρα, είναι οι συνθήκες εργασίας στις ιδιωτικές κλινικές. Ο αριθμός του απαραίτητου ελάχιστου προσωπικού, που οφείλει να έχει κάθε νοσηλευτικό ίδρυμα, ταυτίζεται με τον αριθμό των εργαζομένων. Το κυνήγι του μεγαλύτερου κέρδους από τους ιδιοκτήτες ιδιωτικών κλινικών έχει οδηγήσει στη λειτουργία των κλινικών με όρους «προσωπικού ασφαλείας».

Οι εργοδότες, προκειμένου να καλύψουν στα χαρτιά το απαραίτητο προσωπικό, χρησιμοποιούν εργαζόμενους με προγράμματα του ΟΑΕΔ, που τους εξασφαλίζουν και επιδότηση. Οι εργαζόμενοι αυτοί δουλεύουν μόνο τις καθημερινές τα πρωινά, με αποτέλεσμα οι απογευματινές και βραδινές βάρδιες να βγαίνουν από έναν ή δυο μισθωτούς.

Ιδιαίτερα στο παραϊατρικό προσωπικό, όπου λόγω της φύσης της εργασίας το ωράριο δουλιάς είναι έξι ώρες, προωθούν το σπαστό ωράριο - τρεις ώρες το πρωί και τρεις το βράδυ. Οπως αναφέρει η Αγγελική Σουλτανιά, πρόεδρος του Σωματείου Ιδιωτικών Κλινικών, Εργαστηρίων, Νοσοκομείων και Διαγνωστικών Κέντρων, σε αυτές τις συνθήκες, οι εργαζόμενες μητέρες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα σε σχέση με τη φύλαξη των παιδιών, εξαιτίας του ωραρίου τους.

Παρόλο που η δουλιά της νοσηλεύτριας απαιτεί εγρήγορση, καθώς η ευθύνη απέναντι στον ασθενή είναι μεγάλη, τα εξαντλητικά ωράρια, οι διπλές βάρδιες ημερησίως, καθώς και η μετατροπή του εργαζόμενου σε «τρεχαντήρι» για διάφορες δουλιές φανερώνουν ότι καθόλου δεν ενδιαφέρει τον εργοδότη η παροχή υπηρεσιών υγείας. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Π. Κ., νοσηλεύτρια σε ιδιωτική κλινική, «για τον εργοδότη οι ασθενείς είναι πελάτες, οι οποίοι πληρώνουν αδρά τη νοσηλεία τους. Τα λεφτά, βέβαια, που δίνουν οι ασθενείς πηγαίνουν κατευθείαν στην τσέπη των ιδιοκτητών της κλινικής. Δεν προσλαμβάνουν ειδικευμένο προσωπικό, αλλά, ανάλογα με το αν προκύπτει κάτι, στέλνουν κάποιο νοσηλευτή. Δεν προσλαμβάνουν, για παράδειγμα, περισσότερους τραυματιοφορείς, με αποτέλεσμα να σηκώνουμε εμείς τους ασθενείς από το κρεβάτι». Το ωράριο είναι περισσότερο από εξοντωτικό. Οι εργαζόμενες μπορεί να έχουν δυο βάρδιες την ημέρα, πρωί και βράδυ, με λιγότερες από 7 ώρες για ξεκούραση. «Για να φτάσουμε να βγάζουμε 900 ευρώ, πρέπει να δουλεύουμε διπλές βάρδιες. Πρακτικά, ο χρόνος που απομένει αφιερώνεται στην ξεκούραση και δεν είναι αρκετός ούτε γι' αυτήν. Ο παραπάνω χρόνος εργασίας μπορεί να πληρώνεται, αλλά ο ελεύθερος χρόνος και οι δραστηριότητες που χάνουμε δεν ξεπληρώνονται με χρήματα», τονίζει η εργαζόμενη.