Σύντροφοι,

Οι Θέσεις της ΚΕ αποτελούν ένα ντοκουμέντο που ανταποκρίνεται στις καλύτερες λενινιστικές παραδόσεις του ελληνικού, αλλά και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Ενα ντοκουμέντο που βλέπει αντικειμενικά τις εξελίξεις, που στέκεται κριτικά και αυτοκριτικά στη δουλιά του Κόμματος και που χαράζει κατευθύνσεις για τη δράση μας στη δημιουργία του Μετώπου. Οι συχνές επισημάνσεις των Θέσεων για την ανάγκη δυναμώματος της ιδεολογικοπολιτικής δουλιάς αποδεικνύουν την ορθότητά τους και με την εμφάνιση οπορτουνιστικών απόψεων στον Προσυνεδριακό Διάλογο. Ο οπορτουνισμός που «αντανακλά τους μικροαστικούς όρους ύπαρξης» («Απαντα» Λένιν τ. 8, σ. 389) θα επανεμφανίζεται κάθε τόσο μπροστά μας, με τη μια ή την άλλη έκφραση, στις συνθήκες του καπιταλισμού (και πιθανά και αργότερα). Είναι βέβαια καταστατικό δικαίωμα του κάθε μέλους να εκφέρει ανοιχτά τις απόψεις του, έστω και αν αυτές είναι οπορτουνιστικές. Η αντιπαράθεση με τέτοιες ιδέες στη βάση της θεωρίας μας βοηθάει να διαλύονται συγχύσεις στα κομματικά μέλη, να ατσαλώνεται η ιδεολογική ενότητα του Κόμματος.

Το ΕΡΩΤΗΜΑ είναι αν, στη συγκεκριμένη περίπτωση των τοποθετήσεων των σ. Θεωνά και Κάχρη, μπορεί να γίνει μια έντιμη, συντροφική αντιπαράθεση, τη στιγμή που ο μεν σ. Θεωνάς, για να υποστηρίξει τις γνωστές από το 15ο Συνέδριο απόψεις του, καταφεύγει σε συστηματική διαστρέβλωση των Θέσεων, αλλά και του ίδιου του Προγράμματος του Κόμματος, ο δε σ. Κάχρης μιλάει με απαράδεκτη αοριστία για «συνεργασία των αριστερών πολιτικών δυνάμεων» και παραθέτει, για να στηρίξει τα λεγόμενά του, περικοπές - λαθροχειρίες από τον Λένιν και (ειρωνικά) από τον Στάλιν, αποκομμένες από το συνολικό κείμενο και το νόημά του.

Αξίζει να γίνουν όμως κάποια σχόλια στην ουσία και στη μεθοδολογία των δύο τοποθετήσεων:

1. Η σύγκριση των αγώνων της εργατικής τάξης στις 2 εξαετίες που αναφέρει ο σ. Θεωνάς (1989-1994 και 1995-2000) ΟΦΕΙΛΕΙ να συνυπολογίζει και τη σημαντικά διαφορετική ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (έξοδος της ελληνικής οικονομίας από την κρίση υπερπαραγωγής από το 1994) και ΠΟΛΙΤΙΚΗ (αντιπολιτευτική τακτική της ΠΑΣΚΕ) κατάσταση ανάμεσα στις δύο περιόδους.

2. Οι Θέσεις, αντίθετα με τα λεγόμενα του σ. Θεωνά, ΔΕ διαφοροποιούν το χαρακτήρα του Μετώπου, όπως αυτός ψηφίστηκε από το 15ο Συνέδριο στο Πρόγραμμα του Κόμματος.

Α) Το Πρόγραμμα (και όχι μόνο οι Θέσεις) τονίζει: «Το Μέτωπο να οργανώνει την πάλη "με βάση ένα προγραμματικό πλαίσιο κατευθύνσεων και στόχων που εναντιώνονται και συγκρούονται με τις βασικές επιλογές του μονοπωλιακού κεφαλαίου". Δεν μπορεί να είναι ένα οποιοδήποτε ελάχιστο προγραμματικό πλαίσιο, πολύ περισσότερο δεν μπορεί να αποτελεί πλαίσιο διαχείρισης του συστήματος» (Πρόγραμμα σ. 31).

Συμφωνεί το σημείο αυτό του Προγράμματος με την «πολιτική συσπείρωσης στα προβλήματα» του σ. Θεωνά;

Β) Το Πρόγραμμα (και όχι μόνο οι Θέσεις) επισημαίνει για το Μέτωπο: «Στην πορεία της πάλης και στο βαθμό που βαθαίνει ο αντικαπιταλιστικός του χαρακτήρας αποκτά τα χαρακτηριστικά ενός επαναστατικού λαϊκού μετώπου» (Πρόγραμμα σ. 30) και σημειώνει την πιθανότητα δημιουργίας μιας κυβέρνησης που «θα ταυτίζεται ή θα τη χωρίζει τυπική απόσταση από την εξουσία της εργατικής τάξης και των συμμάχων της» (Πρόγραμμα σ. 39). Σε αυτή την περίπτωση, δεν οδηγεί άμεσα το Μέτωπο στη δικτατορία του προλεταριάτου; Πρέπει το Κόμμα να κρύβει από τους συμμάχους του στο Μέτωπο τους στρατηγικούς του στόχους; Οι Θέσεις τονίζουν: «Η συγκρότηση του Μετώπου δε γίνεται με προϋπόθεση τη συμφωνία για το σοσιαλισμό» (Θέση 20).

Γ) Οι βασικές προγραμματικές κατευθύνσεις και στόχοι πάλης του Μετώπου έχουν ήδη διατυπωθεί αναλυτικά στο Πρόγραμμα (σ. 32-38) και δεν απαιτούνταν επανάληψή τους στις Θέσεις. Είναι εφικτοί, κατά το σ. Θεωνά, οι προγραμματικοί αυτοί στόχοι πάλης του Μετώπου σε συνθήκες άλλες από αυτές της λαϊκής εξουσίας και λαϊκής οικονομίας;

Σε τελική ανάλυση, αν ο σ. Θεωνάς προτείνει τροποποίηση του Προγράμματος του Κόμματος, ας θέσει την τεκμηριωμένη άποψή του υπόψη των κομματικών μελών και της ΚΕ.

3. Ποιες είναι, κατά το σ. Θεωνά, στη σημερινή πολιτική πραγματικότητα «οι δυνάμεις και οι παράγοντες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον να παλέψουν» και σε ποια κατεύθυνση;

4. Πότε και πώς αναιρέθηκαν οι θέσεις τακτικής του Κόμματος στο συνδικαλιστικό κίνημα που αναφέρει (αντιπροσωπευτικά προεδρεία, ενιαία συνδικαλιστικά όργανα από ΓΣΕΕ έως σωματεία);

Σε μια εποχή που οι μηχανισμοί εξαγοράς και εκμαυλισμού της αστικής τάξης επεκτείνονται και στα πρωτοβάθμια σωματεία (με έναν εσμό εργοδοτικών συνδικαλιστικών στελεχών της κάθε επιχείρησης), ο σ. Θεωνάς εγκαλεί την ΚΕ που σημειώνει τη νεοφιλελεύθερη συναίνεση στο συνδικαλιστικό κίνημα. Στρέφει τα πυρά του στην απόσυρση των ταξικά συνεπών συνδικαλιστών από τα προεδρεία σε ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ και στη συγκρότηση του Π.Α.ΜΕ. Βλέπει τα ζητήματα τακτικής του Κόμματος σαν κάτι το ιερό και απαραβίαστο και φοβάται μην κατηγορηθούμε (από ποιους, από την αστική τάξη;) σαν διασπαστές.

5. Η Θέση του Κόμματος για την ΕΕ επαναβεβαιώνεται και στο Πρόγραμμα του Κόμματος, όπως ψηφίστηκε από το 15ο Συνέδριο, σε εποχή δηλαδή κατά πολύ μεταγενέστερη της διάλυσης του ΣΟΑ.

6. Σε τι εμποδίζει η θέση του Κόμματος για αποδέσμευση την αντιιμπεριαλιστική, αντιμονοπωλιακή πάλη του σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Ας γίνουμε επιτέλους συγκεκριμένοι!

7. Σε συνθήκες ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού, πιστεύει ο σ. Θεωνάς ότι η αλλαγή των συσχετισμών μπορεί να γίνει ομοιόμορφα σε ολόκληρη την ΕΕ; Η ανοιχτή αμφισβήτηση της λενινιστικής διδαχής ότι «είναι δυνατή η νίκη του σοσιαλισμού στην αρχή σε λίγες ή ακόμη και σε μια μονάχα, χωριστά παρμένη καπιταλιστική χώρα» («Απαντα» τ. 26, σ. 362), δεν μπορούσε να μην τον οδηγήσει και στην απόρριψη της αναγκαιότητας το εργατικό λαϊκό κίνημα της κάθε χώρας να αξιοποιεί κάθε δυνατότητα για ρήξη με τους διακρατικούς καπιταλιστικούς οργανισμούς.

8. Η χλευαστική σύγκριση της σημερινής καθοδήγησης του Κόμματος με τους αποστάτες του κομμουνιστικού κινήματος, Φαράκο και Γκορμπατσόφ, προσβάλλει τη νοητική ικανότητα του κάθε μέλους του Κόμματος να κρίνει τις ιδέες που συγκρούονται και αποτελεί αντανάκλαση μέσα στο Κόμμα της πάγιας τακτικής της αστικής τάξης να δημιουργεί αμφιβολίες στα κομματικά μέλη για την ηγεσία.

Το σημείωμα του σ. Θεωνά στον Προσυνεδριακό Διάλογο αποτελεί στο σύνολό του μια θλιβερή επιβεβαίωση της θέσης του Β. Ι. Λένιν: «Ο οπορτουνισμός στο πρόγραμμα συνδέεται φυσιολογικά με τον οπορτουνισμό στην τακτική και με τον οπορτουνισμό στα οργανωτικά ζητήματα» («Απαντα» τ. 8, σ. 396).

9. Η πρώτη περικοπή του Λένιν που παραθέτει ο σ. Κάχρης («Απαντα» τ. 44, σ. 33) αναφέρεται σε απαραίτητους συμβιβασμούς «ανάμεσα στους κομμουνιστές που έχουν επεξεργαστεί συγκεκριμένες βασικές θέσεις». Δεν έχει καμία σχέση με την τακτική των συμβιβασμών με εξωκομματικές δυνάμεις!

10. Η δεύτερη περικοπή, για το ρόλο των κομματικών ηγετών στην επιλογή τακτικής, παραλείπει το κομβικό σημείο της λενινιστικής σκέψης, που ακολουθεί λίγες σειρές παρακάτω: «Στα πρακτικά ζητήματα της πολιτικής, σε κάθε χωριστή ή ειδική ιστορική στιγμή, το σπουδαίο είναι να ξέρεις να ξεχωρίζεις τα ζητήματα στα οποία εκδηλώνεται η κυριότερη μορφή των συμβιβασμών που είναι απαράδεκτοι, προδοτικοί, που ενσαρκώνουν τον ολέθριο για την επαναστατική τάξη οπορτουνισμό» («Απαντα» τ. 41, σ. 53). Μήπως στις σημερινές ιστορικές στιγμές οι συμβιβασμοί στα ζητήματα της ταξικής πάλης (κοινωνικός εταιρισμός), των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, της ιμπεριαλιστικής νέας τάξης, που χαρακτηρίζουν κάποιες δήθεν «αριστερές» δυνάμεις, δεν είναι η κυριότερη μορφή έκφρασης του «ολέθριου» για την εργατική τάξη οπορτουνισμού;

Οι διαστρεβλώσεις και οι αοριστίες των δύο τοποθετήσεων μπορεί μόνο να ερμηνευτούν σαν μια σκόπιμη προσπάθεια να καλλιεργηθούν συγχύσεις στα κομματικά μέλη, να κρυφτεί ο τελικός στόχος πίσω από όμορφες περικοκλάδες. Ενας τελικός στόχος που στην ουσία του σηματοδοτεί ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟ με τον ταξικό αντίπαλο. «Ο οπορτουνισμός, από την ίδια του τη φύση, αποφεύγει πάντα να θέτει ένα ζήτημα συγκεκριμένα και σταράτα» («Απαντα» τ. 8, σ. 403).

Επαγρύπνηση λοιπόν απέναντι στον οπορτουνισμό, επαγρύπνηση απέναντι στη χρήση τέτοιων απόψεων από την αστική τάξη, ένταση της ιδεολογικοπολιτικής δουλιάς σε όλη την κλίμακα του Κόμματος, πολύ πιο προσεκτική επιλογή στελεχών.

ΚΟΒ Φαρμάκου Εργατική Αχτίδα ΚΟΑ

Η καταστροφή του υπάρξαντος σοσιαλισμού, αλλά και η μείωση (έως εξαφάνιση) της δύναμης των ΚΚ διεθνώς, που εξελίχθηκε κατά τις τελευταίες 3-4 δεκαετίες του 20ού αιώνα, αποδίδεται εκτός των άλλων και στην παραβίαση των αρχών λειτουργίας των κομμάτων. Επειδή όλα αυτά τα χρόνια θεωρούσαμε ότι τα περισσότερα από τα κόμματα (και αυτά που ήταν στην εξουσία) τηρούσαν σε γενικές γραμμές τις "αρχές", ανακύπτει το ερώτημα: Το πρόβλημα γεννήθηκε από την παραβίαση των "αρχών" ή μήπως από την εφαρμογή τους; Δηλαδή, επειδή εφαρμόστηκαν αρχές που ήταν από κάποιες απόψεις λανθασμένες, ή επειδή οι αρχές έγιναν "πάγιες" και δεν προσαρμόστηκαν στις εξελισσόμενες συνθήκες των κοινωνιών;

Η αστική τάξη διεξάγει στη χώρα μας και διεθνώς επιστημονική έρευνα σε όλους τους τομείς. Διεξάγει δημόσιο διάλογο για πλήθος επιστημονικοτεχνικών και κοινωνικών ζητημάτων. Στα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα, σε διάφορα συμβουλευτικά κρατικά και διακρατικά όργανα, στα πλαίσια μεγάλων δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων, στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Προσπαθεί να συνεργάζεται μ' αυτούς που την αμφισβητούν, μαθαίνει από τους αντιπάλους της.

Τα μέλη του Κόμματος για δεκαετίες διάβαζαν σχεδόν αποκλειστικά κομματικά πολιτικά βιβλία και άρθρα, ελληνικά και ξένα (ακόμα και λογοτεχνικά). Ορισμένα στελέχη διάβαζαν βιβλία γραμμένα από "... ταξικούς αντιπάλους, αναθεωρητές, αποστάτες, πρώην μέλη του ΚΚΕ...." (1) κλπ. Κατά κανόνα, όμως, διάβαζαν αυτά τα βιβλία με μόνο σκοπό να "αποκαλύψουν" την αντιδραστικότητά τους και να "δώσουν επιχειρήματα" πολεμικής στα μέλη του Κόμματος και τους οπαδούς. Τα κομματικά βιβλία διαβάζονταν κατά κανόνα άκριτα, θεωρούνταν ότι αντιπροσώπευαν την Αλήθεια. Η κριτική αφορούσε τους άλλους (συνήθως μηδενιστική). Με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζονταν οι "ενοχλητικές" μαρτυρίες εξωκομματικών, ακόμα και συντρόφων που είχαν ζήσει στις χώρες του υπάρξαντος σοσιαλισμού. Θεωρούνταν ψεύδη αποστατών, ανθρώπων που "κουράστηκαν", "υποκειμενισμοί", "γενικεύσεις" ειδικών περιπτώσεων ή περιθωριακών φαινομένων (όπως π.χ. για τη μαύρη αγορά συναλλάγματος). Κάθε επιστημονική μελέτη, κάθε πηγή πληροφόρησης που δεν ταυτιζόταν με την κομματική θέση κινδύνευε να θεωρηθεί συλλήβδην εχθρική και να κατακεραυνωθεί, ιδιαιτέρως αν προερχόταν από την υπόλοιπη Αριστερά. Ισως, ο μόνος Αμερικανός πολιτικός συγγραφέας που έχει διαβαστεί από τα μέλη του Κόμματος, να είναι ο Τζον Ρηντ. Ο Σουήζι, ο Μπαράν, ο Μπετελέμ, ο Ελενστάιν, ο Μαρκούζε, ο Πουλαντζά, ο Μαντέλ, ο Ψυρούκης, ο Ντόιτσερ, ο Χόμπσμπάουμ, όπως και πλήθος άλλων, ίσως ακόμα και ο Λούκατς, αποτέλεσαν σκοτεινή περιοχή για το συντριπτικό ποσοστό των κομματικών μελών. Κυριάρχησε ένα κλίμα αυτάρκειας, υπεροψίας ("ξέρουμε εμείς"), καχυποψίας για την "αίρεση", υποτίμησης της αστικής σκέψης και επειδή ο Λένιν το 1922 είχε γράψει ότι ο ιμπεριαλισμός είναι το τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού, ένας καπιταλισμός που σαπίζει, ένας καπιταλισμός που πεθαίνει, τρέχαμε από το πρωί μέχρι το βράδυ σε συνελεύσεις, διαδηλώσεις και διαφόρων ειδών εξορμήσεις, κάνοντας ένα έργο τίμιο αλλά από ποιοτική άποψη απολύτως ανεπαρκές, ενώ αναμέναμε τη θανάσιμη κρίση του. Περίπου το ίδιο εξακολουθούμε να κάνουμε και σήμερα με μόνο μεγαλύτερες απορίες και αμφιβολίες.

Το Κόμμα, δείχνοντας δυσπιστία προς την έρευνα και τις διάφορες πρωτοπορίες δυσκόλεψε τη σχέση του με τους διανοούμενους, σταδιακά τους έχανε και χάνοντάς τους μπήκε σε μια διαλεκτική φθοράς, έχανε όλο και περισσότερο τη δυνατότητα για επιστημονική έρευνα και μελέτη γενικότερα. Στα πλαίσια αυτά κοντεύει να φαίνεται φυσιολογικό στους νέους κομμουνιστές το να μην έχει το κόμμα και πολλή σχέση με τους διανοούμενους και τους ανθρώπους της τέχνης, κάτι δηλαδή που διεθνώς θα θεωρούνταν παράδοξο στα χρόνια του '60 (ως αψευδής έντυπη μαρτυρία για τη χώρα μας αρκούν και μόνο τα 146 τεύχη της "Επιθεώρησης Τέχνης" από το 1954 μέχρι το 1967).

Ο αυτοαποκλεισμός από ένα πολύ μεγάλο μέρος των προϊόντων της επιστήμης και της ανθρώπινης σκέψης γενικότερα, όπως και τομέων της καλλιτεχνικής δημιουργίας, δημιούργησε μια παραμορφωμένη εικόνα της πραγματικότητας και κατά συνέπεια μια τεράστια έκπληξη στο χώρο μας για τα συμβάντα του τέλους του 20ού αιώνα.

Στο σύνολο του Κόμματος η συζήτηση για ζητήματα θεωρίας και γενικής πολιτικής διεξάγεται κατά τις προσυνεδριακές περιόδους για δύο περίπου μήνες κάθε 4 χρόνια. Κατά το υπόλοιπο διάστημα διεξάγεται στις ΚΟΒ, άρα σε νησίδες, που επικοινωνούν μέσω της κομματικής δομής. Ομως, η επιστημονική συζήτηση με διαμεσολάβηση (των οργάνων των οργανώσεων και της ΚΕ) δεν μπορεί παρά να είναι ελάχιστα αποδοτική (ακόμα λιγότερο σε ζητήματα τέχνης). Επίσης, διεξάγεται διάλογος σε επιτροπές παρά τα κεντρικά όργανα του κόμματος. Ακόμα κι αν αυτές έχουν την καλύτερη δυνατή σύνθεση. Κι αν υποθέσουμε ότι το κόμμα συγκεντρώσει κάπου το σύνολο των μελών του, που διαθέτουν κάποια επιστημονική και ιδεολογική κατάρτιση (ποιος ξέρει ποια είναι αυτά;), το σύνολο αυτό θα είναι αποκομμένο από το σώμα των κομματικών μελών, τους προβληματισμούς και τις εμπειρίες τους.

Η μόνη πραγματικά παραγωγική συζήτηση θα ήταν αυτή που θα γινόταν μπροστά σε όλο το κόμμα, μπροστά στην εργατική τάξη, θα ήταν αδιάκοπη και δε θα είχε απολύτως κανέναν περιορισμό ως προς το περιεχόμενο. Το τεχνικό πρόβλημα του τρόπου διεξαγωγής επιδέχεται πολλές επιλύσεις. Οσο παραμένουμε μόνο στον προσυνεδριακό διάλογο, θα έχουμε ολοφάνερο μόνιμο μειονέκτημα επεξεργασιών απέναντι στην αστική τάξη. Ακόμα, επειδή τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τη συζήτηση ανάμεσα σε σκεπτόμενους ανθρώπους, όπως είναι η μεγάλη πλειοψηφία των κομμουνιστών, αυτή θα συνεχίζεται άτυπα, δίπλα στα όργανα, μέσα από τις προσωπικές σχέσεις, θα παράγει ενοχές και συνενοχές, παρεξηγήσεις και φήμες, αδικαιολόγητες συμπάθειες και αντιπάθειες και όπως πάντα κατά διαστήματα "φράξιες" και διασπάσεις.

Η αυστηρή προειδοποίηση: "Σύντροφε, δε θα κάνουμε το κόμμα λέσχη συζητήσεων ούτε ερευνητικό ινστιτούτο", σήμερα θα ηχούσε κωμικοτραγικά. Μερικές λέσχες και ινστιτούτα έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στους στόχους τους από όση το Κόμμα μας στους δικούς του. Σίγουρα έχουν μεγαλύτερη από όση είχε το υπόδειγμά μας το ΚΚΣΕ, που η πενιχρή συμβολή του στον επιστημονικό σοσιαλισμό είναι και μια βασική αιτία για όσα συνέβησαν. Τέλος, η δημοσιοποίηση από εμάς των ποικίλων απόψεών μας για θεωρητικά και γενικά πολιτικά ζητήματα, καθόλου δεν απειλεί σήμερα την εργατική τάξη και το Κόμμα, αντιθέτως, θα επιδρούσε θετικά στη συνειδητή πειθαρχία, στην ενότητα δράσης του. Επίσης, θα προήγε την υπευθυνότητα των μελών και των στελεχών, που θα βρίσκονταν υπό διαρκή κρίση για τις απόψεις τους μπροστά σ' όλο το κόμμα και την εργατική τάξη. Οσο για τα ευάλωτα μέλη και στελέχη του Κόμματος, δεν τα ψάχνει η αστική τάξη, η πείρα δείχνει ότι βρίσκουν το δρόμο προς αυτή μόνα τους.

«Ως τώρα δεν ξέρω γιατί έχουμε συνηθίσει όλοι να γράφουμε αποφάσεις. Λένε ότι όλα τα είδη του γραπτού λόγου είναι καλά, εκτός από τα πληκτικά. Νομίζω ότι τις αποφάσεις πρέπει να τις κατατάξουμε στα πληκτικά είδη του γραπτού λόγου. Θα ήταν καλύτερα αν... γράφαμε λιγότερες αποφάσεις και περισσότερες μπροσούρες έστω και με τόσα πολλά λάθη..." (2).

Χίλιες λέξεις κάθε 4 χρόνια είναι σχεδόν μηδέν. Πρέπει τουλάχιστο να τολμήσουμε να ανοίξουμε διαρκείς στήλες διαλόγου στο "Ριζοσπάστη" και στην ΚΟΜΕΠ, για θεωρητικά και γενικά πολιτικά ζητήματα. Τότε θα αυξηθεί και η κυκλοφορία τους. Επίσης να εκδίδουμε ανάλογες μπροσούρες. (Τέλος λόγω1.200 λέξεων).

Αρχιτέκτονας

1. Γιώργου Πολυμερίδη. Κριτική στην "Κριτική του Σοβιετικού σχηματισμού", "Ριζοσπάστης", 7.2.2000, σελ.12

2. Β.Ι.Λένιν: Απαντα, «Σ. Εποχή», τ.40, σελ.256.

Σημείωση σύνταξης: Η παρέμβαση του «ηλεκτρονικού δαίμονα» είχε ως αποτέλεσμα την παράλειψη μιας παραγράφου και ορισμένων ακόμη στοιχείων του σημειώματος του συντρόφου Σελιανίτη στην αρχική του δημοσίευση και γι' αυτό το δημοσιεύουμε και πάλι ολόκληρο.