Το νέο σχέδιο νόμου για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας
Avaton
Ο ΜΑΝΩΛΕΔΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Το Σχέδιο Νόμου για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και την τροποποίηση του ν. 2928/2001 για τις εγκληματικές οργανώσεις, που κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή από τον υπουργό Δικαιοσύνης, εκπληρώνει τη δέσμευση της Ελλάδας να συμμορφωθεί με τις αντίστοιχες αποφάσεις - πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης (σχετικά με το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας) και να τις καταστήσει εσωτερικό της δίκαιο.
Για ορισμένες διατάξεις αυτών των αποφάσεων - πλαισίων που αποτελούν ρωγμή σε καθιερωμένες δικαιικές αρχές της νομοθεσίας μας είχε ασκηθεί έγκαιρα κριτική, η οποία ισχύει βέβαια και για τις όμοιες διατάξεις του νομοσχεδίου.
Δύο σημεία πρέπει, ωστόσο, να επισημανθούν ξανά:
α. Οτι η υπερβολή στην ένταση της ποινικής καταστολής για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τις ελευθερίες του λαού που αγωνίζεται για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής του και την αντιμετώπιση της ολοένα διερυνόμενης κοινωνικής αδικίας.
β. Οτι με τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, που ισχύει για όλα τα κράτη - μέλη της (και τα νέα) μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενή μεταχείριση πολιτών, οι οποίοι αν δικάζονταν στη χώρα τους: θα είχαν ασφαλέστερη και δικαιότερη δικαστική μεταχείριση. Είναι σαφές ότι κάποιες από τις νέες χώρες (όπως αποδείχτηκε στην πρόσφατη αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ) ενδιαφέρονται περισσότερο να επιδείξουν καλή διαγωγή απέναντι στις ΗΠΑ και λιγότερο να συμμορφωθούν προς βασικές δικαιικές αρχές που στηρίζουν το οικοδόμημα του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού. Με τις ρυθμίσεις του νομοσχεδίου για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης - και παρά τις αντίθετες επίσημες διαβεβαιώσεις - είναι δυνατό να παραδοθεί Ελληνας πολίτης σε ευρωπαϊκή χώρα για πράξη που τέλεσε εκτός Ελλάδας (άρθρο 11) και αυτή η χώρα να τον εκδώσει στη συνέχεια, για άλλη πράξη, στις ΗΠΑ με βάση τη σχετική συμφωνία έκδοσης μ' αυτές.
Το ζήτημα θα ήταν περιορισμένης σημασίας αν δεν είχε καταλάβει τις ΗΠΑ μια αντιτρομοκρατική υστερία, που οδηγεί σε παράκαμψη και της δικής τους εγγυητικής νομοθεσίας προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ύποπτοι τέλεσης τρομοκρατικών πράξεων. Κι αυτή η υστερία δημιουργεί μια ιδιότυπη «πολεμική» ατμόσφαιρα, που απλώνεται σαν ένα μαύρο σύννεφο πάνω από την Ευρώπη.
Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης και την εγκατάσταση ενός μονοπωλιακού συστήματος κυριαρχίας στον κόσμο τα οικονομικο-στρατιωτικά συμφέροντα της μοναδικής πια υπερδύναμης, προκειμένου να επιτύχουν την ανεμπόδιστη ικανοποίησή τους σε παγκόσμια κλίμακα, δημιούργησαν καταστάσεις σε επιλεγμένα οικονομικής και στρατηγικής σημασίας σημεία του πλανήτη, που προκάλεσαν έντονη αντίδραση και οδήγησαν σε εκδηλώσεις τυφλής βίας. Ετσι οδηγηθήκαμε στον λεγόμενο πόλεμο της διεθνούς τρομοκρατίας χωρίς κανόνες, χωρίς δίκαιο πολέμου, χωρίς σαφή και προσδιορισμένα πεδία μαχών και χωρίς διακριτικά σημεία των μαχητών που τον διεξάγουν. Αποτέλεσμα αυτής της ιδιότυπης κατάστασης «πολέμου» αποτελεί η δημιουργία μιας απέραντης ανασφάλειας και στον ευρωπαϊκό χώρο, που έγινε μέρος του προβλήματος δίχως δική του πρωτοβουλία και με πενιχρές, όπως αποδείχτηκε, δυνατότητες αντίδρασης.
Η υπερδύναμη, επικαλούμενη τη συμμαχική αλληλεγγύη και το συλλογικό, συμμαχικό σύστημα ασφάλειας, καλεί την Ευρώπη να συμμετάσχει στον πόλεμο κατά της διεθνούς τρομοκρατίας, θυσιάζοντας για χάρη του τις κατακτήσεις του νομικού της πολιτισμού, θεμελιωμένου στο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ατομικών ελευθεριών. Πιέζει λοιπόν τα ευρωπαϊκά κέντρα λήψης αποφάσεων, για την αναθεώρηση των εγγυήσεων καταστολής των ανεπιθύμητων ενεργειών και την υιοθέτηση μέτρων σκλήρυνσης, που ολοένα γίνονται αυστηρότερα. Διότι όταν ο «εχθρός» είναι αόρατος και βρίσκεται παντού, τότε ο κάθε πολίτης μπορεί να γίνει ύποπτος. Κι όταν ο καθένας μας γίνεται ύποπτος, τότε οδηγούμαστε αναγκαία στη μετάπτωση από το άδικο της πράξης στο άδικο του φρονήματος, στην υποκατάσταση του τεκμηρίου αθωότητας από το τεκμήριο ενοχής, στην αντιστροφή του βάρους της απόδειξής της και στην καθιέρωση γενικευμένων μέτρων καταστολής μετατρέποντας την εξαίρεση σε κανόνα. Για χάρη, λοιπόν, της ασφάλειας απέναντι στον αόρατο τρομοκράτη ο πολίτης καθίσταται ανασφαλής απέναντι στον μηχανισμό καταστολής.
Πού θα σταματήσει αυτή η παθολογική κατάσταση; Ηδη, μετά την έκδοση του ν. 2928/2001 (γνωστού ως τρομονόμου) είχα προβλέψει τη σύντομη μεταρρύθμισή του επί το αυστηρότερο. Μέσα σε τρία χρόνια η πρόβλεψη επαληθεύεται. Εισάγεται η έννοια της ατομικής τρομοκρατίας (και του ατομικού τρομοκράτη) με βάση τις συνθήκες τέλεσης μιας πράξης και του σκοπού του δράστη. Και ο μεν σκοπός, ως υποκειμενικό μέγεθος, εύκολα διαστρέφεται ή εικάζεται οι δε συνθήκες τέλεσης (π.χ. χρόνος διεξαγωγής Ολυμπιακών Αγώνων) μπορεί να οδηγήσουν σε μετατροπή ενός κοινού εγκλήματος σε «τρομοκρατικό χτύπημα». Ας θυμηθούμε το ν.δ. 4000/1959, όπως εφαρμοζόταν από τα δικαστήρια, όπου τελικά ο χαρακτηρισμός του δράστη ως «τεντιμπόι» εξαρτιόταν από την ιδιότητα του θύματος. Το ίδιο μπορεί να συμβεί με τον ατομικό τρομοκράτη: Μια κοινή βίαιη εγκληματική πράξη σε βάρος λ.χ. πολιτικού προσώπου και σε μια συμπτωματική συγκυρία μπορεί εύκολα να οδηγήσει στο χαρακτηρισμό της ως τρομοκρατικής και στην υπαγωγή της στην έκτακτη, σκληρή νομοθεσία.
Φοβούμαι πως η σκλήρυνση δε θα έχει τελειωμό. Κανείς δεν εγγυάται ότι θα σταματήσουμε εδώ, όσο τα πραγματικά αίτια της τρομοκρατίας δεν αντιμετωπίζονται και η Ευρώπη - διευρυνόμενη για χάρη των οικονομικών συμφερόντων - υποβαθμίζει στην πράξη το νομικό της πολιτισμό. Ο αμερικανικός «πατριωτικός νόμος» και η βάση του Γκουαντάναμο αποτελούν εφιαλτικά παραδείγματα που η εισαγωγή τους εδώ, στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αποτελεί ζήτημα χρόνου αν δεν αντιστραφεί το κλίμα. Και τότε θα γίνει αντιληπτό (πολύ αργά βέβαια) το νόημα του όρου «νομικός πολιτισμός» που σήμερα δυσκολεύονται ορισμένοι να κατανοήσουν.
Feeds
