"Ιστορικοί κατατάσσουν τον Γ. Παπανδρέου ανάμεσα στις πιο σημαντικές προσωπικότητες του αστικού φιλελευθερισμού, άλλοι τον αποκαλούν αστό δημοκράτη του Κέντρου", τόνισε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στην αρχή της ομιλίας της και συνέχισε:.

"Εμείς θεωρούμε ότι αποκάλυψε ξεχωριστή ικανότητα στο να απορροφά και να εκτονώνει τους κραδασμούς, τη δυναμική που δημιουργούσε η λαϊκή πάλη.

Μέχρι το 1961 ο Γ. Παπανδρέου είχε θητεύσει σε όλες τις κυβερνητικές και αντιπολιτευτικές θέσεις, χωρίς να έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα κόμμα λαϊκής υποστήριξης. Οι συγκυρίες έφεραν τα πράγματα να παίζει πολιτικό ρόλο σε διάφορα κυβερνητικά σχήματα. Ηταν ένα είδος περιπλανώμενου από κόμμα σε κόμμα. Οπως, για παράδειγμα, στις εκλογές του 1952, που, μαζί με 10άδες στελέχη του Κέντρου (Τσουδερός, Μαλλιάκας, Στ. Μερκούρης, Κ. Αδαμόπουλος, Γερ. Λύχνος, Εξαρχος κ.ά.) μεταπήδησε στο κόμμα του Παπάγου, προφανώς επειδή σκέφθηκε "τι Πλαστήρας, τι Παπάγος"...

Ομως ο ρόλος του ήταν πολύ πιο σημαντικός για τις μεταπολεμικές εξελίξεις στη χώρα μας στα χρόνια 1940 έως 1949. Αυτά τα χρόνια στάθηκαν καθοριστικά για τους μετέπειτα ιδεολογικούς και πολιτικούς προσανατολισμούς του.

Ο πραγματικός, ο ώριμος πια Γεώργιος Παπανδρέου, αρχίζει να φαίνεται από την περίοδο της Κατοχής και μετά. Στα χρόνια της Κατοχής κράτησε αρνητική ουσιαστικά στάση στην πρόσκληση να πάρει μέρος στην ανάπτυξη του μαζικού λαϊκού ένοπλου κινήματος, της Εθνικής Αντίστασης, εναντίον των κατακτητών. Η σκέψη του ήταν προσηλωμένη στο τι θα γίνει μετά τη νίκη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Αποδείχτηκε, δυστυχώς, ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου, όπως και άλλοι ηγέτες των αστικών πολιτικών κομμάτων, ήταν πιο διορατικοί, πιο πολιτικά πονηροί, συγκρίνοντάς τους με την ανιδιοτελή και ηρωική ηγεσία του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, του ΚΚΕ.

Εμείς δεν ξεχνάμε ότι ο Γ. Παπανδρέου - σε μια δύσκολη ώρα για τον ελληνικό λαό - προτίμησε να διατηρεί και να αξιοποιεί τις διασυνδέσεις με την κυβέρνηση του Καϊρου και το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, παρά να πάρει ενεργό μέρος στον ένοπλο αγώνα.

Ο μεγάλος ποιητής Γιώργος Σεφέρης - που την περίοδο εκείνη είχε διπλωματική θέση στη Μέση Ανατολή - είναι πολύ αποκαλυπτικός στο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ του για το ποιος ήταν ο ρόλος και η ποιότητα των πολιτικών ηγετών της περιόδου εκείνης που ζούσαν στο Κάιρο ή στο Λονδίνο, μακριά από τον αγωνιζόμενο ηρωικό ελληνικό λαό και τους αντάρτες του.

Ο Γ. Παπανδρέου αρνήθηκε αλλεπάλληλες προτάσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για ενότητα, συνεργασία και συμμετοχή του στην Αντίσταση, από ηγετικές θέσεις.Εκείνο που τον ενδιέφερε ήταν, όπως έλεγε, η "αναίμακτη απελευθέρωση", δηλαδή η επιστροφή και η αναίμαχτη επιβολή αυτών που δραπέτευσαν την κρίσιμη ώρα από την Ελλάδα, με ένα και μόνο στόχο: Να μην πραγματωθούν οι προωθημένοι στόχοι που έβγαιναν μέσα από τη μήτρα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Η προσωπική συμβολή και ευθύνη του Γ. Παπανδρέου είναι σημαντική, έγινε και ο πρόεδρος της "κυβέρνησης της Εθνικής Ενότητας". Είναι γεγονός ότι το ΕΑΜ είχε δεχτεί τη συγκρότηση αυτής της κυβέρνησης.

Ομως αυτό το τελευταίο δεν αποτελεί λόγο για να δοθεί άφεση αμαρτιών στον Γεώργιο Παπανδρέου, που ως επικεφαλής της Κυβέρνησης παραβίασε τις συμφωνίες, αυτές τις συμφωνίες με τις τόσες υποχωρήσεις. Δεν αποτελεί λόγο για να δοθεί άφεση αμαρτιών στον Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος από τις 12 και 22 Σεπτέμβρη του 1944 ζήτησε από τον Τσόρτσιλ να υπάρχει άμεση παρουσία επιβλητικών βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα μέχρι τις τουρκικές ακτές, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η παλλαϊκών διαστάσεων δράση του ΕΑΜ. Μαρτυρίες για τον αρνητικό πολιτικό ρόλο του Γ. Παπανδρέου στις πρώτες μεταπολεμικές εξελίξεις υπάρχουν πολλές, και όχι μόνο από κομμουνιστές ή από το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Αποκαλυπτικό υπήρξε το άρθρο του Αλεξάνδρου Σβώλου που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Μάχη" στο φύλλο της 5 Δεκεμβρίου 1945, μαρτυρία πέρα και υπεράνω πάσης αμφιβολίας.

Δε θα σταθώ παραπέρα στο τι επακολούθησε. Είναι γνωστές σε όλους μας οι τραγικές εξελίξεις, αφού υπάρχουν σήμερα όλα τα στοιχεία που δείχνουν ότι αυτές δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, κάποιον Δεκέμβρη. Προετοιμάστηκαν αρκετά χρόνια πριν, όταν ο ελληνικός λαός σκιρτούσε κάτω από την ιταλική και στη συνέχεια τη γερμανική κατοχή.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου από τις αρχές της 10ετίας του 50 προσπάθησε να διαμορφώσει πολιτικά - και το πέτυχε - ένα δεύτερο πολιτικό πόλο σε αντίβαρο του άγριου μετεμφυλιακού καθεστώτος, που στηριζόταν τότε από τρία βασικά αλληλοδιαπλεκόμενα κέντρα, το παλάτι, το στρατό και τις ΗΠΑ, που ήταν ο κηδεμόνας, ο εντολοδόχος και καθοδηγητής όλων των ελληνικών μεταπολεμικών κυβερνήσεων.

Εδειχνε να πίστευε ότι θα γλίτωνε τον τόπο από περιπέτειες, αν έδινε συνεχώς διαβεβαιώσεις και έμπρακτες εγγυήσεις ότι δε θα επιτρέψει την άνοδο της επιρροής της ΕΔΑ. Το 1964 διαβεβαιώνει τον πρεσβευτή των ΗΠΑ Τάλμποτ ότι η ΕΚ δε θα νομιμοποιήσει το ΚΚΕ, επειδή κάτι τέτοιο θα επέτρεπε στην ΕΔΑ και στο ΚΚΕ να αυξήσουν τη συνολική τους δύναμη.

Δε θέλησε να απαλλαγεί από την προκατάληψη και την έχθρα προς τις κομμουνιστικές ιδέες και αντιλήψεις. Το 1964 πήρε μέτρα που άμβλυναν την τρομοκρατία, αλλά άφησε άθικτους τους κρατικούς μηχανισμούς και τα φασιστικά στοιχεία. Υποχρεώθηκε να δεχτεί το υπερώριμο αίτημα να απελευθερώσει πολιτικούς κρατουμένους, όχι όμως όλους, όπως ο Χαρίλαος Φλωράκης, ο Κώστας Λουλές, για να θυμίσω δύο χαρακτηριστικά στελέχη του ΚΚΕ που κατόπιν ήταν και μέλη του ελληνικού Κοινοβουλίου.

Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελεί η τακτική που επέλεξε μετά τα γεγονότα που έμειναν στην ιστορία ως "Ιουλιανά". Ενώ από τη μια μεριά γνώριζε ότι στηριγμένος στη λαϊκή πρωτοβουλία και δράση μπορούσε να αντιμετωπίσει την παρέμβαση του παλατιού, στην πραγματικότητα έκανε ό,τι μπορούσε για να ανακόψει τη λαϊκή δυναμική. Η τελική επιλογή του ήταν να μην απειληθούν κάποια στηρίγματα του συστήματος, να μην οδηγηθούν τα πράγματα στο να τεθεί πολιτειακό θέμα. Πολιτεύτηκε στο όνομα της σταθερότητας και της ησυχίας, στο όνομα του "ρεαλισμού". Διαψεύστηκε όμως στις 21 Απριλίου 1967, όταν και ο ίδιος βρέθηκε στα νύχια της χούντας.

Πριν λίγο καιρό παραδόθηκαν στη δημοσιότητα αρχεία του Φόρεϊν Οφις. Εχουν βγει επίσης στον αέρα ντοκουμέντα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που έκαναν γνωστά τα σχέδια του Γ. Παπανδρέου για την ανατροπή του Μακαρίου, την ταυτόχρονη ένωση της Ελλάδας με την Κύπρο, αλλά με παροχή αδιευκρίνιστων ανταλλαγμάτων στην Τουρκία. Οι προθέσεις αυτές σκόνταψαν, όπως είναι γνωστό, στην αποφασιστικότητα του Μακαρίου, αλλά και στη διορατικότητα του ίδιου του Γ. Παπανδρέου, που υπολόγισε το πολιτικό κόστος.

Αποδεικνύεται, λοιπόν, ότι ο δρόμος του "Κέντρου" δεν είναι και πολύ κεντρώος. Ο διμέτωπος καταλήγει μονομέτωπος κατά του λαϊκού κινήματος. Αποδεικνύεται ότι η λογική του "σιγά - σιγά" και "από τα επάνω", ακυρώνει κάθε δυνατότητα του λαού να διεκδικεί την πρόοδο και τη δημοκρατία, βαθιές ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές.

Τηρουμένων των αναλογιών αυτή η εκτίμηση έχει ακόμη μεγαλύτερη πρακτική αξία σήμερα".

Τα εγκώμια στην προσωπικότητα του Γεωργίου Παπανδρέου και η προσπάθεια απάλειψης κάθε "αιχμηρής" αναφοράς, ήταν τα στοιχεία που χαρακτήρισαν τις ομιλίες των πολιτικών αρχηγών (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΣΥΝ, ΔΗΚΚΙ), αλλά και του προέδρου της Βουλής, στη χτεσινή ειδική συνεδρίαση, με αντικείμενο το πολιτικό μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου.

Για έναν ταλαντούχο πολιτικό, έκανε λόγο στην παρέμβασή του ο πρόεδρος της Βουλής, Απόστολος Κακλαμάνης,που πήρε πρώτος το λόγο στο πολιτικό μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου, σημειώνοντας ότι η προσφορά του Γ. Παπανδρέου συνιστάται στους "ιδεολογικούς και πολιτικούς του αγώνες για την ποιότητα και το βάθος των δημοκρατικών θεσμών", αναφερόμενος και στην περίοδο του 1944. Για τη συγκριμένη περίοδο σημείωσε ότι ο Γ. Παπανδρέου "προσπάθησε να αποτρέψει την εμφύλια σύγκρουση". Πρόσθεσε δε ότι ιδιαίτερα μεγάλη είναι η συνεισφορά του Γ. Παπανδρέου στο θέμα της παιδείας, αφού "ο ίδιος, προερχόμενος από φτωχή οικογένεια, είχε βιωματικά καταλήξει στην ανάγκη μιας αξιοκρατικής κοινωνίας, που σπάει τα ταξικά αδιέξοδα μέσα από τη γενναιόδωρη παροχή παιδείας σε όλες τις κοινωνικές τάξεις".

Με μια ομιλία - παράθεση της ιστορικής πορείας του Γ. Παπανδρέου παρουσιάστηκε χτες στη Βουλή ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Σημίτης τονίζοντας ότι ο Γ. Παπανδρέου "τοποθετήθηκε οριστικά και αμετάκλητα στο πάνθεον των αθανάτων για την πίστη του στην Ελλάδα και την αταλάντευτη προσήλωσή του στις αρχές της ελευθερίας της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης". Παράλληλα σημείωσε πως η συνολική πολιτική του πορεία τον ανέδειξε ως τον "εγγυητή της δημοκρατικής νομιμότητας και της ομαλής λειτουργίας του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος".

"Ρήτορα" και "δημοκράτη", καθώς και "αντίπαλο κάθε ολοκληρωτισμού" χαρακτήρισε τον Γεώργιο Παπανδρέου ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής,σχολιάζοντας ότι το πολιτικό μνημόσυνό του που διεξάγεται στη Βουλή είναι ενδεικτικό του ξεπεράσματος των "διαχωριστικών γραμμών" στην ελληνική κοινωνία. Παράλληλα τόνισε ότι ο Γ. Παπανδρέου "ανέκαθεν έβλεπε τη δημοκρατία ως το πολίτευμα του μέτρου και της συνθέσεως", λέγοντας ότι αυτά είναι στοιχεία απαραίτητα στην πολιτική πρακτική τού σήμερα.

Για έναν πολιτικό "που η ιστορική του παρουσία θα διαρκεί, γιατί ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τις αντιφάσεις" των περιόδων της πολιτικής του πορείας, έκανε λόγο ο πρόεδρος του Συνασπισμού, Νίκος Κωνσταντόπουλος,χαρακτηρίζοντάς τον "κήρυκα της αβασίλευτης δημοκρατίας" που "συγκρούστηκε με βασιλείς και δικτάτορες", "εγχώρια και ξένα συμφέροντα". Σημείωσε πάντως ότι "ήταν αντιφατικός" και "είχε φαινόμενα αστάθειας".

Το εγκώμιο της προσωπικότητας του Γ. Παπανδρέου έπλεξε στην παρέμβασή του και ο πρόεδρος του ΔΗΚΚΙ, Δημήτρης Τσοβόλας,κάνοντας λόγο για "αδάμαστη προσωπικότητα και χαρισματικό πολιτικό λόγο". Ιδιαίτερα για την περίοδο του εμφυλίου, ο πρόεδρος του ΔΗΚΚΙ υποστήριξε ότι ο Γ. Παπανδρέου δικαιώνεται για τις μετέπειτα πράξεις του, "το όχι στον Τζόνσον" και την "αποστολή μεραρχίας στην Κύπρο".

Ειδική συνεδρίαση - πολιτικό μνημόσυνο, με αφορμή την παρέλευση 30 χρόνων από τον θάνατο του Γεωργίου Παπανδρέου,πραγματοποιήθηκε χτες στη Βουλή, κατά τη διάρκεια της οποίας τοποθετήθηκαν οι πολιτικοί αρχηγοί όλων των κομμάτων. Παράλληλα χτες, μετά τη λήξη της συνεδρίασης, οι πολιτικοί αρχηγοί εγκαινίασαν την έκθεση που διοργανώνεται στο περιστύλιο της Βουλής, με φωτογραφικά και άλλα ντοκουμέντα από τη ζωή του Γεωργίου Παπανδρέου.

Από την πλευρά του ΚΚΕ, η ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, Αλέκα Παπαρήγα,αποτίμησε στην παρέμβασή της το πολιτικό έργο του Γεωργίου Παπανδρέου, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην αναμφισβήτητη "ικανότητά" του να εκτονώνει τη δυναμική του λαϊκού κινήματος. Οι υπόλοιποι πολιτικοί αρχηγοί, στις ομιλίες τους αρκέστηκαν στη συνήθη παράθεση εγκωμίων.