Eurokinissi |
Ο Γιάννης, ρακένδυτος, άπλυτος, κάνει την εμφάνισή του στη γειτονιά κάθε πρωί. Κυρτός, με ασταθές βήμα, έρχεται από το πάρκο, όπου, κουλουριασμένος, βυθισμένος, διανυκτερεύει σ' ένα παγκάκι. Σαν βρέχει, βρίσκει καταφύγιο σ' έναν πάγκο που καλύπτεται από σκέπαστρο. Οσο για όνειρα; Κάτω από το «κρεβάτι», δίπλα στα στραβοπατημένα παπούτσια του, πάντα βρίσκεται πεταμένο ένα αποστραγγισμένο μπουκάλι.
Περιφέρεται στον κεντρικό δρόμο, καλημερίζοντας, με αξιοπρεπή ικεσία στη φωνή, τους μαγαζάτορες. Κι αυτοί τον φιλεύουν το πρωινό του. Αλλος καφέ σε πλαστικό ποτηράκι, άλλος ένα χυμό και ο φούρναρης ένα χτεσινό φραντζολάκι.
Περνάει τις ώρες του, πασχίζοντας να εκπληρώσει το σκοπό της κάθε μέρας που ξημερώνει. Η εξοικονόμηση πρώτα πρώτα των λίγων ευρώ για να αγοράσει το επιούσιο πακέτο τσιγάρα κι έως το βράδυ να έχει μαζέψει το «υπέρογκο» ποσόν, που θα του επιτρέψει να μπει στον «παράδεισο»... Μετράει, ξαναμετράει τα λεπτά που του δίνουν γνωστοί και περαστικοί. Οταν δει πως του φτάνουν τσίμα τσίμα, τρέχει στο μίνι μάρκετ και βγαίνει κρατώντας ευλαβικά το πολυπόθητο μπουκάλι. Το ανοίγει κι αρχίζει να ρουφάει το περιεχόμενό του, αποτραβηγμένος σε μια γωνιά, ή σ' ένα πεζούλι, κάτω από μια μουριά. Παρατηρεί μ' όλο και πιο θολωμένο βλέμμα τον κόσμο και τ' αυτοκίνητα που περνούν. Πίνει γουλιά γουλιά το ούζο. Βλέπει σκιές από το παρελθόν, μέσα στο αδυσώπητο παρόν, χωρίς μια αχτίδα φως από το μέλλον.
Σαν νυχτώνει, οδεύοντας προς το πάρκο, δεν είναι λίγες οι φορές, που σωριάζεται καταμεσής του δρόμου μισοαναίσθητος. Και τότε έρχεται το περιπολικό της Αστυνομίας και τον παίρνει στο τμήμα. Αλλοτε έρχεται και ασθενοφόρο, που τον μεταφέρει στο εφημερεύον νοσοκομείο.
«Πάλι αυτός», λένε, όταν τον βλέπουν, κουνώντας το κεφάλι... Την επόμενη μέρα, ο Γιάννης είναι πάλι έξω. Κι ας είναι απορυθμισμένος όλος ο οργανισμός του. Κι ας έχουν πειραχτεί από το πιοτό το συκώτι και το στομάχι του, ας εκκρεμεί η αφαίρεση από το μηρό του μετάλλου που του είχαν βάλει έπειτα από ένα σοβαρό κάταγμα.
«Ρεμάλι...», σχολιάζουν μερικοί. «Είναι άξιος της τύχης του». Ο Γιάννης είναι ένα από τα πιο ακραία θύματα του καπιταλισμού μας. Εξοστρακίστηκε κακήν κακώς, γιατί εξασθένησε, για διάφορους λόγους, το «ανοσοποιητικό» του σύστημα. Οχι το βιολογικό, αλλά εκείνο με το οποίο είμαστε εξοπλισμένοι για να αντιπαλεύουμε στη ζούγκλα ενός απάνθρωπου κοινωνικού συστήματος...
Ενας από τις - άγνωστο πόσες - χιλιάδες ανθρώπους, πολύ πολύ κάτω από τα όρια, στον πάτο της φτώχειας - δίχως κανέναν πόρο, δίχως στέγη, αλλά και επιπλέον δίχως μνήμη, δίχως βούληση. Από τα θαμπά, γαλανά μάτια του, στο ρυτιδιασμένο, αξύριστο πρόσωπο του Γιάννη, καμιά φορά, σαν να βγαίνουν λάμψεις νεανικότητας - δε θα είναι παραπάνω από σαράντα - σαράντα πέντε χρόνων... Ηταν κάποτε, λένε, ωραίος - και σήμερα διακρίνεις ακόμα κάποια ίχνη ευγένειας στην έκφρασή του. Στις σπάνιες στιγμές σχετικής νηφαλιότητας, κατανοεί πως αυτή η ζωή «δεν πάει άλλο». Ο ίδιος, όμως, είναι αδύνατο να βοηθήσει τον εαυτό του. Ερμαιο του πάθους του, δεν έχει τη θέληση.
Το ότι καμιά φορά τον παίρνει σπίτι του κάποιος συμπονετικός συγγενής ή φίλος για ένα πιάτο φαΐ, δεν είναι λύση. Το ότι μπορεί να τρώει στο συσσίτιο της ενορίας δεν είναι λύση. Το ότι κάποιος φρόντισε και του βρήκε θέση στους άστεγους του Δήμου Αθηναίων, αποδείχτηκε πως κι αυτό δεν ήταν λύση: Εκδιώχτηκε, γιατί δε γίνονται δεκτοί αλκοολικοί. Από την πρώτη νύχτα, χωρίς να έχει κάνει μπάνιο, γύρισε αργά το βράδυ, κρατώντας το μπουκάλι στο χέρι... Την τελευταία φορά που τον είδαν στην παλιά του γειτονιά, ήταν πεσμένος σαν σακί μπροστά στην πόρτα μιας πολυκατοικίας, προκαλώντας την απώθηση των περαστικών, ρυπαρός, αναίσθητος... Μετά, οι γείτονες έμαθαν ότι στην προσπάθειά του να δουλέψει είχε πέσει από τέσσερα μέτρα ύψος και είχε - πάλι - χτυπήσει το πόδι του...
Τον Γιάννη δεν τον δέχεται καμία κοινότητα απεξάρτησης, γιατί βρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Ο εισαγγελέας υπηρεσίας, πάλι, δεν κάνει χρήση του νόμου για την αναγκαστική απεξάρτηση των ατόμων που την έχουν ανάγκη, γιατί στο «Δρομοκαΐτειο», λέγεται, δεν υπάρχει το απαιτούμενο προσωπικό, ούτε τα μέσα... γι' αυτό βρίσκονται τόσο συχνά ναρκομανείς και αλκοολικοί πεθαμένοι στα πάρκα και τις οικοδομές. Ποιο κράτος πρόνοιας ενδιαφέρεται για την τύχη αυτών των ανθρώπων; Ποια κοινωνική Χάρτα θα σταματήσει αυτήν την ντροπή;
...Χάθηκε ο Γιάννης. Τι απέγινε; Μήπως ήταν αυτός ο «αγνώστου ταυτότητος», που βρέθηκε νεκρός μέσα σ' ένα γιαπί;
Ο Γιάννης θα μπορούσε να είναι η Γιάννα... ή η Μαρία, η Δέσπω, η Γεωργία, γυναίκες συνήθως μεγάλης ηλικίας - γιατί αυτές είναι οι «συνήθεις άστεγες». Παλαιότερα, τις συναντούσαμε στα υπόγεια της Ομόνοιας, τυλιγμένες με εφημερίδες, σκουπίδια, που κουβαλούν μαζί τους σε νάιλον σακούλες, να περιφέρονται, συχνά παραμιλώντας και ζώντας από ελεημοσύνες. `Η να παραμένουν στα ...αζήτητα των νοσοκομείων. Γιατί εκατοντάδες άνθρωποι εγκαταλειμμένοι, άποροι, ηλικιωμένοι, «ξεμένουν» κάθε χρόνο στα νοσοκομεία... Οι γυναίκες, ωστόσο, αποτελούν τη μειοψηφία - ακόμα - των αστέγων.
Και σήμερα ακόμα υπάρχει η εντύπωση ότι οι άστεγοι είναι λίγοι στον τόπο μας. Λάθος: Καθώς η Ελλάδα έχει το πιο υψηλό ποσοστό φτώχειας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και τις πιο χαμηλές κοινωνικές δαπάνες, το πρόβλημα των άστεγων διαρκώς διογκώνεται. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, μόνο στο λεκανοπέδιο της Αττικής κυκλοφορούν 9-10 χιλιάδες άστεγοι! Η αύξηση της ανεργίας, των ανασφάλιστων, των ενοικίων, αλλά και τα οικογενειακά προβλήματα και η αποξένωση των ανθρώπων «ρίχνουν» τους λιγότερο προνομιούχους στο δρόμο. Ανθρωποι με ψυχικές παθήσεις, εξαρτημένοι από το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά, κοινωνικά απομονωμένοι και κυρίως ηλικιωμένοι είναι όσοι καταφεύγουν στους δρόμους ή σε κάποια περιστασιακή και κατά κανόνα ακατάλληλη στέγη: Δεν είναι μόνον αυτοί που κοιμούνται στα παγκάκια και φθάνουν στην πρωτεύουσα τους 350. Μερικές δεκάδες ζουν σε κρατικά καταλύματα ή σε δύο ξενοδοχεία που νοικιάζει ο Δήμος της Αθήνας (Στο συσσίτιο του Δήμου στην οδό Λιοσίων, αλλά και στο Σεράφειο Κολυμβητήριο βρίσκουν ένα γεύμα φιλανθρωπίας πολλοί απ' αυτούς). Στους ξενώνες μη κυβερνητικών οργανώσεων και της Εκκλησίας στεγάζονται γύρω στους 2.500 άνθρωποι. Γύρω στα 1.000 άτομα δεν έχουν μόνιμη στέγη, αλλά μένουν ευκαιριακά σε πανσιόν και φθηνά ξενοδοχεία. Ακόμα, σε 2.000 περίπου υπολογίζονται όσοι στεγάζονται σε εγκαταλειμμένα κτίρια ή κοντέινερ - πολλοί οικονομικοί μετανάστες μένουν εκεί κατά ομάδες. Τρεις χιλιάδες οι αποφυλακισμένοι και όσοι βγαίνουν από ψυχιατρεία και δεν έχουν πού την κεφαλή κλίναι. Είναι ακόμα οι 540 πρόσφυγες που μένουν προσωρινά στο κέντρο υποδοχής στο Λαύριο. Τέλος, χιλιάδες μετανάστες, που αναγκάζονται να στεγαστούν κατά δεκάδες σε μικρά υπόγεια διαμερίσματα του κέντρου, μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης.
Κι όμως... σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 21, παράγραφος 4): «Η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που τη στερούνται ή στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείμενο ειδικής φροντίδας του κράτους».
Ποιας φροντίδας; Το πρόβλημα - που θα πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις στο μέλλον - όχι μόνον αγνοείται από την πολιτεία, αλλά δεν έχει καν καταγραφεί. Και βέβαια, δεν είναι πια ένα πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί από τη φιλανθρωπία, γιατί απλά θα διαιωνίζεται και θα διογκώνεται. Σήμερα, οι μισοί περίπου άστεγοι είναι μέχρι 50 χρόνων... και χρόνια άνεργοι.
Αλλά και στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες το πρόβλημα παίρνει οξύτατες διαστάσεις. Στις ΗΠΑ, 2,5 έως 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι είναι άστεγοι και από αυτούς το 1,3 εκατομμύρια είναι παιδιά. Ο άστεγος πληθυσμός αποτελείται κατά 50% από Αφροαμερικάνους. Οσο για τη Μόσχα με 100.000 εγκαταλειμμένα παιδιά, έχει πλημμυρίσει από άστεγους. Πολλοί από αυτούς είναι αποφυλακισμένοι και δεν έχουν πού να μείνουν, αφού έχασαν τα διαμερίσματά τους ενώ βρίσκονταν στη φυλακή. Μόνο στην Πετρούπολη ζουν γύρω στους 55.000 άστεγοι, αποφυλακισμένοι, αλλά και εσωτερικοί μετανάστες, αγρότες που εγκατέλειψαν τα χωράφια τους, ζουν σε υπόγεια εγκαταλειμμένα κτίρια, αποθήκες, σιδηροδρομικούς σταθμούς ή ακόμα και στα δάση. 60% από αυτούς είναι αλκοολικοί, αφού η βότκα είναι ιδιαίτερα φθηνή και τους βοηθάει να αντέξουν, άσχετα αν στο τέλος πεθαίνουν από αυτή (στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στο «Ποντίκι», 31 Ιούλη 2003). Αλλά και η Δυτική Ευρώπη «φιλοξενεί» γύρω στα τρία εκατομμύρια άστεγους - απολυμένους, θύματα οικογενειακής βίας, χωρισμένους, εξαρτημένους και άτομα με ψυχικές διαταραχές.