Μετά το «Ρασομόν», τη «Σιωπηλή Μονομαχία», τους «Σταυρωμένους Εραστές», το «Ουγκέτσου Μονογκατάρι», σειρά έχει «Ο Επιστάτης Σάνσο». Εδώ ο Κένζι Μιζογκούτσι, με όχημα μια μελοδραματική ιστορία, την Οδύσσεια μιας ηθικής οικογένειας, τη διάλυσή της και την προσπάθεια για επανένωση όσων κομματιών δεν έχουν χαθεί για πάντα, μας μεταφέρει στον ιαπωνικό μεσαίωνα. Τότε που «η ανθρώπινη ζωή δεν είχε καμία αξία». Τότε που ο άρχοντας, το «θείο», η πειθαρχία ήταν απόλυτες έννοιες. Τότε που η αξιοπρέπεια δεν υπήρχε ούτε καν στο λεξιλόγιο των ανθρώπων!
Είναι αλήθεια πως πολλά μέρη της ταινίας μπορούν, εάν ο θεατής δεν είναι οπλισμένος, να διαβαστούν με δυο τρόπος. Μεταφυσικά και διαλεκτικά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ταινία εξετάζει υψηλές έννοιες: ήθος, καθήκον, αυτογνωσία, αγώνας. Εννοιες που ξεπερνάνε τα «πραγματικά», αυτά δηλαδή που κυριαρχούν και είναι εύκολα στην ανάγνωση. Εννοιες που ακουμπάνε τα «υπερβατικά», αυτά δηλαδή που επιδιώκει, και πρέπει να επιδιώκει, ο άνθρωπος, τα «υπερβατικά» που έχουν από μόνα τους μια δυσκολία! Αφού είναι πράγματα υψηλά, πράγματα που ακόμα δεν έχει γνωρίσει (πρακτικά) ο άνθρωπος. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ο άνθρωπος φόρτωνε στους θεούς του όλες τις αρετές και όλες τις δυνάμεις που ο ίδιος επιδίωκε και επιθυμούσε να αποχτήσει. Αρετές και δυνάμεις ανθρώπινες, βέβαια. Αρετές και δυνάμεις που θα έκαναν τη ζωή του αξιοπρεπή. Οι ήρωες του Μιζογκούτσι κρατάνε για τον εαυτό τους όλες τις αρετές, τις δυνάμεις και τις υποχρεώσεις, που οι αδύναμοι άνθρωποι φόρτωναν στους «θεούς». Δικό τους καθήκον είναι η απόδοση της δικαιοσύνης!
Για όσους, λοιπόν, δεν αποζητάνε υπεκφυγές η ταινία είναι καθαρή! Δείχνει καθαρά και ξάστερα τη θέληση των ανθρώπων να παλέψουν για μια άλλη, για μια αξιοπρεπή ζωή. Δείχνει τις αντίξοες συνθήκες (προκαταλήψεις, «θείοι» νόμοι, νόμοι του κράτους, βία της κυρίαρχης τάξης), μέσα στις οποίες δίνονται οι μάχες. Και παρ' όλα αυτά, με κίνδυνο ακόμα και να χάσουν τη ζωή τους, άλλος αρνείται να υπηρετήσει αυτό το καταφρονητέο σύστημα, άλλος αρνείται να συναινέσει στις επιταγές του και στις ανομίες του και άλλος, ο πιο αποφασισμένος, καταφεύγει σε δυναμικότερα μέτρα εναντίον του.
Το θετικό, το θετικότερο, με την ταινία είναι πως το καλό, τελικά, νικάει το κακό. Εστω και αν χρειάστηκε να θυσιάσει κομμάτια του εαυτού του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο θάνατος του πατέρα, η εξαφάνιση της αδερφής, ο ακρωτηριασμός της μάνας! Πώς μπορείς να χαρίσεις την ταινία στη μεταφυσική, στη θρησκεία, στο «θείο», όταν ο κεντρικός ήρωας δε σταματάει την πορεία του προς τη δικαίωση όσο τίμημα και αν πληρώνει; Οταν ούτε μια στιγμή δεν αμφιβάλλει για το δίκιο του αγώνα του. Οταν δεν επιτρέπει στον εαυτό του να λιποψυχήσει ούτε για μια στιγμή;
Στο καθαρό ιδεολογικό περιεχόμενο έρχεται και προστίθεται και η καθαρή γραφή (φόρμα). Πουθενά ο φακός, η μουσική και οι ήχοι, οι ερμηνείες των ηθοποιών, δεν έκλιναν προς τη μεταφυσική ή την ασάφεια. Τίποτα δεν ήταν περισσότερο από το κανονικό. Οι ήρωες, τόσο οι θετικοί όσοι και οι αρνητικοί, είχαν ανθρώπινη διάσταση. Καμία σχέση με υπερήρωες, με superman. Παντού ανθρώπινοι άνθρωποι! Και τα κάδρα απόλυτα ρεαλιστικά. Ποιητικά, βέβαια, αλλά ρεαλιστικά!
Κλείνω με την υπόμνηση και, αν μου επιτρέπετε, την υπόδειξη, να πάτε να δείτε την ταινία. Και να θαυμάσετε την ικανότητα του δημιουργού να μετατρέpει ένα απλό μελό σε ένα έργο τέχνης. Μια ικανότητα που θέλει γνώση. Τόσο για την τέχνη του κινηματογράφου, όσο και για την αντιληπτική ικανότητα του θεατή. Ο Κένζι Μιζογκούτσι διάλεξε μια γραφή (μελό) την οποία γνωρίζουν οι πλατιές μάζες. Ομως, σε καμία στιγμή δεν υπέκυψε στο λαϊκισμό. Αντίθετα, «σήκωσε» αυτό το «απλό» μέσον (μελό) σε υψηλότερο στάδιο. Το έκανε εργαλείο.
Παίζουν: Κινούγιο Τανάκα, Γιοσιάκι Χαναγιάγκι, Κιόκο Καγκάουα, Μασάο Σιμίζου, Εϊτάρο Σίντο, Ακιτάκε Καουάνο